Pul bozori. Pul bozorida muvozanat Reja

Aim.Uz

Pul bozori. Pul bozorida muvozanat
Reja:

• 
  Pul tushunchasi va uning funktsiyalari. Pul agregatlari.
  
• 
  Pulga talabning klassik nazariyasi.
  
• 
  Pulga talabning keynscha nazariyasi.
  
• 
  Pul taklifi. Bank mul’tiplikatori.
  
• 
  Pul taklifining kengaytirilgan modeli. Pul mul’tiplikatori.
  
• 
  Pul bozoridagi muvozanat.
  

1. Pul tushunchasi va uning funktsiyalari. Pul agregatlari.
Pul – iktisodiyot sub`ektlari mulkining bir turi bo`lib, mulkning boshka turlaridan ikki xususiyatiga ko`ra fark kilad: birinchidan, pul yukori likvidliliklar, ya`ni kiska muddatda, sezilarsiz sarf - xarajatlar bilan boshka buyumga ayirboshlanish kobiliyatiga ega; ikkinchidan baxolar o`zgarmas bo`lgan sharoitda pul yoki xech kanday daromad keltirmaydi, yoki uning daromadliligi darajasi boshka mulk turlarinikidan ancha kam. SHunga karamasdan kishilar nima uchun mulk sifatida pulga egalik kilishga xarakat kiladilar? Bu savolga javobni pulning funktsiyalaridan topamiz.

Odatda pulning uch asosiy funktsiyasi mavjud deb karaladi.

Bular : 1) to`lov vositasi (almashinuv vositasi); kiymat o`lchovi vositasi,. jamgarish ( boylik to`plash) vositasi.

Umumiy ekvivalentlilik, yukori likvidlilik xususiyatlari pulni ideal to`lov vositasiga aylantiradi. Xozirgi zamon iktisodiyotida to`lovlar uch yo`l bilan amalgam oshiriladi: 1) nakd pul to`lovi; 2) bankdagi xisobvaraklarda yozuv orkali, ya`ni nakd bo`lmagan pul ko`chirish orkali; 3) bir shaxsning ikkinchi shaxsga karzdorliligini tasdiklovchi xujjatlar( veksellar, karz majburiyatlari) yordamida.

Kiymat o`lchovi sifatida pullar tovarlar baxosini ifodalaydi va turli tovarlar kiymatini takkoslash imkonini beradi.

O`z tovari uchun olgan pulini sotuvchi doim xam birdaniga ishlatvermaydi. SHu sababga ko`ra pullar ularga o`tkazilgan kiymatni saklab turishlari juda muxim. Agar pul aytilgan xususiyatga ega bo`lsa, unda u boylik to`plash maksadida jamgariladi. Pulning bu funktsiyasini mukobil tarzda mulkning boshka turlari - obligatsiyalar, aktsiyalar, ko`chmas mulk xam bajarishi mumkin.

Rivojlangan iktisodiyot sharoitida pulning to`lov vositasi sifatidagi vazifasi jamgarish vositasi vazifasiga nisbatan muximrok ao`xamiyat kasb etadi.

Pulning yukori likvidliligi va kiymatni saklab turishi xususiyatlar barcha turdagi to`lov vositalarida bir xil emas. Nakd pullar va muddatsiz depozitlarning likvidliligi djarajasi muddatli depozitlarga yoki veksellarga karaganda yukorirok. SHu sababli pul massasi likvidlilik darajasining pasayib borishi tamoyiliga asoslangan agregatlarga bo`linadi. Rivojlangan mamlakatlarda pul massasini aniklashda - M1; M2; M3; M4 deb belgilanadigan pul agregatlaridan foydalaniladi.

Pul agregatlarining tarkibi va mikdori turli mamlakatlarda o`zaro fark kilish mumkin. Kuyida umumlashtirib olingan pul agregatlari tarkibini keltiramiz:

“M0- bank tizimidan tashkaridagi nakd pullar va tijorat banklarining

Markaziy bankdagi rezervlari;

M1 = M0 + muddatsiz depozitlar, yo`l cheklari va boshkalar;

M2 =M1 + (mikdori va muddati cheklangan) muddatli depozitlar va boshkalar ;

M3 = M2+(mikdori va muddati cheklanmagan) muddatli depozitlar va boshkalar”^*

Makroiktisodiy taxlilda M₁ va M₂ pul agregatlari eng ko`p foydalaniladi. Pul agregatlarining dinamikasi turli sabablarga boglik. Masalan, daromadlarning oshishi natijasida M<sub>1</sub>ga talab tezrok o`ssa, foiz stavkasining o`sishi natijasida M<sub>2</sub> va M<sub>3</sub>ga talab M<sub>1</sub>ga nisbatan tezrok o`sadi.