O’zbekistonda ipoteka kreditlari

Hosilaviy qimmatli qog’ozlar va ularning iqtisodiy mohiyati

Ubayev Behruz

Qimmatli qog’ozlar

• Qimmatli qogʻozlar - oʻz egasiga mulkka egalik huquqini va daromad koʻrinishida muayyan pul summasini olish huquqini beradigan pul yoki tovar hujjatlari (aksiya, obligatsiya, akkreditiv, veksel, chek va boshqalar). Qimmatli qogʻozlar taqdim etuvchi yoki egasining ayrim huquqlari qayd etilgan maxsus tarzda rasmiylashtirilgan moliyaviy hujjat. Qimmatli qogʻozlar maʼlum shaxs nomiga yozilgan (ismli), dastlab sotib olgan shaxs nomiga yozilgan va uning roziligi bilan boshqa shaxsga oʻtkaziladigan orderli va egasi yozilmaydigan (egasi koʻrsatilmaydigan) turlarga boʻlinadi.

Hosilaviy qimmatli qogozlarning emitenti – bu HQQni chiqaruvchi va ushbu qimmatli qogozlar egalarining oldida ular boyicha oz nomidan majburiyatga ega bolgan yuridik shaxsdir. Hosila qimmatli qogozlarni chiqarish togrisidagi qaror uni chiqarish vakolatiga ega bolgan emitentning boshqaruv idorasi tomonidan qabul qilinadi.

• Hosilaviy qimmatli qogozlarning emitenti – bu HQQni chiqaruvchi va ushbu qimmatli qogozlar egalarining oldida ular boyicha oz nomidan majburiyatga ega bolgan yuridik shaxsdir. Hosila qimmatli qogozlarni chiqarish togrisidagi qaror uni chiqarish vakolatiga ega bolgan emitentning boshqaruv idorasi tomonidan qabul qilinadi.
• Hosila qimmatli qogoz oz ichiga olishi lozim: Hosilaviy qimmatli qogoz bir donasining narxi, miqdori va boshqalar uning nominal qiymati, emitenti bazis aktivining sertifikatsiyasi qimmatli qogozning turi, xili, toifasi

Hosilaviy qimmatli qog’ozlar

• Hosilaviy qimmatli qog‘ozlarning umumiy tushunchasi Qimmatli qog‘ozlarning hosilalari - o‘z egalarining boshqa qimmatli qog‘ozlarga nisbatan huquqlarini yoki majburiyatlarini tasdiqlovchi va yuridik shaxslar tomonidan emitentning optsionlari, qimmatli qog‘ozlarga doir fyucherslar va boshqa moliyaviy vositalar tarzida chiqariladigan qimmatli qog‘ozlar.
• Hosila qimmatli qog‘ozlar (HQQ) – bu shartnomalar bo‘lib, ular bo‘yicha bir tomon qimmatli qog‘ozlarning ma‘lum bir miqdorini ma‘lum muddatda kelishilgan narxda sotib olish yoki sotish huquqi yoxud majburiyatini oladi. Ko‘pincha bazis aktivi (ya‘ni shartnoma asosida yotuvchi qimmatli qogoz) sifatida aktsiyalar va obligatsiyalar ishtirok etadi.
• Hosila qimmatli qog‘ozlarning emitenti – bu HQQni chiqaruvchi va ushbu qimmatli qog‘ozlar egalarining oldida ular bo‘yicha o‘z nomidan majburiyatga ega bo‘lgan yuridik shaxsdir. Hosila qimmatli qog‘ozlarni chiqarish to‘g‘risidagi qaror uni chiqarish vakolatiga ega bo‘lgan emitentning boshqaruv idorasi tomonidan qabul qilinadi.