Oʻzbekiston Respublikasining Qashqadaryo viloyatidagi tuman. Hududi

---

Chiroqchi tumani
Chiroqchi (kirillcha Чироқчи) —
Oʻzbekiston Respublikasining
Qashqadaryo viloyatidagi tuman. Hududi
2.8 ming km
2
. Aholisi 304.5 ming kishi.
[1]
Shimolda Samarqand viloyatining
Nurobod va Pastdargʻom tumanlari,
gʻarbda Koson tumani, sharqda
Shahrisabz va Yakkabogʻ tumanlari,
janubda esa Qamashi, Gʻuzor, va Qarshi
tumanlari bilan chegaradosh. Tuman
hududida Chimqoʻrgʻon va Qalqama suv
omborlari mavjud. Markazi — Chiroqchi

---

shahri. Tumanda 33 ta mahalla va 20 ta
qishloq fuqarolar yigʻinlari (Dam, Dodiq,
Jar, Koʻkdala, Langar, Mirzatoʻp,
Oxunboboyev, Paxtaobod, Torjilgʻa,
Oʻymovut, Uyshun, Humo, Chim,
Chorvador, Shoʻrquduq, Eski Anhor, Yangi
Hayot, Qalqama, Qahramon, Qumdaryo)
faoliyat yuritmoqda. Tuman tarkibida
shahar tipidagi qishloq ham bor
(Koʻkdala).

---

XVII asrlardan boshlab Chiroqchi bekligi
hozirgi tuman hududiga yaqin maydonni
Chiroqchi tumani
tuman
Tarkibida Qashqadaryo viloyati
Maʼmuriy markazi Chiroqchi
Rasmiy tillar Oʻzbek
Soat mintaqasi UTC+5
Tarixi

---

egallab, Buxoro amirligining yirik
bekliklaridan biri sifatida shakllanib
kelgan. 1920 yilda Buxoro Xalq Sovet
Respublikasi, Shahrisabz viloyati tarkibiga
kiritilgan. 1926 yilga qadar shu viloyat
tarkibida boʻlgan. 1926 yil 29 sentabrida
Qashqadaryo viloyati tarkibiga kiritilgan.
Qisqa muddat, 1962 yildan to 1964
yilgacha Yakkabogʻ tumani bilan
birlashtiriladi. 1964 yilda esa yana
mustaqil tuman sifatida tashkil etiladi.
Tuman hududi viloyatning shimoliy
qismida joylashgan. Relyefi tekis choʻl va
qiradirlardan iborat boʻlib, janubiy
Tabiati

---

gʻarbdan shimoliy sharqqa (Qoratepa
togʻi) balandlashib boradi. Balandligi
tekis choʻl qismida 400– 600 m, adirda
700–900 m va Zarafshon tizmasining
davomi boʻlmish Qoratepa togʻida 1200–
1500 m. Dursun qishlogʻi yonida tabiiy
gaz koni topilgan. Iqlimi keskin
kontinental. Yillik oʻrtacha temperatura
14,7°. Yanvarnning oʻrtacha
temperaturasi 2,7°, eng past temperatura
—20°. Iyulning oʻrtacha temperaturasi 28°,
eng yuqori temperatura 45°. Vegetatsiya
davri 220—230 kun. Yiliga 368 mm,
sharqida 400–500 mm yogʻin tushadi.
Tumandagi ekinlar Qashqadaryo,
Qumdaryo, Oyoqchidaryo va boshqa
kanallardan sugʻoriladi. Tumanning

---

janubida Chimqoʻrgʻon suv ombori bor.
Shimoliy togʻli zonada oʻtloqi, tekislik
qismida tipik boʻz tuproqlar, och boʻz
tuproq, dara vodiylarida oʻtloki botqoq
tuproqlar tarqalgan. Yovvoyi
oʻsimliklardan rang, qargʻaoyoq, qamish,
chitir, karrak, bugʻdoyiq, yantoq, kashkar
beda, qoramugʻ, qoʻziquloq, oqquray,
tuyaqorin va boshqalar oʻsadi. Yovvoyi
hayvonlardan tulki, yumronqoziq, quyon,
kalamush, qoʻshoyoq, sichqon, echkemar;
qushlardan qirgʻovul, soʻfitoʻrgʻay,
chumchuq, chugʻurchiq, zargʻaddoq va
boshqalar bor.
Aholisi

---

Asosan, oʻzbeklar, shuningdek, tojik, tatar,
rus, ukrain va boshqa millat vakillari ham
yashaydi. Aholining oʻrtacha zichligi
1 km² ga 95,1 kishi. Qishloq aholisi 252,5
ming kishi, shahar aholisi 17,5 ming kishi
(2003).
Asosan qishloqlarda gaplashiladigan bu
til oʻzbek tilining qipchoq lahjasidir.
Adabiy tildan farqlari quyidagicha:
Bu lahja oʻzbek tilidan boshqa turk
tillarida mavjud boʻlgan 
unlilar
singarmoniyasini
 (unlilar uygʻunligini)
saqlab qolgan.
Tili

---

Undan tashqari, adabiy oʻzbek tilidagi
tovushlar biroz farq bilan talaffuz qilinadi: