O‘zbekiston Respublikasi Xalq ta’limi Vazirligi Sirdaryo viloyati Oqoltin tumani 16 –umumiy

O‘zbekiston Respublikasi Xalq ta’limi Vazirligi Sirdaryo viloyati Oqoltin tumani 16 –umumiy

o’rta ta’lim maktabi informatika fani o’qituvchisi

Turakulov Olimning “Standart funksiyalar va algebraik ifodalar” mavzusida yozilgan


( IX-sinf )



Mavzu: Standart funksiyalar va algebraik ifodalar

Maqsad:

a) Ta’limiy maqsad: Standart funksiyalar va algebraik ifodalar haqida ma’lumot berish.

b) Tarbiyaviy maqsad: Kompyuterning qurilmalariga, kompyuter dasturlariga qanday munosabatda bo’lishni o’rgatish.

c) Rivojlantiruvchi maqsad: Standart funksiyalar va algebraik ifodalar bilan ishlash ko`nikmasini hosil qilish.

Tayanch kompetensiya: axborot kommunikatsion texnologiyasidan foydalanishda xorijiy tildagi atamalarni mazmunini tushungan holda uni jarayonga qo‘llash;

Fanga oid kompetensiya: axborot manbalaridan axborotlarni izlab topadi va yig‘a oladi; sodda grafik muharrir va uning imkoniyatlarini biladi; izlab topilgan grafik axborotlarni saqlaydi va foydalana oladi;

Dars turi: Aralash

Dars usuli: Interfaol usullardan foydalanilgan noan’anaviy dars.

Darsning jihozi: Kompyuterlar va ularni qurilmalari, videoproyektor,plakatlar,darslik, tarqatma materiallar, slaydlar.

Darsning rejasi:

1. Tashkiliy qism (2 minut).

2. O’tilgan mavzuni so’rash (15 minut): Yozma, og’zaki savol-javob.

3. Yangi mavzu bayoni (15 minut).

4. Darsni mustahkamlash va yakunlash (8 minut).

5. O’quvchilarni baholash (3 minut)

6. Uyga vazifa berish (2 minut).

Darsning borishi:

1. Tashkiliy qism: O’quvchilar bilan salomlashiladi, davomat aniqlanadi, agar darsda qatnashmayotgan o’quvchi bo’lsa, sababli yoki sababsiz ekanligini aniqlab jurnalga qayd etib, mavzuga oid plakatlarni ilib qo’yiladi.

2. O’tilgan mavzuni so’rash: O’quvchilarga o’tilgan mavzu bo’yicha darslikdagi savollar orqali murojaat etiladi va baholanadi.

1. Model nima va uning qanday turlari mavjud?

2. Paskal dasturlash tili qachon va kimlar tomonidan yaratilgan?

З. Dasturlash tillari necha guruhga bo`linadi?

4. Algoritm nima?

5. Frac(x) funksiyasi qanday vazifani bajaradi?

3. Yangi mavzu bayoni:

Funksiya tushunchasi sizga matematika fanidan ma’lum. Funksiyalarning xususiyatlariga qarab turli sinflarga ajratgansiz. Masalan, chiziqli, kvadratik, trigonometrik va hokazo. Shunday funksiyalarning ba’zilaridan Paskal dasturlash tilida ham foydalaniladi. Paskalda funksiyalardan foydalanish qulay bo‘lishi uchun ba’zi funksiyalar dastur translyatori ta’minotiga kiritilgan. Dastur translyatori ta’minotiga kiritilgan funksiyalar standart funksiyalar deyiladi. Bu funksiyalarning ko’pchiligi sizga Excel dasturi orqali tanish.

Quyida Paskalning ba’zi standart funksiyalarini izohi bilan keltiramiz:

Funksiya nomi	Argument turi	Qiymat turi	Izoh
Matematik funksiyalar
Abs(x)	butun/haqiqiy	butun/haqiqiy	x ning absolyut qiymati (moduli) – |x|
Sin(x)	butun/haqiqiy	haqiqiy	x ning sinusi (radian o‘.b.) –sinx
Cos(x)	butun/haqiqiy	haqiqiy	x ning kosinusi (radian o‘.b.) –cosx
Arctan(x)	butun/haqiqiy	haqiqiy	x ning arktangensi – arctgx
Sqrt(x)	butun/haqiqiy	haqiqiy	x ning kvadrat ildizi – (x  0)
Sqr(x)	butun/haqiqiy	butun/haqiqiy	x ning kvadrati – x^2
Exp(x)	butun/haqiqiy	haqiqiy	е^х (e = 2. 718282. . . )
Ln(x)	butun/haqiqiy	haqiqiy	x ning natural logarifmi (x > 0)
Frac(x)	butun/haqiqiy	haqiqiy	x ning kasr qismi {x}
Int(x)	butun/haqiqiy	haqiqiy	x ning butun qismi [x]
Random	-	haqiqiy	[0, 1) oraliqdagi tasodifiy son
Random(x)	Word	Word	[0, x) oraliqdagi tasodifiy son
O‘zgaruvchilar turini o‘zgartiruvchi funksiyalar
Trunc(x)	haqiqiy	LongInt		x ning butun qismi
Round(x)	haqiqiy	LongInt		x ni yaxlitlaydi
Odd(x)	butun	mantiqiy		x – toq son bo‘lsa “rost” qiymat oladi
Chr(x)	Byte	Char		x ning o’nlik ASCII kodiga mos belgi
Ord(m)	Char	Byte		‘m‘ belgining o’nlik ASCII kodi