Bajardi: Jo’rayev Mansur Tekshird: Abduraxmanov Qahhor
kompyuter injiniringi 215-19-guruh talabasi Jo’rayev Mansurning fizika fani “Molekular Fizika asoslari” mavzusi bo’yicha
tayyorlagan
taqdimoti
Fizika phy-004 guruh
Reja: - Modda miqdori, molyar massa, Avogadro qonuni;
- Izojarayonlar;
- Ideal gazning holat tenglamasi, Bolsmann doimiysi, Mendeleev-Klapeyron tenglamasi, berilgan temperaturadagi ideal gazning bosimi, Molekulyar-kinetik nazariyaning asosiy tenglamasi;
- Ideal gaz molekulalarining tezlik bo‘yicha taqsimotining Makswell qonuni – o‘rtacha tezlik, ehtimoli eng katta bo‘lgan tezlik va o‘rtacha kvadratik tezlik ifodalari;
- Ideal gaz bitta molekulasi ilgarilanma harakatining o‘rtacha kinetik energiyasi;
- Potensial kuchlar ta’sirida gaz molekulalarining taqsimoti.
- Xulosa;
- Foydalangan adabiyotlar.
Kalitli so‘zlar: smodda miqdori, molyar mqssa, izoxora, izobara,, izoterma, ideal gaz, ilgarilanma harakat tezligi, Maksvell taqsimoti, Bolsmann taqsimoti.
Modda miqdori, molyar massa Avagadro qonuni - Modda miqdori – mol, 0,012 kilogram massali 12 – uglerod atomidagi strukturali elementlar soniga teng bo’lgan tizimning modda miqdoriga aytiladi. Strukturali elementlar atomlar, molekulalar, ionlar, elektronlar va boshqa zarrachalardan tashkil topganbo’lishi mumkin(XIV O’lchov va tarozlar Bosh Konferensiyasi, 1971-yil, 3-rezolyutsiya).
- Avagadro qonuni - Istalgan gazning 1 moli, temperature va bosim bir xil bo’lganida bir xil hajmga ega bo’ladi. Normal atmosfera sharoitida bu hajm 22,41* ga teng bo’ladi. Har xil moddalar 1 mol hajmda bir xil miqdordagi atomlar yoki molekulalar soniga ega bo’ladilar Avogadro sonidir.
Izojarayonlar - Izotermik jarayon(Boyl – Marriot qouni) – Berilgan massali gaz uchun, temperature o’zgarmas bo’lganda, gaz bosimining uning hajmiga ko’paytmasi o’zgarmas kattalikdir: Temperatura o’zgarmas bo’lganida , modda xususiyatini tavsiflovchi P va V kattaliklar orasidagi bog’lanishni tasvirlovchi egri chiziqlar izotermalar deyiladi.
- Termodinamik jarayon sodir bo’ladigan qiymati ortishi bilan, izotermani tasvirlovchi giperbola yuqoriga siljiydi
- Grafikda berilgan temperaturalar munosabatda
Izojarayonlar - Izobarik jarayon – (Gey – Lyussak qonuni) Berilgan massali gaz hajmi, bosim o’zgarmas bo’lganda, temperaturaga bog’liq ravishda to’g’ri chiziq bo’yicha o’zgaradi.
- Izobarik jarayonda hajm va temperature bir biriga to’g’ri proportsional bo’ladi.
- Ya’ni Hajm oshishi bilan temperature ham ortadi.
Izojarayonlar - Izoxorik jarayon(sharl qonuni) - Berilgan massali gaz bosimi, uning hajmi o’zgarmas bo’lganda, temperature bog’liq ravishda to’g’ri chiziq bo’yicha o’zgaradi. Bu tenglamalardagi t – temperature Selsiy shkalasi bo’yicha olingan. va 0C bo’lgandagi gazning , mos ravishda bosimi va hajmidir, – koeffitsiyent quyidagiga teng bo’lib , ideal gazning kengayish koeffitsiyentini bildiradi:
- Gazning bosimi o’zgarmas bo’lganda sodir bo’ladigan jarayon _ izobara jarayoni deb ataladi. Gazning hajmi o’zgarmas bo’lganda sodir bo’ladigan jarayon - izoxora jarayoni deyiladi deb ataladi.
Izojarayonlar - Adiabatik jarayon – Tizim tashqaaridan issiqlik olmasa yoki unga issiqlik uzatilmasa, ya’ni Q=const bo’lsa, bu jarayon – adiabatic jarayon deb ataladi.
- Berilgan massali gaz uchun quyidagi munosabat o’rinli bo’ladi.
bu yerda – Puasson koeffitsiyenti deb ataladi. Bu bog’lanish egri chiziqli ad
Ideal gazning holat tenglamasi, Bolsmann doimiysi, Mendeleev-Klapeyron tenglamasi, berilgan temperaturadagi ideal gazning bosimi, Molekulyar-kinetik nazariyaning asosiy tenglamasi; - Ideal gaz holat tenglamasi: formulani Fransuz fizigi Klapeyron Boyl – Marriot va Gey-Lyussak qonunlarini umumlashtirgan holda keltirib chiqardi.
- Bolsmann doimiysi –
- Mendeleyev – Klapeyron tenglamasi -
- Berilgan temperaturadagi ideal gaz bosimi -
- Molekular - kinetik nzariyaning asosiy tenglamasi:
Ideal gaz molekulalarining tezlik bo‘yicha taqsimotining Makswell qonuni – o‘rtacha tezlik, ehtimoli eng katta bo‘lgan tezlik va o‘rtacha kvadratik tezlik ifodalari - Molekulyar – kinetic nazariyaning asosiy tenglamasini keltirib chiqarishda molekulalar xar xil tezlikka ega bo’ladi , deb hisoblagan edik. Ko’p marotaba to’qnashishlar natijasida , har bir molekulaning tezligi yo’nalishlari bir xil ehtimollikka ega bo’ladilar , boshqacha qilib aytganda har bir yo’nalishda bir xil miqdorda molekulalar harakatlanadi deb hisoblash mumkin.
- Molekulyar – kinetic nazariyaga asosan, to’qnashishlarda molekula tezligi o’zgarishiga qaramay gazdagi massali molekulalarning o’rtacha kvadratik tezligi, T=const bo’lganda muvozanat holatda o’zgarmay qoladi va quyidagiga teng bo’ladi.
Maksvell ehtimollik nazariyasi usulini qo’llab, f(v) funksiyani ideal gaz molekulalarining tezligi bo’yicha taqsimot qonunini keltirib chaqardi. - Maksvell ehtimollik nazariyasi usulini qo’llab, f(v) funksiyani ideal gaz molekulalarining tezligi bo’yicha taqsimot qonunini keltirib chaqardi.
- Ideal gaz molekulalarining tezlik bo’yicha taqsimot funksiyasi maksimal qiymatga ega bo’lgan tezlik, extimolligi eng katta bo’lgan tezlikni belgilaydi..
Ideal gaz bitta molekulasi ilgarilanma harakatining o‘rtacha kinetik energiyasi; - Termodinamik temperature ideal gaz molekulasi ilgarilanma harakat o’rtacha kinetic energiyasining o’lchovidir.
- Ideal gaz bitta molekulasi ilgarilanma harakatining o’rtacha kinetic energiyasi :
- Yuqoridagi formula bitta molekulaning kinetik energiyasining molekulyar kinetic ta’rifini ifodalaydi
Potensial kuchlar ta’sirida gaz molekulalarining taqsimoti. - Gravitatsiyaviy tortishish va ikkinchi tarafdan molekulalarning issiqlik harakati gazning qandaydir statsionar holatga, ya’ni bosimning balandlik bo’yicha kamayishiga olib keladi.
- Yuqotidagi formula tashqi maydondagi Boltsman taqsimoti deb ataladi.
Xulosa: - Molekola molyar massasi uglerod massasining 1/12 qismiga nisbatan olingandir.1 mol Modda normal bosim va sharoitda bir xil hajmni egallaydi.
- Boltsman taqsimotini gazning gravitatsion maydonlar ta’sirida gazning ma’lum darajada kamayishi bilan tushuntirish mumkin
- Izotermik jarayon – temperature o’zgarmas bo’lganda yuz beradigan jarayondir.
- Izobarik jarayon - bosim o’zgarmas bo’lganda yuz beradigan jarayondir
- Izoxorik jarayon – hajm o’zgarmas bo’lgan holatda yuz beradigan jarayondir
- Adiabatik jarayon – tashqi Sistema bilan issiqlik almashmasdan yuz beradigan jarayonga aytiladi.
Foydalanilgan adabiyotlar - Q.P.Abduraxmanov, V.S.Xamidov, N.A.Axmedova. FIZIKA. Darslik. Toshkent. 2018 y.
- Douglas C. Giancoli. Physics. Principles with Applicathions. January 17, 2004 USA ISBN-13^ 978-0-321-62592-2.
- Абдурахманов К.П, Хамидов В.С. Физикадан мультимедиа лекциялар тўплами. Ўқув қўлланма. 2019 й. Pdf + диск + СНМ.
- 6.Internet sahifalari.
Do'stlaringiz bilan baham: |