O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta

O‘ZBEKISTON REPUBLIKASI OLIY VA O‘RTA MAXSUS TA’LIM 
VAZIRLIGI 
 
QARSHI DAVLAT UNIVERSITETI 
BOTANIKA KAFEDRASI 
 
 
Tabiiy fanlar zamonaviy konsepsiyasi fanidan mustaqil ishni bajarish 
tartibi  va usullari 
haqida  metodik   ko‘rsatma   va 
 
D A S T U R 
 
 
(I kurs  
--------------- 
- ingliz tili bakalavr mutaxassisligi 
uchun mo‘ljallangan) 
 
 
 
 
 
 
 
 
Tuzuvchi:                   o’q. Azimova N. 
 
 
 
 
 
Qarshi   -  2009 

---

 
 
 
 
 
 
 
 
M a v z u : T a b i a t s h u n o s l i k d a   q o ’ l l a n i l a d i g a n   i l m i y  
u s l u b i y o t l a r .  
 
Ishning  qisqacha  mazmuni:  Tabiahunoslik  fanini  o’rganishda  bir  qancha 
metodlardan ya’ni ilmiy uslubiyotlardan foydalaniladi 
1.  Kuzatish.  Insonning  ma’lum  maqsadni  nazarda  tutgan  holdagi  bajaradigan 
ish  faoliyati.  Kuzatish  ishlari  tabiatda  kuzatiladigan  har  qanday  voqeylikni  sodir 
bo’lishi  haqidagi  tegishli  ma’lumotlarga    ega    bo’lish  uchun  olib  boriladi. 
Tabiatshunoslik  fanlarining  deyarli  barcha  yo’nalishlarida  kuzatish  ishlarini  olib 
borish  mas’uliyatli  va  shu  vaqtning  o’zida  zarur  ilmiy  tadqiqot  ishlarining 
debochasi hisoblanadi. 
2. Eksperiment. Ilmiy    tadqiqot    ishining tekshirish ob’yektiga faol ta’sir qilish 
yo’li  bilan  tadqiq  qilish  uslubi.  Bu  usul  ilmiy  tadqiqot  maqsadlariga  muvofiq 
keladigan  yangi  shart-sharoit  yaratish  yoki  sodir  bo’lishi  lozim  bo’lgan  jarayonni 
tezlatish yoki kerakli tomonga o’zgartirish orqali amalga oshiriladi. 
3.  Modellashtirish.
 
Tabiat  ob’yektlarini  ularning  modellarida  o’rganish  uslubi. 
Real  ravishda  mavjud  predmet  va  hodisalarni  (organik  va  noorganik  sistemalar, 
kimyoviy,  fizikaviy  va  biologik  jarayonlar  va  hokazo)  real  aniq  o’rganish 
maqsadida  ularning  o’ziga  o’xshash  modelini  tayyorlash  va  sodir  bo’ladigan 
jarayon  va  hodisalarni  modelda  takrorlash  va  taqqoslash  yo’li  bilan  o’rganishdan 
iborat.  
4.  Induksiya.  Tabiiy  fanlarda  predmet  yoki  tabiiy  hodisalarni  tajriba  asosida 
tekshirib ko’rish, kuzatish natijasida tegishli xulosaga kelinadi va tajribalar majmui 
ma’lum fikr asosida xususiy xulosadan umumiy xulosaga kelinadi. SHuning uchun 
ham  induktiv  umumlashtirish  yoki  umumiy  xulosaga  kelish  umumiy  aniqlik  yoki 
qonun sifatida qabul qilinadi. 

---

5.  Deduksiya.  Bilish  ilmining  umumiydan  xususiy,  yakka,  alohida  bo’laklarga 
ajratilgan aniq natija yoki xulosa chiqarish.