O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi



Download 1,61 Mb.
Pdf ko'rish
bet8/19
Sana30.09.2019
Hajmi1,61 Mb.
#22813
1   ...   4   5   6   7   8   9   10   11   ...   19
Bog'liq
personalni boshqarish


korxonalarni taqqoslash

102
Hozirgi vaqtda personalni rivojlantirishda ikkita tendensiya 
ko‘zga tashlanmoqda.
1.  Bilimlarni ularning aniq shakliga — hujjatlar, 
yo‘riqnomalar, ma’lumotlar bazasi va hokazolarga 
muvofiqlashtirish. Mutaxassislar buni «G‘arb tendensiyasi», 
deb ham atashmoqsa. Chunki, Yevropa va Amerika Qo‘shma 
shtatlarida personalni rivojlantirish dasturlarida xuddi shunga 
urg‘u berilmoqda.
2. Bilimlar faqat ayrim mutaxassis va menejerlar guruhi 
tomonidan emas, balki butun personal tomonidan muntazam 
ravishda egallab borilishini ta’minlash «Sharq tendensiyasi», 
deb ta’riflanib, bu ko‘proq Yaponiyaga xosligi ko‘zga tashlanadi.
Ishchilarni uzluksiz o‘qitish:
1) yangi ishchilar tayyorlash;
2) malakali ishchilarni qayta tayyorlash;
3) ishchilarni ikkinchi (turdosh) kasbga o‘qitish;
4) ishchilar malakasi oshiriladi.
Personalni rivojlantirish inson salohiyatini shakllantirish 
va uni muttasil oshirib borishga da’vat etadi. Bu jarayon 
shunday tashkil etilishi kerakki, inson butun mehnat faoliyati 
davomida kasbiy ta’lim va qayta tayyorlash orqali o‘z bilimlari 
va ko‘nikmalarini takomillashtirib borishga intilishi kerak.
Inson salohiyatining sifati uning mansab lavozimlari har 
bir bosqichida o‘qish, o‘zini — o‘zi o‘qitish, kasbiy tajribani 
umumlashtirish bosqichlarida ushbu salohiyat tegishli tarkibiy 
qismlari sifat jihatidan qanday shakllanganligiga bog‘liq bo‘ladi.
Keyingi yillarda bozor munosabatlari va axborot 
texnologiyalari o‘ta jadal sur’atda rivojlanayotganligi tufayli 
personal rivojlanishini hamda uning raqobat kurashidagi rolini 
qabul qilish sezilarli darajada o‘zgardi. Endilikda bu masalaga 
kompaniya intellektual kapitalini o‘stirishga qaratilgan 
boshqaruv  tarzida qaralmoqda. Bundan asosiy maqsad — 
faqatgina xodimlarda o‘zini rivojlantirishga qiziqish uyg‘otibgina 

103
qolish emas, balki ushbu jarayonni korxona faoliyatining 
tarkibiy qismiga aylantirish, lozim degan xulosaga kelinmoqda, 
(1.21-chizma). Shuning natijasida personalni rivojlantirish 
investitsiya bilan uzviy bog‘liq holatga aylanadi. Ya’ni, 
personalni rivojlantirish sarf-xarajatlar moddasidan investitsiya 
obyekti darajasiga ko‘tarildi. Har qanday investitsiyalar kabi 
personalni rivojlantirish investitsiyalari ham sarmoya samara-
dorligini doimiy baholab borish personalni rivojlantirish uchun 
investitsiyalar korxona samaradorligini bugungi kunda qanday 
oshirilganligi va kelajakda qanday oshirilishini baholashni 
taqozo etadi.
Personalni rivojlantirishning mohiyati shundaki, insonlar 
kompaniya yoki firmaning asosiy raqobat boyligi hisoblanadi. 
Ulardagi salohiyat korxona muvaffaqiyatining strategik 
ahamiyatga ega omili bo‘lib, uning muvaffaqiyatli faoliyat 
ko‘rsatishini belgilab beradi.
Xorijiy firmalarning mutaxassislari personalni 
rivojlantirishning turli uslublari samaradorligini tadqiq etar 
ekanlar, kutilmagan xulosaga keladilar: katta yoshdagi xodimlar 
ham xuddi bolalardek o‘qishar ekan. Ya’ni, kompaniya va firma 
rahbarlari, menejerlar, mutaxassislar o‘zlari bilmaydigan narsani 
egallashlari talab etilgandagina o‘qish xohishini bildirar ekanlar. 
Xodimlarga xizmat vazifalari kengaytirilgan yangi lavozimlar 
taklif qilinishi personalni rivojlantirishning eng samarali usuli 
ekan. Insondan yangi, ilgari unga noma’lum bo‘lgan ishni 
bajarish talab etilganda, u kasbiy rivojlanishda sifat jihatidan 
sakrash qilar ekan.
Bugungi tez o‘zgarib borayotgan sharoitlarda personalni 
rivojlantirishda quyidagi holatlarga duch kelinishi mumkin:
1. Xodim mehnat maqomini saqlab turishi, tiklashi va 
oshirishi uchun noqulay vaziyatlarga faol qarshilik ko‘rsatishi. 
Ya’ni, mehnat maqomini ushlab qolish, tiklash va hatto oshirish 
uchun qo‘shimcha jismoniy va aqliy kuch sarflashga (malaka 
oshirish, yanada unumliroq ishlash) astoydil harakat qilishi.

104
1.22-chizma. Personalni rivojlantirishning siklli modeli
2. Jiddiy yon bosish: ish haqi kamayishi, har qanaqa ishni 
bajarishga rozi bo‘lishi yoki umuman, o‘z ishini yo‘qotish, 
nafaqa yoki jamg‘argan mablag‘lari hisobiga yashashga 
moyillik. Bunday hollarda inson qo‘shimcha jismoniy va aqliy 
kuch sarflashni xohlamasligi tabiiydir. U hatto, kamroq malaka 
talab etadigan yoki qiziqarli bo‘lmagan ishga ham o‘tishga 
monelik qilmaydi.

105
Bu toifadagi xodimlar o‘z qimmatini yetarlicha 
qadrlamaydilar, mehnat bozorida raqobat qila olmaydilar. Ularni 
noqulay sharoitlarga bo‘ysunuvchi xodimlar deyish mumkin.
3. Inson an’anaviy ish vaqti o‘zgartirilishi (to‘liqsiz 
ish kuni yoki to‘liqsiz ish haftasi)ga rozi. Shu bilan birga, u 
yanada keskinroq o‘zgarishlarga (masalan, ishchi–xodimlikdan 
tadbirkorlikka o‘tishga) qarshilik qilmaydi. To‘liqsiz ish 
kuni yoki ish haftasi bunday holda unga boshqa ish qidirish, 
malakasini oshirish, yangi (turdosh) kasb egallash, o‘z 
tadbirkorlik ishini boshlash uchun qulay imkoniyat tug‘diradi.
Yuqorida qayd etilgan yondashuvlarni korxona umumiy 
strategiyasi bilan muvofiqlashtirish quyidagicha amalga 
oshirilishi mumkin:
— yuqoriroq bo‘sh lavozimlarni o‘z xodimlari hisobiga 
to‘ldirish (mansabda o‘stirish);
—  bo‘sh qolgan ishchi kuchini ishlab chiqarishning ishchi 
kuchlariga ehtiyoji bo‘lgan uchastkalariga o‘tkazish;
— 
ishlab chiqarish zaruriyati yoki xodim qiziqishini hisobga 
olgan holda, ma’muriyat va xodimlar tashabbusi bilan ish 
joylarini almashtirish;
— 
ishchi kuchiga ehtiyoj sezilarli darajada kamayganda 
ham, xodimning mehnat salohiyatidan to‘liq foydalanilmagan 
hollarda uni saqlab qolish.
Personalni rivojlantirish quyidagi shartlarga bog‘liq:
— korxonaning personalni bugungi ishida va kelajakni 
ko‘zlab rivojlantirishga ehtiyoji;
— xodimlar rivojlantirish salohiyati, ya’ni ularning hali 
foydalanilmagan bilimlari, qobiliyatlari mavjudligi;
— personal rivojlanish ehtiyoji.
— 
 personalni rivojlantirish imkoniyati, ya’ni moliyaviy, 
mehnat, texnika va boshqa resurslarning mavjudligi.
Personalning rivojlanishga ehtiyoji (1.23-chizma) deyil-
ganda, xodimlarning o‘z kompaniya va firmalari maqsad va 

106
vazifalaridan kelib chiqqan holda o‘z bilimi, ko‘nikmasini 
oshirishi, kasbiy imkoniyatlariga yangicha qarashni ongli tarzda 
zarurat sifatida tushunishi anglanadi.
Rivojlanishga ehtiyoj hamisha ham o‘zgarishlarga mos 
tushavermaydi. Yuzaga chiqqan muammolarni hal etish uchun 
hamisha ham birgina personalni o‘qitishning o‘zi kifoya 
qilmaydi, balki tashkiliy tizimda o‘zgarishlar ham talab etiladi. 
Ular ishga qiziqtirish va rag‘batlantirish tizimini, rahbarlik 
uslubini, ishni tashkil etish marketingini, mas’uliyatni qayta 
taqsimlashni va boshqa masalalarni o‘zgartirish zaruratini ham 
tug‘dirishi mumkin.
1.23-chizma. Kasbiy rivojlanishiga ehtiyoj
Kompaniya yoki firmada yangiliklarni joriy etishda muayyan 
qoidalarga rioya etish talab qilinadi. Bu, birinchidan, personalga 
o‘zgarishlarning korxona an’analari bilan uzviy (yangilik — 
mavjud eskining ijobiy rivojlantirilgan ko‘rinishi) ekanligini 
anglatadi. Ikkinchidan, o‘zgartishlar kiritish tizimini — o‘qitish 
dasturlari, yangi yo‘riqnomalarni tarqatish bosqichlari va 
boshqa masalalarni hal etish vositalarini yaratish kerak bo‘ladi. 
Uchinchidan, jamoa a’zolari shaxsiy topshiriqlarini o‘zgartirish 
kerak. Bu o‘zgartirishlarni kim birinchi boshlashi ham ahamiyatli. 
Boshlovchi jamoa uchun rasmiy yetakchi hisoblanmasa ham, 
o‘z ortidan boshqalarni ergashtirish qobiliyatiga ega obro‘li 

107
shaxs bo‘lishi maqsadga muvofiqdir. Va nihoyat, to‘rtinchidan, 
yangiliklar jamoaga batafsil tushuntirilishi darkor. Tushuntirish 
sodda, ommabop bo‘lsa, savollar ham kam bo‘ladi.
Kompaniya yoki firmada personalni rivojlantirishga 
qulay muhitni yaratish uchun korporativ g‘oyani joriy etish 
muhimdir. Bu g‘oyalar quyidagilardan iborat bo‘lishi mumkin:
1.  Eng  yaxshi  ta’lim-tajriba. Nazariy mashg‘ulotlar, 
bilimlarni o‘rganish, ish ko‘nikmalari hosil qilish uchun juda 
foydali. Lekin, amaliy bilimlar tajriba orqaligina egallanadi. 
Tajriba nafaqat bevosita kasb ko‘nikmalariga amaliyotni 
o‘rgatish jarayonida, balki o‘qitishning dasturiy usullari 
qo‘llanilganda ham egallanishini yodda tutish lozim.
2. Kompaniya xodimlari o‘qitish jamoa jarayoni ekanligini 
yaxshi bilishlari kerak. Eng to‘liq va foydali rivojlanish 
axborotni bir yoqlama manbadan olganda emas, balki bilimlar 
bilan o‘rtoqlashish natijasida amalga oshadi.
3. Bilimlar bilan samarali ayirboshlash faqat ma’lumotlarga 
tez yo‘l topishdangina iborat emas. Kompyuterning dasturiy 
ta’minoti va Internet texnologiyalari ma’lumotlaridan xabardor 
bo‘lishni osonlashtiradi, aslida xodimlarning o‘zida axborotlarni 
tarqatishga qiziqish bo‘lishi kerak.
4. An’anaviy korxona xodimlari izlanuvchan bo‘lishlari 
mumkin. Lekin ular rahbarlik lavozimida bo‘lmasalar, izlanishlar 
samarasi yo‘qotiladi yoki oshkor qilinmaydi. Uzluksiz o‘qitishga 
e’tibor qaratiladigan korxonada esa izlanuvchanlik hamisha 
va hamma joyda namoyon bo‘ladi. Bu, ayniqsa, jamoa bo‘lib 
ishlashda yaqqol ko‘zga tashlanadi.
5. Qadriyatlar va dunyoqarashlar tizimi mushtarak bo‘-
li shi kerak.
Xodimlar o‘rtasida o‘tkaziladigan so‘rovlar ko‘p hollarda, 
hatto birgalikda ishlaydigan insonlarning ham ishlab chiqarish 
jarayonlariga qarashlari turlicha bo‘lishidan dalolat berib 
turibdi. Agar, xodimlarning fikrlashi — mezonlar, qadriyatlar, 

108
yondashuvlar umumlashtirilib, jamoaning barcha a’zolari 
tomonidan qabul qilinmagan bo‘lsa, ushbu bilimlardan 
foydalanish, ayirboshlash jarayoni murakkab kechadi.
1.5. Kadrlar tayyorlash milliy dasturi – uzluksiz 
 ta’limning «O‘zbek modeli»
O‘zbekiston Respublikasi davlat mustaqilligiga erishib, 
iqtiso diy va ijtimoiy rivojlanishning o‘ziga xos va mos yo‘lini 
tanlashi kadrlar tayyorlash tuzilmasi va mazmunini qayta tash kil 
etishni hayotiy zaruratga aylantirdi. 1992 yilda «Ta’lim to‘g‘-
risida»gi qonunning qabul qilinishi ushbu yo‘nalishdagi birinchi 
va juda muhim qadam bo‘ldi. Ushbu qonunda ta’lim sohasidagi 
davlat siyosatining asosiy tamoyillari belgilab qo‘yildi:
— 
O‘z-o‘zini ta’lim va tarbiyaning insonparvar, 
demokratik xarakterda ekanligi;
— 
ta’limning uzluksizligi va izchilligi;
— 
Personalni kasbiyumumiy o‘rta, shuningdek, o‘rta 
maxsus, kasb-hunar ta’limining majburiyligi;
— 
o‘rta maxsus, kasb-hunar ta’limining yo‘nalishini: 
akademik litseyda yoki kasb-hunar kollejida o‘qishni tanlashning 
ixtiyoriyligi;
— 
ta’lim tizimining dunyoviy xarakterda ekanligi;
— 
davlat ta’lim standartlari doirasida ta’lim olishning 
hamma uchun ochiqligi;
— 
ta’lim dasturlarini tanlashda yagona va tabaqalashgan 
yondashuv;
— 
bilimli bo‘lishni va iste’dodni rag‘batlantirish;
— 
ta’lim tizimida davlat va jamoa boshqaruvini 
uyg‘unlashtirish
2

— 
«Ta’lim to‘g‘risida»gi qonun qabul qilingandan so‘ng 
yangi o‘quv rejalari, dasturlari, darslik va qo‘llanmalar yaratishga 
2
 Oliy ta’lim. Me’yoriy hujjatlar to’plami “Sharq”, Toshkent, 2001. 4-bet.

109
kirishildi. Ta’lim muassasalarini attestatsiyadan o‘tkazish va 
akkreditatsiyalash yo‘lga qo‘yildi. Ayni vaqtda, yangi turdagi 
ta’lim muassasalari tashkil etila boshlandi.
Oliy o‘quv yurtlarida kadrlar tayyorlashni markazlash-
tirishdan hududiy yo‘nalishga o‘tkazish chora-tadbirlari ko‘rildi. 
O‘quv yurtlari tarmog‘i kengaydi, universitet ta’limi rivojlanishi 
ta’minlandi. Yangi ixtisosliklar, bilimlarning yangi tarmoqlari 
bo‘yicha mutaxassislar tayyorlashga kirishildi. Umuman, 
maktab ko‘p tarmoqli tizimga o‘tkazildi. Abituriyentlar va 
talabalarning bilim darajasini test va reyting usulida baholashga 
o‘tildi. Oliy malakali ilmiy va ilmiy-pedagog kadrlar sifatiga 
qo‘yilayotgan talablar hisobga olingan holda, doktoranturada 
kadrlar tayyorlash tubdan qayta ko‘rib chiqildi. Jumladan, Oliy 
Attestatsiya komissiyasi tashkil etildi.
Iqtidorli bolalar va 
:
o‘quvchi yoshlarni har taraflama qo‘llab-
quvvatlash davlat siyosati darajasiga ko‘tarildi. Iste’dodli 
o‘smir va qizlarni izlab topish, ularga ko‘maklashish, ularning 
qobiliyati va iste’dodini o‘stirish bo‘yicha maxsus jamg‘armalar 
tashkil etildi. Qobiliyatli talaba — yoshlarni Amerika Qo‘shma 
Shtatlari, Yaponiya, Xitoy, Janubiy Koreya, Germaniya, Buyuk 
Britaniya, Rossiya Federatsiyasi va boshqa taraqqiy etgan 
davlatlarning nufuzli oliy o‘quv yurtlarida va ilmiy markazlarida 
o‘qitish va stajirovkadan o‘tkazish yo‘lga qo‘yildi.
Ammo ta’lim tizimi, fan va ishlab chiqarish o‘rtasidagi puxta 
o‘zaro hamkorlik va foydali integratsiyaning mavjud emasligi 
kadrlar tayyorlash tizimidagi eng jiddiy kamchiliklardan biri 
edi. Ana shunday sharoitda O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti 
I.A.Karimov tashabbusi va bevosita rahbarligi ostida 1997-yildan 
boshlab, Kadrlar tayyorlash milliy dasturi ishlab chiqildi va 
izchil amalga oshirishga kirishildi.
Milliy dasturga muvofiq kadrlar tayyorlash tizimini tubdan 
isloh qilishning muhim omillari etib quyidagilar belgilandi:

110
— 
respublikaning demokratik huquqiy davlat va adolatli 
fuqarolik jamiyati qurish yo‘lidan izchil ilgarilab borayotganligi;
— 
mamlakat iqtisodiyotida tub o‘zgartirishlarning 
amalga oshirilishi, respublika iqtisodiyoti, asosan, xomashyo 
yo‘nalishidan raqobatbardosh pirovard mahsulot ishlab chiqarish 
yo‘liga izchil o‘tilayotganligi, mamlakat eksport salohiyatining 
kengayayotganligi;
— 
davlat ijtimoiy siyosatida shaxs manfaati va ta’lim 
ustuvorligi qaror topganligi;
— O‘zbekistonning jahon hamjamiyatiga integratsiyasi, 
respublikaning jahondagi mavqei va obro‘-e’tiborining 
mustahkamlanib borayotganligi.
Ta’lim tizimini tubdan isloh qilish, uni o‘tmishdan qolgan 
mafkuraviy qarashlar va sarqitlardan to‘la xalos etish, rivojlangan 
davlatlar darajasida, yuksak ma’naviy axloqiy talablarga javob 
beruvchi yuqori malakali kadrlar tayyorlash milliy tizimini 
yaratish, kadrlar tayyorlash Milliy dasturining maqsadi etib 
belgilandi.
Kadrlar tayyorlash milliy dasturi maqsadini amalga oshirish 
uchun quyidagi vazifalarni hal etish belgilab qo‘yildi:
— «Ta’lim to‘g‘risida»gi O‘zbekiston Respublikasi 
qonuniga muvofiq ta’lim tizimini isloh qilish, davlat va 
nodavlat ta’lim muassasalari hamda ta’lim va kadrlar tayyorlash 
sohasida raqobat muhitini shakllantirish negizida ta’lim tizimini 
yagona o‘quv ilmiy-ishlab chiqarish majmui sifatida izchil 
rivojlantirishni ta’minlash;
— 
ta’lim va kadrlar tayyorlash tizimini jamiyatda amalga 
oshirilayotgan yangilanish, rivojlangan demokratik huquqiy 
davlat qurilishi jarayonlariga moslash;
— 
kadrlar tayyorlash tizimi va mazmunini mamlakatning 
ijtimoiy va iqtisodiy taraqqiyoti istiqbollaridan, jamiyat 
ehtiyojlaridan, fan, madaniyat, texnika va texnologiyaning 
zamomaviy yutuqlaridan kelib chiqqan holda qayta qurish;

111
— 
ta’lim oluvchilarni ma’naviy-axloqiy ruhda 
tarbiyalashning va ma’rifiy ishlarning samarali shakllari hamda 
uslublarini ishlab chiqish va joriy etish;
— 
ta’lim va kadrlar tayyorlash, ta’lim muassasalarini 
attestatsiyadan o‘tkazish va akkreditatsiya qilish sifatiga baho 
berishning xolis tizimini joriy qilish;
— 
yangi ijtimoiy-iqtisodiy sharoitlarda ta’limning talab 
qilinadigan darajasi va sifatini, kadrlar tayyorlash tizimining 
amalda faoliyat ko‘rsatishi va barqaror rivojlanishining 
kafolatlarini, ustuvorligini ta’minlovchi normativ, moddiy-
texnika va axborot bazasini yaratish;
— ta’lim, fan va ishlab chiqarish samarali integratsi-
yalashuvini ta’minlash, tayyorlanayotgan kadrlarning miqdori 
va sifatiga nisbatan davlat talablarini, shuningdek, nodavlat 
tuzilmalari, korxonalar va tashkilotlarning buyurtmalarini 
shakllantirishning mexanizmlarini ishlab chiqish;
— 
uzluksiz ta’lim va kadrlar tayyorlash tizimiga budjetdan 
tashqari mablag‘lar, shu jumladan, chet el investitsiyalari jalb 
etishning aniq mexanizmlarini ishlab chiqish va amaliyotga joriy 
etish;
— 
kadrlar tayyorlash sohasida o‘zaro manfaatli xalqaro 
hamkorlikni amalga oshirish
3
.
Kadrlash tayyorlash milliy modeli nomini olgan mazkur 
dasturning asosiy tarkibiy qismi quyidagilardan iboratdir:
1. Shaxs. U kadrlar tayyorlash tizimining bosh subyekti va 
obyekti, ta’lim sohasidagi xizmatlarning iste’molchisi va ularni 
amalga oshiruvchisidir.
Kadrlar tayyorlash sohasidagi davlat siyosati insonni 
intellektual va ma’naviy-axloqiy jihatdan tarbiyalash bilan uzviy 
bog‘liq bo‘lgan uzluksiz ta’lim tizimi orqali har tomonlama 
barkamol shaxs — fuqaroni shakllantirishni nazarda tutadi. 
Shu tarzda fuqaroning eng asosiy konstitutsiyaviy huquqlaridan 
3
 
Oliy ta’lim. Me’yoriy hujjatlar to’plami “Sharq”, Toshkent, 2001.

112
biri bilim olish, ijodiy qobiliyatni namoyon etish, intellektual 
jihatdan rivojlanish, kasbi bo‘yicha mehnat qilish huquqi 
ro‘yobga chiqariladi.
«Ta’lim to‘g‘risida»gi qonun umumiy o‘rta va o‘rta maxsus, 
kasb-hunar ta’limi standartlari orqali sifatli ta’lim olish, 
shuningdek, ta’lim va kasb-hunar jihatdan tayyorgarlikning 
shakllari va turlarini tanlashni, uzluksiz malaka oshirib borish, 
zarurat taqozo etsa, tegishli qayta tayyorgarlikdan o‘tish huquqi 
va keng imkoniyatlarini nazarda tutadi.
2.  Davlat  va  jamiyat.  Ular kadrlar tayyorlash tizimi 
amal qilishi va rivojlanishining kafillari, yuqori malakali 
raqobatbardosh mutaxassislarni tayyorlash bo‘yicha ta’lim 
muassasalari faoliyatini uyg‘unlashtiruvchi sifatida faoliyat 
ko‘rsatadi.
Davlat va jamiyat:
— 
fuqarolarning bilim olish, kasb tanlash va o‘z malakasini 
oshirish huquqlari ro‘yobga chiqarilishiga;
— 
majburiy umumiy o‘rta ta’lim hamda akademik litsey 
yoki kasb-hunar kollejida ta’lim olish yo‘nalishini tanlash huquqi 
asosida majburiy o‘rta maxsus, kasb-hunar ta’limi olishga;
— 
davlat grantlari yoki pullik-shartnomaviy asosda oliy 
ta’lim va oliy o‘quv yurtidan keyingi ta’lim olish huquqiga;
— 
davlat ta’lim muassasalarini mablag‘ bilan ta’minlashga;
— 
ta’lim oluvchilarni o‘qishi, ularning turmush va dam olish 
shart-sharoitlarini yaratish borasidagi vazifalar hal etilishida 
jamoatchilik boshqaruvini rivojlantirishga;
— 
ta’lim jarayoni qatnashchilarini ijtimoiy jihatdan qo‘llab-
quvvatlashga;
— sog‘lig‘i va rivojlanishida nuqsoni bo‘lgan shaxslarning 
ta’lim olishiga kafolat beriladi.
3. Uzluksiz ta’lim. Bu malakali raqobatbardosh kadrlar 
tayyorlash tizimining asosi bo‘lib, ta’limning barcha turlarini 
davlat ta’lim standartlarini, kadrlar tayyorlash tizimi tuzilmasi 
va uning faoliyat ko‘rsatish muhitini o‘z ichiga oladi.

113
Uzluksiz ta’lim O‘zbekiston Respublikasining ijtimoiy-
iqtisodiy taraqqiyotini ta’minlovchi, shaxs, jamiyat va davlatning 
iqtisodiy, ijtimoiy, ilmiy-texnikaviy va madaniy ehtiyojlarini 
qondiruvchi ustuvor sohadir.
Uzluksiz ta’lim ijodkor, ijtimoiy faol, ma’naviy boy 
shaxsning shakllanishi va yuqori malakali raqobatbardosh 
kadrlar bo‘lib yetishishi uchun zarur shart-sharoitlar yaratadi.
Uzluksiz  ta’limning  faoliyat  ko‘rsatish  tamoyillari 
quyidagilardan iborat:
— 
ta’limning ustuvorligi–uning rivojlanishining birinchi 
darajali ahamiyatga ega ekanligi, bilim, ta’lim va yuksak 
intellektning nufuzi;
— 
ta’limning  demokratlashuvi  — ta’lim va tarbiya 
uslublarini tanlashda o‘quv yurtlari mustaqilligining kengayishi, 
ta’limni boshqarishning davlat-jamiyat tizimiga o‘tilishi;
—  ta’limning insonparvarlashuvi — inson qobiliyatlari-
ning ochilishi va uning ta’limga nisbatan bo‘lgan turli-tuman 
ehtiyojlarining qondirilishi, milliy va umumbashariy qadriyatlar 
ustuvorligining ta’minlanishi, inson, jamiyat va atrof-muhit 
o‘zaro munosabatlarining uyg‘unlashuvi;
— ta’limning ijtimoiylashuvi — ta’lim oluvchilarda estetik 
boy dunyoqarashni hosil qilish, ularda yuksak ma’naviyat, 
madaniyat va ijodiy fikrlashni shakllantirish;
— 
ta’limning milliy yo‘naltirilganligi — ta’limning milliy 
tarix, xalq an’analari va urf-odatlari bilan uzviy uyg‘unligi, 
O‘zbekistonda yashovchi xalqlarning madaniyatini saqlab qolish 
va boyitish, ta’limni milliy taraqqiyotning o‘ta muhim omili 
sifatida e’tirof etish, boshqa xalqlarning tarixi va madaniyatini 
hurmatlash;
— 
ta’lim va tarbiyaning uzviy bog‘liqligi, bu jarayonning 
har tomonlama kamol topgan insonni shakllantirishga 
yo‘naltirilganligi;

114
— 
iqtidorli  yoshlarni  aniqlash,  ularga ta’limning eng 
yuqori darajasida, izchil ravishda fundamental va maxsus bilim 
olishlari uchun shart-sharoitlar yaratish.
4.  Fan.  Kadrlar tayyorlash milliy dasturiga muvofiq 
fan yuqori malakali mutaxassislar tayyorlovchi va ulardan 
foydalanuvchi pedagogik va axborot texnologiyalari ishlab 
chiqaruvchi hisoblanadi.
Kadrlar tayyorlash milliy modeliga muvofiq fan sohasida:
— 
tabiat va jamiyat taraqqiyoti qonuniyatlari to‘g‘risidagi 
yangi fundamental va amaliy bilimlar shakllanadi, kadrlar 
tayyorlash tizimida ommalashtirish, o‘rganish va foydalanish 
uchun kerakli ilmiy natijalar jamlanadi;
— 
oliy malakali ilmiy va pedagog kadrlar tayyorlash amalga 
oshiriladi;
—  kadrlar tayyorlash jarayonini ilmiy-tadqiqot jihatidan 
ta’minlash infratuzilmasi vujudga keltiriladi, ta’limning axborot 
tarmoqlaridan foydalanish maqsadida bilimning turli sohalari 
bo‘yicha axborot bazasi shakllantiriladi;
— mamlakatimiz ilm-fanining jahon ilm-faniga integrasiyasi 
sodir bo‘ladi, zamonaviy ilm-fan va texnologiyalarning eng 
muhim muammolarini hal etish uchun ilmiy yutuqlar va kadrlarni 
xalqaro miqyosda almashinuvi amalga oshiriladi.
Kadrlar tayyorlash tizimiga ilm-fanning uzviy ravishda kirib 
borishi uchun quyidagilar zarur:
— ilg‘or pedagogik texnologiyalarni yaratish va o‘zlashtirish 
yuzasidan maqsadli innovatsion loyihalarni shakllantirish va 
amalga oshirish yo‘li bilan ilm-fanning ta’lim amaliyoti bilan 
aloqasini ta’minlash chora-tadbirlarini ishlab chiqish;
— 
ilg‘or axborot va pedagogik texnologiyalarni joriy etish 
uchun eksperimental maydonchalar barpo etish orqali ilmiy 
tadqiqotlar natijalarini o‘quv-tarbiya jarayoniga o‘z vaqtida joriy 
etish mexanizmini ro‘yobga chiqarish;

115
— 
kadrlar tayyorlash Milliy dasturini samarali tarzda 
bajarishni ta’minlash yuzasidan ilmiy — tadqiqot ishlarini olib 
borish;
— 
yuqori malakali kadrlar tayyorlash sifatini oshirish, 
yoshlarning ilmiy ijodiyotini har tomonlama qo‘llab-quvvatlash;
— 
ta’lim muassasalarida ilmiy — tadqiqot va ilmiy-
pedagogik kadrlar tayyorlash tizimi muassasalarini yuqori 
malakali mutaxassislar bilan ta’minlash, pedagogik faoliyatning 
nufuzi va ijtimoiy maqomini ko‘tarish;
— 
mamlakat ilm-fanining xalqaro ilmiy hamjamiyatdagi 
integratsiyasini faollashtirish, ta’lim sohasi va kadrlar 
tayyorlashni takomillashtirish maqsadida ilmiy yutuqlar va 
olimlar bilan o‘zaro tajriba almashinuv jarayonini kuchaytirish;
— fan va texnologiyalar sohasidagi faoliyatni ma’naviy 
va moddiy rag‘batlantirish tizimini ishlab chiqish, talabalar va 
yosh olimlarning ilmiy yutuqlari uchun maxsus mukofotlar va 
sovrinlar ta’sis etish, maxsus stipendiyalar sonini ko‘paytirish, 
yoshlar ilmiy-texnika ijodiyotining doimiy ishlaydigan 
ko‘rgazma va ekspozitsiyalarini tashkil etish ko‘zda tutiladi.
Download 1,61 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   4   5   6   7   8   9   10   11   ...   19




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish