O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi toshkent kimyo-texnologiya instituti yangiyer filiali

O‘ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY VA O‘RTA MAXSUS TA’LIM VAZIRLIGI TOSHKENT KIMYO-TEXNOLOGIYA INSTITUTI YANGIYER FILIALI

Qurilish materiallari kimyoviy texnologiyasi ta’lim yo‘nalishi

5-20 guruh talabasi

Musurmonqulov Bahromning

TAQDIMOTI

Fan: Organik kimyo

Mavzu: 5-guruh kationlari

Reja:

1.Beshinchi gruppa kationlariga umumiy xarakteristikasi.

2.Gruppa reagentlarining ta‘siri.

3.Vodorod sulfid va yodli suv bilan bo’ladigan reaktsiyalar.

4.Beshinchi guruh kationlari aralashmasining analiz qilish tartiblari.

Beshinchi gruppa kationlariga umumiy xarakteristikasi.

As3+, As5+, Sb3+, Sb5+, Sn2+ ва Sn4+ V gruppa kationlaridir. Ushbu kationlar sulfidlarining eruvchanlik kupaytmasi IV gruppa kationlari sulfidlarining eruvchanlik kupaytmasidan ancha kichik, ular suvda erimaydi. Ammo IV gruppa kationlaridan V gruppa kationlari fark qiladi va ularning sulfidlari (SnS dan tashqari) natriy, kaliy, ammoniy sulfidlari (Na2S, K2S, (NH4)2S) ta‘sirida tiotuzlar hosil qilib suvda eriydi: As2S3 + 3Na2S = 2Na3AsS3 As2S5 + 3Na2S = 2Na3AsS4 Beshinchi gruppa kationlarining sulfidlari (SnS dan tashqari) Kislota xossalariga ega va shuning uchun ham ishqoriy metallarning va ammoniy sulfidlarida, uyuvchi ishqorlarda eriydi. Tiotuzlarning hosil bo’lishi asosli oksid bilan Kislotali oksid ta‘sirlashishi singari amalga oshadi : SnS2 + Na2S = Na2SnS3 SnO2 + Na2O = Na2SnO3 ^ Sulfidlarning ishqorlarda erishi natijasid oddiy tuzlar va tiotuzlar hosil bo’ladi: As2S3 + 6NaOH = Na2AsS3 + 8Na3AsO3 + H2O Kislorodli Kislotalarning parchalanishi natijasida suv va Kislota angidridi hosil bo’lganidek, tioKislotalarning parchalanishidan ham vodorod sulfid va shunga muvofiq sulfid (tioangidrid deb atash mumkin) hosil bo’ladi : H2SnS3         H2S + SnS2 Bu hol kalay, mishyak va surma elementlarining D.I.Mendeleev davriy sistemsining IV, V gruppalarida joylashganligi, ushbu elementlarning metallmaslik xususiyatiga ega bo’lishi bilan tushuntiriladi. Kationlar aralashmasini sistemali ravishda analiz qilishda IV- V gruppa kationlarining sulfidlaridan iborat cho’kmadan gruppa reagenti ta‘sirida V gruppa kationlarining sulfidlaricho’kmada qoladi. Gruppa reagenti sifatida ammoniy polisulfid (NH4)2Sn ishlatiladi. Beshinchi gruppa kationlari mishyak, surma va kalay gidroksidlari amfoter xosssalarni namoyon etadi, ya‘ni ular ham Kislota, ham asos kabi dissotsilanadi: As3+ + 3OH- ↔ As(OH)3 ↔ 3H+ + AsO3-3