O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi namangan muhandislik pedagogika instituti



Download 0,6 Mb.
Pdf ko'rish
Sana15.01.2020
Hajmi0,6 Mb.
#34151
Bog'liq
ms access dasturida hisobotlar yaratish va tuzilmasi


 



O’ZBEKISTON RESPUBLIKASI  



OLIY VA O’RTA MAXSUS TA’LIM VAZIRLIGI

 

 

 

 

NAMANGAN MUHANDISLIK PEDAGOGIKA INSTITUTI 

 

 

QURILISH FAKULTETI 

 

 

 

Axborotlar tehnologiyasi kafedrasi 

 

 

 

Qurilashda ahborot tehnologiyalari fani 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Bajardi: 

 

31-biq-16 

guruh 

talabasi 

Abdulhakimova Oygul 

 

 

Qabul qildi:  

 

 

 

 

k.o`q. E. Imamnazarov 

 

 

NAMANGAN 

 



 



 

 

Mavzu:  

MS ACCESS DASTURIDA HISOBOTLAR 

YARATISH VA TUZILMASI 

 

 

 

 

 

REJA 

 

1. SQL so’rov -> MBBT -> Ma’lumotlar bazasi 



2. 

Oracle MBBT da RMAN utilitasi: Backup va Restore

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 



 



Mavzu: MS ACCESS DASTURIDA HISOBOTLAR YARATISH 

VA TUZILMASI 

 

 

Tayanch qurilma va ma`lumotlar. 



kompyuter,multimedia,ekran,slaydlar,plakat,rangli ruchka va marker. 

 

 



 

Ta`limiy maqsadi: Maydon, yozuv funksiyalari bilan ishlashga oid 



nazariy  bilimlarni  egallash                va  amaliyotga  joriy  etishga  oid 

ko`nikmalarni,  MS  Access  dasturida  hisobotlar  yaratish  va  tuzilmasi 

bilan ishlash malakalarini shakllantirish. 

 



Tarbiyaviy 

maqsadi: Kompyuter 

savodxonligini 

oshirish, 

intellektual 

salohiyatini 

yuksaltirish, 

kompyuter 

bilan 

ishlash 

madaniyatini takomillashtirish. 

 



Rivojlantiruvchi  maqsad: Ijodiy  qobilyatni  rivojlantirish,  fan 

sohasiga  oid  egallagan  bilimlarni  kengaytirishga  oid  qiziqish  va 

ehtiyojni  shakllantirish,  o`qitishning  yangi  avlod  vositalariga  oid 

bilimlarni rivojlantirish. 

Darsning 1-bosqichi. 

O`tilgan mavzular quyidagi 4 ta shart asosida takrorlanadi.Guruh har biri 

yetti  nafar  talabadan  iborat  bo`lgan  to`rtta  guruhga  ajratiladi  va 

quyidagicha nomlanadi. 

 

Guruh nomi 

Mazmuni 

Tartibi 

Ma`lumotlar 

bazasini 

boshqaruvchi sistemalar 

  

1-guruh 

  

Guruh nomi 

Mazmuni 

Tartibi 

MBBS arxitekturasi 

  

2-guruh 

  

Guruh nomi 

Mazmuni 

Tartibi 

MBBS  MS  Access  ish 

oynasi 

  

3-guruh 

  

Guruh nomi 

Mazmuni 

Tartibi 

Accessda 

ishlash    

4-guruh 


 



texnologiyasi 

  

1-“Savol  bering-javob  beramiz”sharti  bo`yicha  doskaga  har 

to`rttala  guruh  uchun  tayyorlangan  savollar  tasvirlangan  plakatlar  ilib 

qo`yiladi. 

Har bir plakatga 7 ta savol rangli qog`ozlarga yozilib, yashiringan 

holda joylashtiriladi. Javob berish tartibi quyidagicha amalga oshiriladi. 

Guruh talabalari 1 dan 7 gacha raqamlardan qog`ozlarni tanlab oladilar 

va  ushbu  tartibda  javob  beradilar.  Javob  berish  qura  tashlash  asosida 

boshlanadi. Savol ekranda namoyish etiladi va berilgan javobning to`g`ri 

yoki  noto`g`ri  ekanligi,  ekranda  namoyish  etilgan  to`g`ri  javob  orqali 

tekshirilib  boriladi  va  rangli  kartochkalar  bilan  rag`batlantiriladi  yoki 

jarimalanadi. 

Qizil  kartochka-5,  yashil  -4,  sariq-3,  qora  -2  baho  qiymatiga  ega 

bo`ladi. Birinchi shart bo`yicha har bir guruhga 5 tadan savol beriladi va 

talabalar xohlagan bitta savolga javob berishadi va  baholanadi. Quyida 

1-shart bo`yicha berilgan javoblar ro`yhatini keltiramiz. 

 

  1-guruh 



2-guruh 

3-guruh 

4-guruh 

1  Ma`lumotlar  bazasi 

bu-… 

MBBS 

qanday 

modullardan 

tashkil 

topgan? 

Mikrosoft 

Access 

2-

satrda 

qanday 

tartibda 

menyu 

punktlari 

joylashgan? 

MS 

Access 

necha 

xil 

tartibda 

ishlaydi. 

  

2  Ma`lumotlar 

bazasini  yaratishda 

nechta 

muhim 

shartni 

hisobga 

olmoq zarur? 

Maydon -… 

Jadval-… 

Foydalanuvchi-

 

  

3  Foydalanuvchilar 

nechta 

kategoriyalarga 

bo`linadilar? 

Yozuv -… 

So`rov-… 

Obyektlar  bilan 

ish 

bajarishi 

uchun 

foydalanuvchi 

qanday 

tugmachalar 

 



bilan 



ish 

yuritishi lozim. 

4  Ma`lumotlar  bazasi 

modellari 

necha 

turga bo`linadi? 

MBsi  qanday 

parametrlar 

bilan 

ifodalanadi? 

Forma-… 

Jadvaldagi 

barcha 

o`zgarishlar 

avtomatik 

ravishda  qanday 

tartibida 

saqlanadi? 

5  MBBSni tavsiflang. 

Maydonlar 

xususiyatiga 

va  tarkibiga 

ko`ra  qanday 

turlarga 

bo`linadi? 

Xisobot-… 

MB 

jadvallari 

bilan 

ishlash 

jarayoni  necha 

bosqichdan 

iborat? 

  

6  MO ning turlari 

MOBT  ning 

dasturlari 

Shakl….. 

Maydon 

xususiyatlari 

7  Makros… 

Access 

ob’ektlari 

Menyu 

nechta 

qismdan 

iborat 

Oddiy so’rov… 

   


2-shart 

“Xotira 

mashqi” 

orqali 

oldingi 

mavzu 

mustahkamlanadi (teskor  savol-javob  va  munozara  orqali  xotirani 

sinash). 

Bu  shartda  har  bir  guruhdan  bittadan  talaba  tanlandi  va  quyidagi  25  ta 

savolga javob beradi.Berilgan 5 ta savoldan  beshta to`g`ri javob uchun 

5,  to`rtta  uchun  4,  uchta  uchun  3,  ikkita  uchun  2  va  bitta  to`g`ri  javob 

uchun 1 ball beriladi. 



“XOTIRA MASHQI” o`yini 

1.MS Access dasturining kengaytmasi? (db1) 

2. 

Ms 

office 

dastur 

paketiga 

kiruvchi 

dasturlarni 

toping? (Publisher,visio,access) 

3. MS 

Excelda 

necha menyular 

mavjud? 

(Fayl,Pravka,Vid,Vstavka,Format,Servis,Dannix,Okna,Spravka) 

4. MBBT  Aceessning  qaysi  obyektining  yordamida  ma`lumotlar 

kiritiladi? (Jadval) 

 



5. Ajdodlarimizdan 10 lik sanoq sistemasini yaratgan buyuk allomani 



toping? (Al-Xorazmiy) 

6. MS Excelda "Yacheyka" deb nimaga aytiladi?  (Katakchalarga) 

7. MS Excel dasturida nimalar ustida ish yuritiladi? (Jadvallar) 

8. MS Excel dasturining kengaytmasi? (xls,xlsx) 

9. MBBT  Access  ish  holatining  qaysi  tugmachasi  obyektni  yaratish 

uchun xizmat qiladi?(Sozdat) 

10. Kоmpyutеr  qurilmalariga хizmat  ko`rsatuvchi  darsturlar  qanday 

nоmlanadi? (Driver) 

11. Aхbоrоt  tashuvchi  disklarni  hajmi  bo`yicha  o`sib  bоrish  tartibini 

ayting. (dvd,hdd,cd) 

12. Qanday  qurilmalar  fоydalanuvchi  tоmоnidan  aхbоrоtlarni 

kоmpyutеrga  kirituvchi  asоsiy  qurilmalar  hisоblanadi?(Klaviatura  va 

sichqоncha) 

13. Arxivlangan 

fayllar 

kengaytmasi 

qaysi 

javobda 

keltirilgan? (zip,iso,rar) 

14.  Qattiq  diskda  saqlanayotgan  sochilgan  fayllarni  bir  joyga 

to`plash... deyiladi.(Defragmentatsiya) 

15. Bir kilоbayt nеcha baytga tеng?(1024) 

16. MS Word 2003 dasturida uskunalar panelini sozlash bo’limi qaysi 

menyuda joylashgan? 

(Правка(Tahrir)) 

17. 1000 Kbayt axborot necha bitga teng? (10

2

 * 2

13)

 

18. Ms Word dasturi kompyuterda ishlayotgan bo’lsa ,u holda… (MS 



Office paketi installyatsiya qilingan) 

19. Kompyuter ekranida aks etgan holatni  rasmga olish uchun qaysi 

klavishlardan foydalaniladi? 

(Pirnt Screen/ Sys Rq) 

20.  MS  Excel  2003  da  berilgan  shartni  qanoatlantiruvchi  satrlarni 

ajratib olish amali qanday ataladi? (Filtirlash) 

21. Faylning xususiy nomi nechta belgidan iborat bo`lishi mumkin? (1 

tadan 255 tagacha) 

22.  Ma`lumotlar  ombori  undagi  axborot  shakliga  ko`ra  qanday 

turlarga ajraladi? (relyatsion va to`rli) 

23.  Dastur  asosida  boshqariladigan  birinchi  hisoblash  mashinasini 

kim va qachon ixtiro qilgan? 

(1941 yil, K.Suze) 

24. 

Tasvirli 

fayllarning 

kengaytmasi 

keltirilgan 

qatorni 

aniqlang. (.bmp, .gif) 

 



25. ...  - disklar va kompyuterga ulangan boshqa qurilmalarni ko‘rish, 



shuningdek,  ular  bilan  ishlash  imkonini  beruvchi  dastur  oynasini 

ochadi.(Мойкомпьютер(Mening kompyuterim)) 

  

3-shart. “Mashq ishlash” 

Bu  shartga  asosan  talabalarga  MS  Access  dasturida  guruh  ro`yxati, 

tug`ilgan  kun,oy,yil,  telefon  raqami  va  manzilini  tuzish  mashqi 

topshiriladi.  Har  bir  guruhdan  bittadan  talaba  tanlab  olinadi  ular 

kompyuterlardan  foydalangan  holda  guruh  ro`yxatini  tuzishadi.  Qaysi 

talaba  shartni  birinchi  bajarsa  shu  guruh  qizil,  va  bajarilish  tartibi 

bo`yicha  yashil,  sariq  va  qora  kartochkalar  bilan  rag`batlantiriladi. 

Ushbu  shart  bo`yicha  bajarilishi  lozim  bo`lgan  vazifadan  namuna 

keltiramiz. 

 

Yuqoridagi  3  ta  shart  bo`yicha  yig`ilgan  ballar  umumlashtiriladi  va 



g`olib guruh e`lon qilinadi. 

Darsning II-bosqichi 

Yangi mavzu quyidagi reja asosida  bayon qilinadi. 



1.      Hisobot haqida tushuncha. 

2.      Hisobot tuzish tartibi. 

3.      Hisobot tuzish usullari. 

4.      Mbning asosiy ob’ektlari. 

Hisobot-bu natijalar aks etgan qog’ozli hujjat demakdir. 

Hisobot 

tuzish 


uchun Otchyotni 

tanlab Создать tugmasini 

bossak, Новыйотчёт(yangi  hisobot)  degan  muloqot  oynasi  paydo 

bo’ladi. 

  

 

1-rasm 



Tabiiy ravishda ma’lumotlar omboridagi ma’lumotlarni qayta ishla

sh, natijalariga ko’rahisobot tuzish va uni chop qilish foydalanuvchining 

 asosiy maqsadlaridan biri hisoblanadi. 

Tuziladigan 

hisobotda 

ma’lumotlar  aniq  tasvirlangan,  hisob  ishlari  bajarilgan,  ya’ni  uni  tahlil 

qilishga tayyor bo’lishi lozim. 

MS  Accessda  hisobot  tuzish  uchun  quyidagi  vositalardan 

foydalanladi: 

“Koнструкторотчётов” -  maydonlar  bo’yicha  hisobot  tuzishga 

mo’ljallangan; 



 

10 


“Maстеротчётов” -  talablancan  maydonlar  bo’yicha   hisobot 

tuzishga mo’ljallangan; 



“Aвтоотчётстолбцов” -  bir  yoki  bir  necha  ustunlar  hisobot 

tuzishga mo’ljallangan; 



“Aвтоотчётленточный” -  maydonlar bo’yicha avtomatik tarzda 

hisobot tuzishga mo’ljallangan; 



“Диаграмма” -  diagramma  ko’rinishda  hisobot  tuzishga 

mo’ljallangan; 

Hisobot quyidagi tartibda tuziladi: 

·         Ma’lumotlar omboridan “Oтчёт” darchasi tanlanadi; 

·         “Создать” tugmachasi bosiladi; 

·         “Новыйотчёт” muloqot  oynasidan  hisobot  tuzish  turi 

tanlanadi; 

·         [OK] tugmasi bosiladi. 

 

2-rasm

Ishni 


davom 

ettirish 

uchun 

quyidagi 



ketma-ketlikdan 

foydalanamiz: 

  

 

3-rasm



Kerakli maydonlar tanlab olinadi va “Далее” tugmasi bosiladi  va 

keyingi oyna ochiladi. 

 

4-rasm. 

Bu oyna orqali “Выберите 



вид 

макет 

для 

отчёта” ni tanlab hisobotimizga 

-в столбец 



-табличный 

-

выровненный    kabi ko’rinishlarni berishimiz mumkin, undan keyin y

ana “Dalee”tugmasi bosiladi. 

  

   


5-rasm 

Unda  “Выберите  требуемый  стиль” orqali  hisobotimizni 

bezashimiz mumkin va yana “Далее”  tugmasi bosiladi. 

 

6-rasm. 



 

11 


Oxirgi “Далее” tugmasi bosilach, tanlangan hisobot oynada paydo 

bo’ladi. (6-rasm). 



Hisobot tuzilmasi. 

Xuddi  forma  kabi  hisobot  ham  boshqarish  elementlariga  ega 

qismlardan tashkil topgan.Hisobot tuzilmasi 5 qismdan iborat bo’ladi (6-

rasm): 


    

7-rasm. 

·         hisobot sarlavhаsi; 

·         yuqori kolontitul; 

·         ma’lumotlar joylashgan joy; 

·         quyi kolontitul; 

·         hisobot eslatmasi. 

Odatda, hisobot  tuzilmasi bilan tanishishi uchun avtomatik ravishd

a hisobot tashkilqilish, uni Koнструктор             tartibida ochish qulay. 

Bunda hisobot sarlavhasi umumiysarlavhani chop etishni ta’minlaydi, yu

qori kolontitul qismlari esa sarlavhaga tegishli kichiksarlavhachalarni ifo

dalaydi. Ma’lumotlar maydonida esa boshqaruv elementlari joylashtirili

b, ular,asosan, ma’lumotlar bazasi maydonlari mazmunini bildiradi.  Qu

yi kolontitul qismida xuddi yuqorikolontitul kabi boshqarish elementlari

ga ega,Nowfunksiyasi bilan vaqtni va Page() funksiyasibilan hisobot var

aqalari belgilanadi.  Hisobot  eslatmasida  esa  yordamchi  axborotlar 

kiritiladi. 

Tuzilgan jadval, so’rov, forma va hisobotlarni foydalanuvchiga ker

akli holatda printergachiqarish mumkin. Buning uchun kerakli ob’ektni t

anlab olish, so’ngra asosiy menyuning faylpunktidan Печать buyrug’ig

a kirish lozim. 

Hujjatni chop etish jarayonida qog’ozdagi  hujjat –

 hisobot paydo bo’ladi. Hisobot  ham  xuddi  forma  kabi  qism  va 

boshqarish  elementlaridan  tashkil  topadi.  Hisobotni  ham  avtomatik 

tarzda, yarim avtomatik va qo’lda yaratish mumkin. 

Jadval,  so’rov,  forma  va  hisobot  -  ma’lumotlar  bazasining  asosiy 

ob’ektlari  sanaladi.  Bular  ma’lumotlar  bazasini  tashkil  qiladi. 

Foydalanuvchi  esa  ushbu  ob’ektlarni  tuzilmasiga  xalal  bermagan  holda 

ish yuritishi lozim. 

Ma’lumotlar  bazasini  yaratuvchi  yana  ikkita  qo’shimcha 

ob’ekt Maкросva Moдул  ham  ishlab  chiqilgan.  Bu  ob’ektlar 

ma’lumotlar  bazasini  boshqarishda  standart  vositalar  yetishmaganda 

asqotadi.  Makroslar  orqali  makro  buyriqlar  tashkil  qilinadi.  Modullar 



 

12 


orqali  Visual  Basic  dasturlash  muhitida  dastur  protseduralari  tashkil 

qilinib, ular nostandart amallarni bajarishda ishtirok etadi. 

Yangi  mavzuni  mustahkamlash  uchun  talabalarga  test  topshirig’i 

beriladi. 

Har  bir  guruhga  kompyuter  orqali  test  savollari  topshiriladi  va 

proektor yordamida test natijalari tekshiriladi, natijalar e`lon qilinadi. 

 

1. 


MOBT Accessning qaysi obyektida ma’lumotlar saqlanadi

A)Jadval             B)Shakl              C)Hisobot           D)Modul            

E)Forma 

2. 


MOBT  Accessning  qaysi  obyekti  yordamida  malumotlar 

kiritiladi.                

A)    Jadval        B)Shakl            C) Hisobot        D) Modul          E) 

So’rov 

3. 


Malumotlar  omborini  yaratish  ustida  ishini  qaysi  tugmacha 

to’xtadi. 

A)    Nazad        B) Gotovo        C) Otmeno        D)Daleye          E) 

Otkaz 

  

4. 



MOBT Access ish holatining qaysi tugmachasi obyektini yaratish 

uchun xiznat qiladi. 

 A) Otkirit         B)Sozdat          C) Konsturuktor            D) Makros 

                  E) Model. 

5. 


So’rovlarda nimalar saqlanadi. 

A)Jadvallar               B)  Rasmlar          C)  Hujjatlar         D) 

Ko’rsatmalar            

E) Hisobot 

6. 

So’rov  blankasining  yacheykasiga  ma’lumot  sigmasi,  qaysi 

klavishlarni bosish kerak. 

A)  CTRL+F2                   B)  ALT+F2          C)  SHIFT+F2                 

D) ENTER+F2     E) TAB 

7. 


So’rovni qaysi tugmacha yordamida ishga tushirish mumkin. 

A)    Fayl        B)  Vid  C)  Sxema  dannix                        D)  Element 

uprovleniya   E) Servis 

8. 


Bir yoki bir nechata yozuvlar guruhini qaysi so’rov qo’shadi. 

A)    Yozuvni yangilash so’rovi               B) Qo’shish so’rovi       

C)Olib tashlash                                    D) Hisobot so’rovi 

9. 


Qaysi boshqarish elementi ozod boshqarish elementidir 

 

13 


A)    Maydon                 B) O’tkazgichlar            C) Rasm          D) 

Yozuvlar      E) Jadval 

10. 

Hisobot  ob’yektida  mavjud,  lekin  shakl  ob’yektiga  bo’lmagan 

bo’limni toping 

A)    Xat boshi bo’limi         B) Kolontituol bo’limi    C)Ma’lumotlar 

sohasi 

D) Master bo’limi  E) Abzas bo’limi 



  

Dars yakunida uyga vazifa e’lon qilinadi. 



Uyga  vazifa:Hisobot  ustasi  yordamida  hisobot  yaratish  jarayonini 

yozish  va   MS  Access  dasturidan  foydalanib,  umumiy  guruh  ro`yhatini 

tuzib kelish. 

  


 

14 


 

 

Ma’lumotlar bazasi va ma’lumotlar bazasini boshqarish tizimi(MBBT) 



tushunchalari o’rtasidagi farq 

BLOGER: AKMX · 31.03.2016 

Ko’pchilik,  terminlarni  tushunish  bo’yicha  biroz  qiynalishadi,  lekin 

aynan  terminlarni  bilish,  qo’yilgan  vazifalarni  yechishda  yoki  paydo 

bo’lgan  xatoliklarni  bartaraf  etishda  juda  kerak  bo’ladi.  Misol  uchun, 

biror  muammo  paydo  bo’lsa,  biz  darhol  Google’ni  yordamga 

chaqiramiz,  agar  Google  qidiruv  tizimiga  terminlar  orqali  so’rov 

bersangiz, muammo yechish qiyinchilik tug’dirmaydi, agar terminlarsiz 

oddiy so’zlar bilan qidirishni amalga oshirsangiz, muammoni yechishga 

ancha vaqt ketib qoladi. 

Bu  maqolada  ma’lumotlar  bazasiga  oid  juda  kerakli  va  ko’pchilik(!) 

adashtiradigan 

ikki 

terminni 



tushuntirishga 

harakat 


qilaman: Ma’lumotlar  bazasi va Ma’lumotlar  bazasini  boshqarish 

tizimi(MBBT)

Ma’lumotlar  bazasi bu  —  tartiblangan  ma’lumotlarni  saqlovchi  va 

qayta ishlovchi axborot modeli hisoblanadi. Soddaroq qilib aytganda, bir 

hil  turdagi  axborotlarni  o’zida  saqlovchi  va  berilgan  so’rovlar  orqali 

ularni  taqdim  etuvchi  model.  Misol  uchun,  kitoblar  javoni,  bu 

ma’lumotlar  bazasi  hisoblanadi,  ya’ni  bir  hil  turdagi(kitoblarni) 

obyektlarni  o’zida  saqlaydi,  yoki  bo’lmasa   telefon  raqamlar  yozilgan 

kitobcha,  bu  yerda  ism,  telefon  raqam  kabi  bir  hil  tipdagi  ma’lumotlar 

saqlanadi, bu ham ma’lumotlar bazasi. 



Ma’lumotlar  bazasini  boshqarish  tizimi —  bu  ma’lumotlar  bazasini 

hosil  qiluvchi,  ma’lumotlarni  qayta  ishlovchi  va  qidiruvchi  tizim 

hisoblanadi.  Qisqa  qilib  aytganda,  MBBT  barcha  jarayonlarni  amalga 

oshiradi.  Ma’lumotlar  bazasi  faqat  ma’lumotlarni  saqlaydi,  qolgan 

barcha ishlarni MBBT bajaradi. 

Ma’lumotlar  bazasidagi  ma’lumotlar,   SQL  so’rov  tillari  orqali 

 boshqariladi, bu tilda MBBT’ga so’rov beriladi, bu so’rov u yerda qayta 

ishlanib,  natija  olish  uchun  ma’lumotlar  bazasiga  murojaat  qiladi,  u 

yerdan so’rovga mos ma’lumotni olib, so’rovga javob beradi: 

So’rov berish: 



 

15 


SQL so’rov -> MBBT -> Ma’lumotlar bazasi 

natija olish: 



Ma’lumotlar bazasi -> MBBT — > So’rovga javob 

Quyidagi dasturlar MBBT’ga misol bo’la oladi: 

— Oracle; 

— MySQL; 

— Microsoft Office Access; 

— MariaDB; 

— Microsoft SQL Server; 

… 

Hulosa shuki, siz o’ylagan bu dasturlar, ma’lumotlar bazasi emas, balki 



MBBT hisoblanadi. 

Ma’lumotlar  bazasi  MBBT’ning  bir  qismidir,  demak  bu  dasturlarni 

ishlatganda  «ma’lumotlar  bazasi  sifatida  Oracle’ni  tanladim»  emas, 

balki  «Ma’lumotlar  bazasini  boshqarish  tizimi  sifatida  Oracle’ni 

tanladim» to’g’ri bo’ladi. 

Sayt rivoji uchun: 

WMZ: Z836706717358 |  WMR: R867554721177 |  WebSum: 5417 | 

Yandex money: 410014095336909 

Boshqalar ham bilsin(Share): 

Ko'proq videolar uchun Youtube kanalimga obuna bo'ling 

Teglar: DBMSma'lumotlar bazasitermin 

QUYIDAGI MAQOLALAR HAM SIZGA QIZIQ BO'LISHI MUMKIN 

 





Oracle МBBTda FLASHBACK tushunchasi 

Oracle МBBTda FLASHBACK tushunchasi 

BLOGER: AKMX · 22.10.2015 

Ma’lumotlarni  boshqarish  uchun  eng  qulay  va  eng  zamonaviy 

MBBT(ma’lumotlar bazasini boshqarish tizimi) bu albatta – Oracle dir. 

Saytning  “MB(ma’lumotlar  bazasi)  Administratori”  bo‘limida  asosan 

Oracle MBBT haqida yozaman. 

Oracle ham boshqa dasturlar kabi bir qancha versiyalari mavjud. Har bir 

versiyada  biror  bir  yangilik  chiqarilmoqda.  Hozirda  oraclening  eng 

zamonaviy  versiyasi 11Ghisoblanadi.  Oracle  10G  dan  boshlab 



 

16 


Flashback” tushunchasi kiritildi va bu maqola aynan shu tushunchaga 

bag‘ishlanadi. 



Flashback –  bu  flash  xotira  hisoblanadi.  Oddiy  qilib  aytganda 

o‘zimizaning  “korzina”  dir.  Oracle  MBBT  da  ishlaganda,  kerak 

bo‘lmagan ma’lumotlarni “drop” komandasi orqali o‘chirib tashlasak, bu 

o‘chgan  ma’lumotlar  flash  xotirada  saqlanadi.  Keyin  bu  ma’lumotlarni 

qayta tiklash mumkin bo‘ladi. 

Flash  joyni  ishlatish  uchun,  sozlash  fayli  “spfile”  dan  “recyclebin” 

o‘zgaruvchisini “on” qilish lozim bo‘ladi. 



sql> alter session set recyclebin=on; 

sql> alter system set recyclebin=on; 

Bu funksiyani o‘chirish uchun esa, 



sql> alter session set recyclebin=off; 

sql> alter system set recyclebin=off; 

Oracleda  ishlash  jarayonida,  biror  ma’lumotni  o‘chirsangiz,  bu 

ma’lumot “recyclebin” nomli jadvalga tushadi va shu yerda saqlanadi. 

Bazadagi  ma’lumotlar  o‘chirilib,  recycle  ga  tashlanganda,  o‘chirilgan 

jadval  nomlariga  sistema  tomonidan  boshqa  nom  beriladi  va  eski  nomi 

ham  saqlanadi.  Bu  2  ta  bir  hil  nomli  jadval  hosil  qilib  qo‘yishdan 

saqlanish uchun qilingan. 

Misol uchun, “test” nomli jadvalni o‘chiramiz: 

sql>drop table test; 



Bu  jadval  recycle  ga  tushadi.  O‘chgan  ma’lumotlarni  quyidagi 

recycle(korzina) ga tegishli jadvallar orqali ko‘rish mumkin bo‘ladi. 





sql>select * from recyclebin; 

sql>select * from user_recyclebin; 

sql>select * from dba_recyclebin; 

O‘chgan 


test 

jadvali 


korzinada 

“ $1pomlv+FTHKxp44s1WDgSw==$0” nom bilan saqlanmoqda, lekin 

eski nomi ham bor(test). 

Korzinadan ham “test” jadvalini o‘chiramiz. 

sql>purge table $1pomlv+FTHKxp44s1WDgSw==$0; 



Yoki 



sql>purge table test; (jadvalni o‘chirish) 

sql>purge index; (index ni o‘chirish) 



 

17 


sql>purge tablespace(tablespace ni o‘chirish); 

Endi korzinani to‘liq tozalaymiz. 

sql>purge recyclebin; 



Endi  eng  qizig‘i,  korzinadan  ma’lumotni(eski  nom  bilan)  qayta 

tiklaymiz. 

sql>flashback table test to before drop



Korzinadan ma’lumotni(yangi nom bilan, misol) qayta tiklaymiz. 

sql>flashback table test to before drop rename misol



Undan  tashqari,  bazani  ma’lum  bir  oldingi  vaqtga,  oldingi 

raqamiga(SCN)n ham qayta tiklash mumkin. 





sql> flashback database to time = “to_date(‘2013-03-03 15: 00:00’, ‘YYYY-MM-DD HH24:MI:SS’)”; 

sql> flashback database to scn=23656; 

sql> flashback database to timestamp(sysdate-1/24); 

Xullas  shunaqa  gaplar.  Agar  ma’lumotni  korzinaga  tushirmasdan 

o‘chirmoqchi bo‘lsangiz 



sql> drop table test purge; (jadvalni o‘chirish) 

sql> drop user load cascade; (foydalanuvchini o‘chirish) 

Sayt rivoji uchun: 

WMZ: Z836706717358 |  WMR: R867554721177 |  WebSum: 5417 | 

Yandex money: 410014095336909 

Boshqalar ham bilsin(Share): 

22 ОКТ, 2015 

 



 

Oracle MBBT da RMAN utilitasi: Backup va Restore 

22 ОКТ, 2015 

Oracle MBBT da RMAN utilitasi: Backup va Restore 

BLOGER: AKMX · 22.10.2015 



Rman(Recover  Manager) —  bu  Oracle  mahsulotining  utilitasi 

hisoblanadi.  Bu  utiliti  orqali  katta  xajmdagi  bazalarni  katta  tezlikda 

siqib(backup), qayta tiklash(RECOVER) funktsiyasini bajaradi. 

Ma’lumotlarni backup qilish( резервирование): 

 

Agar ma’lumotlar bazasi(orcl) ARCHIVELOG rejimiga o’tmagan 



bo’lsa, quyidagicha o’tkazamiz. 



SQL> SHUTDOWN immediate; 

SQL> STARTUP mount; 



 

18 


SQL> ALTER DATABASE ARCHIVELOG; 



SQL> ALTER DATABASE OPEN; 

 

RMAN utilitasi bilan bog’lanamiz. 



CMD 

C:\>rman 

target 

sys/sys@orcl 



RMAN>show all; (barcha rman konfigurastiyalarini ko’ramiz.) 

 

RMAN konfigurastiyalariga o’zgartirish kiritamiz ya’ni control va 



spfile  fayllarni  avtomat  backup  qilish  kerakligini  o’rnatamiz(on)  va 

backup fayllarni qayerga saqlash kerakligini ko’rsatamiz. 





RMAN>CONFIGURE CONTROLFILE AUTOBACKUP ON; 

RMAN>CONFIGURE  CONTROLFILE  AUTOBACKUP  FORMAT  FOR 

DEVICE TYPE DISK 

TO ‘e:\oracle\product\10.2.0\flash_recovery_area\control-%F’; 

 

Ma’lumotlar bazasini(orcl) id raqamini bilib olamiz va uni saqlab 



qo’yamiz. 

SQL> select dbid from v$database; (Misol uchun: 1308099409) 



 

Ma’lumotlar  bazasini  siqilgan  (compressed)backup  qilamiz. 

Bunda  backup  oxirida  control  fayllarni  ham  avtomat  backup  qiladi. 

Control  fayl  ichida  spfile  ham  bo’ladi.  Oxirida  arxiv  loglarni  xam 

backup  qilamiz  va  backupdan  so’ng  arxiv  loglarni  o’chirib 

tashlaymiz. 

RMAN> backup incremental level 0 as compressed backupset database plus archivelog delete input



 

Spfile ni alohida backup ham qilish mumkin. 

RMAN> backup spfile format ’ e:\oracle\product\10.2.0\flash_recovery_area\spfile.backup’; 



 

Qilingan 

barcha 

backup 


larni 

ko’rish 


uchun LIST 

BACKUP komandasini berish lozim. 

 

Qilingan barcha backup  fayllari(vinchesterdagi fayllar) bilan rman 



repozitariyasidagi 

bekap 


ro’yxatini 

mosligini 

tekshirish 

uchun CROSSCHECK  BACKUPSET komandasi  beriladi,  agar 

natija  statusi EXPIRED bo’lsa,  qilingan  backup  fayli  vinchesterdan 

o’chirilgan  hisoblanadi  faqatgina  rman  repozitariyasida  saqlanib 

qolgan  bo’ladi.  Ro’yxatdan  fayli  o’chirilgan(qo’lda  o’chirilgan) 

bandini olib tashlash uchun DELETE BACKUPSET (misol uchun)5; 

beriladi. 5 bu o’chirilishi lozim bo’lgan bekap kaliti (key). 

Sayt rivoji uchun: 

WMZ: Z836706717358 |  WMR: R867554721177 |  WebSum: 5417 | 

Yandex money: 410014095336909 

Boshqalar ham bilsin(Share): 


 

19 


Ko'proq videolar uchun Youtube kanalimga obuna bo'ling 

Teglar: OracleRMAN 

Oracle MBBT haqida 

BLOGER: AKMX · 08.04.2016 

Oracle  (Ma’lumotlar  Bazasini  Boshqarish  Tizimi)  –  katta  hajmdagi 

ma’lumotlarni  boshqarish,  ulardan  kerakli  ma’lumotlarni  so’rov  orqali 

istalgan  ko’rinishda  chiqarib  olish,  ma’lumotlarning  zahira  nusxalarini 

olish,  katta  xajmdagi  ma’lumotlarni  siqish,  qulay  interfeysda  baza 

ustidan nazorat o’rnatish, ma’lumotlar asosida hisobotlar hosil qilish va 

bulardan  boshqa  ma’lumotlar  ustida  juda  katta  ko’lamdagi  ishlarni 

amalga  oshiradigan  dasturiy  kompleksdir.  Oracle  dasturini  server  va 

klient  ko’rinishida  o’rnatish  mumkin  va  berilgan  ruxsat  doirasida 

ishlatish 

mumkin. 


Bu dastur asosan katta xajmdagi ma’lumotlar bilin ishlaganligi uchun , 

asosan yirik korxonalarda ishlatiladi. Bu dasturning asosini ma’lumotlar 

bazasi tushunchasi tashkil etadi. 

Ma’lumotlar  bazasi –  bu  serverda  joylashgan  bir  yoki  bir  necha 

fayllardan  tashkil  topgan,  shu  serverga  yig’iladigan  va  so’rovlar  orqali 

nazorat  qilib  boriladigan  ma’lumotlardir.  Ma’lumotlar  bazasi  mantiqiy 

va  jismoniy  ko’rinishda  bo’lishi  mumkin.  Mantiqiy  ko’rinishdagi 

ma’lumotlar bazasining asosini jadvallar tashkil etadi. Jadvallar ustun va 

qatorlardan  tashkil  topgan  bo’lib,  ular  birlashgan  joy(yacheyka)  da 

ma’lumotlarni  saqlaydi.  Bu  ko’rinishdagi  ma’lumotlar  bazasi  “ 

реляционная  база  данных  ”  deyiladi.  Baza  eng  kamida  jadvaldan 

tashkil  topgan  bo’lishi  shart,  bu  shart  ma’lumotlar  bazasi  mavjud 

bo’lishning eng minimum shartidir. 

Bazada  saqlanayotgan  ma’lumotlarni  xafsizligini  saqlash  maqsadida 

Oracle(MBBT) da juda ko’p ishlar amalga oshirilgan, biz ularni keyingi 

maqolalarda  ko’ramiz.  Ma’lumotlar  bazasini  tashkil  etgan  fayllarni: 

ma’lumotlar bazasi fayllari va ma’lumotlar bazasiga tegishli bo’lmagan 

fayllar ko’rinishida ajratishimiz mumkin. Ma’lumotlar bazasi fayllarida 

ma’lumotlar  saqlanadi,  ma’lumotlar  bazasiga  tegishli  bo’lmagan 

fayllarda  har  xil  protokollar,  sozlashlar  kabi  qo’shimcha  ma’lumotlar 

saqlanadi.  Bu  ma’lumotlar  bilan  Oracle  administratorlari  ruxsat  bergan 

foydalanuvchilargina ishlay oladi. 

Oracle ning juda ko’p utilitlari(Rman, Oracle Data Guard, Oracle Data 

Grid,…  )  mavjud  bo’lib,  ular  ham  ma’lumotlarni  foydalanuvchi  uchun 


 

20 


qulay  ko’rinishda  taqdim  etish(boshqarish,  nazorat  qilish)  uchun 

ishlatiladi. Misol tariqasida Rman utilitasini oladigan bo’lsak, bu utilita 

bazani  to’liq  yoki  qisman  zahira  nusxalarini  juda  katta  xajmga 

kamaytirib(siqib)  hosil  qiladi  va  saqlash  uchun  o’zi  chunarli  bo’lgan 

kodlarga  aylantiradi.  Bazaga  shikast  etganda  shu  zahira  nusha  orqali 

bazani qayta tiklash mumkin bo’ladi. 

Oracle  SQL  kodlari  orqali  buyruqlarni  qabul  qiladi.  Bu  so’rov  tili 

ma’lumotlar bazasini yuklash, uni to’xtatish, montirovka qilish, jadvallar 

yaratish, o’chirish, o’zgartirish, ma’lumotlar ichidan kerakligini chiqarib 

olish 


va 

boshqa 


vazifalar 

uchun 


ishlatiladi. 

Bu 


til 

juda 


ko’p Ma’lumotlar  Bazasini  Boshqarish  Tizim lari  uchun  umumiy 

hisoblanadi. SQL kodlari bir yoki bir necha jadvallar ustida so’rovlarni 

amalga oshira oladi. 

Ma’lumotlarni  boshqarishda  foydalanuvchilarga  qulaylik  yaratish 

maqsadida 

Oracle 


dasturi 

yaratuvchilari Oracle 



Enterprise 

Manager deb nomlangan web sahifa yaratishgan bo’lib, bu sahifa orqali 

butun Oracle ni boshqarish mumkin bo’ladi. SQL kodlarini bilmaydigan 

foydalanuvchilar  ham  bu  web  sahifa  orqali  barcha  vazifalarni  bajarishi 

mumkin,  faqatgina  kerakli “ссылка” larni  bosish  kifoya.  Har  bir 

ma’lumotlar  bazasi  uchun  alohida-alohida  Enterprise  Manager  sahifasi 

bo’ladi,  har  bir  sahifa  portlar  orqali  ajratiladi.  Barcha  brauzerlarda  bu 

sahifa  yaxshi  namoyon  bo’ladi  va  bazani  xafsizligiga  portlarni 

boshqarish yo’li bilan erishish mumkindir. 

 

 


 

21 


FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR RO`YХATI: 

 

1. 



A.B.Ahmedov,  N.I.  Taylaqov  Informatika.  –T.:  “O`zbekiston”  - 

2001. 

2. 


N.S. 

Sayidaxmedov. 

Pedagogika 

amaliyotida 

yangi 

texnologiyalarni qo`llash namunalari.-T.: “Yangi ars avlodi” - 2001. 

3. 


U.Yu.Yuldashev,  R.R.  Boqiyev,  F.M.  Zokirova.  Informatika.  -

T.:“G`ofur G`ulom nomidagi nashriyot-matbaa ijodiy uyi” - 2002. 

  

Feruza  Atabekovna  Rahimova  – Toshkent  axborot  texnologiyalari 

universiteti Urganch filiali qoshidagi 1-son akademik litsey Aniq fanlar 

kafedrasi 

mudiri. 

Tel: 

(+99894)111-11-55. 

E-

mail:davlatmurod97_97@mail.ru 

 

Internet saytlari 

1.

www.ziyonet.uz



 – O’zbekistonda yagona axborot ta’lim tarmog’i 

2.

WWW.ref.uz



-Referatlar to’plam 

3.

www.search.re.uz



 - O’zbekistonning axborotlarni izlab topish tizimi. 

4.

www.ictcouncil.gov.uz



-Kompyuterlashtirishni rivojlantirish bo’yicha Vazirlar  

   Mahkamasi muvaffiqlashtiruvchi Kengashining sayti 



Download 0,6 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish