O’zbekiston respublikasi oliy va o`rta – maxsus ta’lim vazirligi farg’ona politexnika instituti “ishlab chiqarishda boshqaruv” fakulteti «iqtisodiyot»



Download 234,89 Kb.
bet1/16
Sana06.02.2022
Hajmi234,89 Kb.
#432779
  1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   16
Bog'liq
Eksport va importning milliy iqtisodiyotga tasiri


O’ZBEKISTON RESPUBLIKASI
OLIY VA O`RTA – MAXSUS TA’LIM VAZIRLIGI
FARG’ONA POLITEXNIKA INSTITUTI
ISHLAB CHIQARISHDA BOSHQARUV” FAKULTETI
« IQTISODIYOT» KAFEDRASI

«__________________ » fanidan
KURS ISHI
Mavzu: Eksport va importning milliy iqtisodiyotga tasiri


Bajardi: guruhi talabasi


Ilmiy rahbar: _________________


Kirish
O`zbekiston mustaqillikka erishgan dastlabki kunlardan boshlab jahon tajribasini hamda milliy iqtisodiyot rivojlanishning o`ziga xos xususiyatlarini hisobga olgan holda o`z tashqi iqtisodiy faoliyatini amalga oshirishini bildiradi.
2019-yil 22-avgust kuni Oʻzbekiston Respublikasi Oliy Majlisi Senatida parlament yuqori palatasi qoʻmitalarining majlislari boʻlib oʻtdi.
Oʻzbekiston Respublikasi Oliy Majlisi Senatining axborot xizmati xabariga koʻra, Oliy Majlis Senatining Byudjet va iqtisodiy islohotlar masalalari qoʻmitasi majlisida import qilinayotgan mahsulotlar hajmi va unga boʻlgan ehtiyojni aniqlash, import mahsulotlarini ishlab chiqarishni mahalliylashtirish boʻyicha amalga oshirilayotgan ishlar toʻgʻrisida Iqtisodiyot va sanoat vazirligining hisoboti eshitilgan.
Hisobotga koʻra, ayrim vazirlik va idoralar, hududiy korxonalar, jismoniy shaxslar tomonidan Mahalliylashtirish dasturi doirasida ishlab chiqarilayotgan mahsulotlarga oʻxshash tovarlar va asosiy faoliyatiga xos boʻlmagan tovarlar importini amalga oshirish davom etmoqda. Xususan, joriy yilning oʻtgan davrida 878,8 million dollarga teng boʻlgan oʻzimizda ishlab chiqarilayotgan tovarlar import qilingan. Jumladan, “Oʻzavtosanoat” AJ, “Oʻztoʻqimachiliksanoat” uyushmasi, “Oʻzmetkombinat” AJ, “Oʻzeltexsanoat” AJ, “Oʻzcharmsanoat” uyushmasi, Olmaliq KMK tomonidan respublikamizda ishlab chiqarilayotgan mahsulotlarga oʻxshash tovarlar importi amalga oshirilgan.
Shu oʻrinda savol tugʻiladi, Iqtisodiyot va sanoat vazirligi import qilinayotgan Mahalliylashtirish dasturi doirasida ishlab chiqarilayotgan mahsulotlarga oʻxshash tovarlar va asosiy faoliyatiga xos boʻlmagan tovarlarni qanday aniqlagan?
Millionlab olib kirilayotgan tovarlarning har biri, Mahalliylashtirish dasturi doirasida ishlab chiqarilayotgan mahsulot texnik xarakteristikasi bilan import qilinayotgan oʻxshash tovarning xarakteristikasi va standartlari birma-bir solishtirilganmi? Yoki har bir tovarda laboratoriya solishtirish sinovlarini oʻtkazganmi? Tabiiyki, yoʻq. Bunday qilishning umuman fizik jihatdan imkoni ham yoʻq.
Tajribadan maʼlumki, vazirlik import qilinayotgan tovarlarni tashqi iqtisodiy faoliyat tovarlar nomenklaturasi kodi orqali ajratib, mahalliy ishlab chiqarilayotgan mahsulotlar kodi bilan solishtiradi.
Bu birinchidan, yuqoridagi tahlil va tanqid oʻta iqtisodiy saviyasizlik bilan amalga oshirilganligini bildiradi. Agar, deylik, TIF tovarlar nomenklaturasi kodi 10 ta belgigacha aniqlikda solishtirilganda ham ularni bir xil tovar deya olmaymiz, toki ushbu tovarlarni tegishli standartlarini solishtirmaguncha yoki laboratoriya sinovlarini oʻtkazmaguncha. Misol uchun, yurtimizda ishlab chiqarilayotgan yoritgich (lampochka) bilan, gaz plitalarini duxovkasiga ishlatiladigan oʻtga chidamli yoritgich (lampochka)larni qanday qilib bir xil tovar deb qabul qilib, uni importini cheklash mumkinmi?
Umuman, qachongacha “ibtidoiy” usulda importni cheklash orqali iqtisodiyotni rivojlanishini “boʻgʻamiz”. Nimaga, import qilayotgan korxona davlatga bu bir xil tovar emasligini isbotlash uchun qoʻshimcha vaqt va qoʻshimcha mablagʻ sarflab, ekspertiza qildirishi kerak? Ularning ushbu jarayon orqali paydo boʻladigan moliyaviy-iqtisodiy zararini kim qoplab beradi? Tadbirkorlik subyektlarini erkin ishlashini taʼminlay olishni eplamayotgan boʻlsak, hech boʻlmasa ularning faoliyatiga xalaqit bermaslikni iloji yoʻqmi?
Xorijiy davlatlarda tadbirkorlik subyektlariga biron-bir soliq yoki statistika hisobotini topshirish kerakligi toʻgʻrisidagi ularga yoʻllangan xat joʻnatilsa, ularning moliyaviy faoliyatiga zarar yetkazmaslik uchun ularning javob yozib joʻnatishiga ham pul toʻlangan boʻladi. Bizda esa nimaga tadbirkor hisobot topshirish uchun yoki boshqa ishni bitirish uchun ayrim hollarda 250-300 kilometr yoʻl bosib tuman markaziga oʻz mablagʻi hisobidan kelib ketishi kerak?
Qaysi tovarni import qilish, qaysi tovarni import qilmaslikni bozorning oʻzi belgilab berishi kerak emasmi? Bozor iqtisodiyoti qonuniyatlariga qachongacha qarshi boramiz? Qachon iqtisodiyotni erkinlashtiramiz, bozor iqtisodiyotiga byurokratik toʻsiqlar va davlat aralashuvini qachon toʻxtatamiz?
Iqtisodiyot va sanoat vazirligi bunday “ibtidoiy” usuldagi, saviyasiz tahlillarni olib borishi oʻrniga, har bir soha va tarmoq boʻyicha, yaʼni bu avtosanoat sohasi boʻladimi yoki toʻqimachilik sanoatimi, umuman barcha tarmoq boʻyicha alohida chuqur iqtisodiy tahlil va tadqiqot olib borib, kerakli yechim va chora-tadbirlar ishlab chiqishi muhimroq emasmi? Agar, bu borada vazirlikda yetarli saviya va tajriba boʻlmasa, dunyodagi yuqori reytinglarga ega konsalting kompaniyalarini jalb qilish lozim deb hisoblaymiz.
Bunda avvalambor, mavjud holat, infrastruktura va salohiyat chuqur tahlil qilinishi va keyingi navbatda esa har bir tarmoqda qanday mahsulotlar import qilinayotganligi, ularning narxlari, tannarx tarkibi, transport, logistika va boshqalar chuqur tahlil qilinishi va undan keyingina kerakli tadbirlarni amalga oshirishi lozim. Demoqchimizki, biz qaysidir tovarni sunʼiy ravishda cheklab turishimiz bilan mamlakatimizda ishlab chiqarish uchun har tomonlama “nomuvofiq” boʻlgan tovarni kirib kelishining oldini ololmaymiz, aksincha bu bilan maʼlum muddat iqtisodiyotni rivojlanishini toʻxtatib turamiz, xolos.
Shuningdek, Oliy Majlis Senatining axborot xizmati xabarida yana aytilishicha, “import hajmining mahsulotlar kesimidagi tahlili tashqi savdoni tarif va notarif boshqarishga ehtiyoj oshib borayotganligini koʻrsatmoqda”.
Shu oʻrinda, xorijiy amaliyotga koʻra, importni cheklash, tashqi savdoni tarif va notarif boshqarish, qanday salbiy oqibatlarga olib kelishi mumkinligi haqida toʻxtalib oʻtmoqchimiz.
Birinchidan, importni cheklash va tashqi savdoni tarif va notarif boshqarish raqobati cheklangan savdo, sanoat va moliya tarmoqlarida ichki monopoliyalarning paydo boʻlishi va ularni qoʻllab-quvvatlanishi uchun qulay sharoit yaratadi.
Ikkinchidan, ushbu jarayon iqtisodiy oʻsishni sekinlashtiradi. Sababi, yuqori tariflar tashqi savdoning pasayishiga olib keladi, bu esa global iqtisodiyot va mamlakat farovonligiga salbiy taʼsir koʻrsatadi. Shuningdek, mahalliy ishlab chiqaruvchilarni himoya qilish mamlakatning oʻz-oʻzini yakkalanishiga, zamondan orqada qolgan, qimmat ishlab chiqarishning saqlanib qolishiga olib keladi. Mamlakatning turli sohalarda ixtisoslashuvining shakllanishiga salbiy taʼsir koʻrsatadi.
Erkin savdo – har bir mamlakat oʻzining turli xil salohiyatlarini (masalan, geografik) toʻliq anglab etgan holda, eng kam xarajatli va raqobatbardosh sanoatni ajratib olish va rivojlantirish imkoniyatiga ega. Importni cheklash va tashqi savdoni tarif va notarif boshqarish bunga yoʻl qoʻymaydi, yaʼni ichki bozorning xilma-xil ehtiyojlarini qondirish uchun resurslarni samarali va samarasiz tarmoqlar oʻrtasida qayta taqsimlash zarur boʻlib qoladi.
Uchinchidan, importni cheklash va tashqi savdoni tarif va notarif boshqarish narxlarning pasayishiga yordam bermaydi. Yuqori tariflar tufayli import qilinadigan mahsulotlar qimmatlashadi. Narxlarning umumiy tarzda, ommaviy tusda oʻsishiga olib keladi. Yuqori tariflar isteʼmolchilar mahalliy mahsulotlarni yuqori narxlarda sotib olishlariga olib keladi, chunki importni cheklash xarajatlarning pasayishiga va shu bilan bir qatorda narxning pasayishiga olib kelmaydi. Pirovardida, narxlarni oshirishdan manfaatdor boʻlgan milliy monopoliyalar qoʻllab-quvvatlanadi.
Toʻrtinchidan, importni cheklash va tashqi savdoni tarif va notarif boshqarish – bevosita va bilvosita mamlakatning eksport salohiyatini kamaytiradi. Eksport qilinadigan tovarlar, oʻz navbatida import qilinadigan tarkibiy qismlarni oʻz ichiga oladi va yuqori tariflar ishlab chiqarish xarajatlarining oshishiga olib keladi. Bu esa narxlarning oshishiga, milliy tovarlarning raqobatbardoshligining pasayishiga olib keladi.



Download 234,89 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:
  1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   16




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish