O’zbekiston respublikasi axborot texnologiyalarini va kommunikatsiyalarini rivojlantirish vazirligi muhammad al-xorazmiy nomidagi toshkent axborot texnologiyalari universiteti bttl fanidan yakuniy nazorat ishi

O’ZBEKISTON RESPUBLIKASI AXBOROT TEXNOLOGIYALARINI VA KOMMUNIKATSIYALARINI RIVOJLANTIRISH VAZIRLIGI

MUHAMMAD AL-XORAZMIY NOMIDAGI

TOSHKENT AXBOROT TEXNOLOGIYALARI UNIVERSITETI

BTTL fanidan yakuniy nazorat ishi

Bajardi: 213-17-guruh talabasi

Nurov Shuhrat

Tekshirdi: Malikova Nodira

TOSHKENT – 2020

Variant 15

1. 
   AT larning xayot sikli
   
2. 
   Ma’lumotlar oqimi diagrammasi uni qurish va qadamlari
   

3) Korxona raxbari yangi biznеs axborot tizimini kiritishni rеjalashtirilmoqda va loyixa bajaruvchi dasturchilarga bеriladigan Biznеs axborot tizimiga qo‘yilgan talablar ishlab chiqilsin.(Funksionallik, Ishlatilish xolati, Ishlash samaradorligi, Qo’llab quvvatlash, Chеklovlari, Intеrfеysga bo’lgan talablar va Fizik talablar ishlab chiqilsin)

1. Tanlangan ob’еkt uchun talab taxlilini olib boring

2. Talablarni tarmoqli ko’rinishini chizing

Javoblar:

1) Hayot sikli tushunchasi axborot tizimlarini loyihalash metodologiyasining asosiy tushunchalaridan biri boʼlib hisoblanadi.

Аxborot tizimlarining hayot sikli uzluksiz jarayondan iborat boʼlib, hayot sikli axborot tizimini yaratish haqida qaror qabul qilingan paytdan boshlanadi va butunlay ekspluatatsiyadan olib tashlash bilan tugallanadi.

Аxborot tizimlarning xayot sikli

• Bu, shunday tizimga zarurat yuzaga kelgandan boshlab, foydalanuvchilar tomonidan isteʼmoldan tulik chikkan fursatni uz ichiga olgan, ularning yaratilish va foydalanish davri.

Hayot sikli modeli deganda butun xayot sikli davomida bajariladigan masala, xarakat va jarayonlarni bajarilish ketma-ketligini va ular urtasidagi boglanishni aniklovchi struktura tushiniladi.

Xozirgi kunda kuyidagi xayot sikli asosiy modellari keng tarkalgan.

1. Kaskadli model (tizimli) (70-85y.);

2. Spiral model (xozirgi vaktda).

Kaskadli modelni asosiy xarakteristikasi butun tizimni yaratilishini boskichlarga bulishdan iborat. Bir boskichdan ikkinchisiga utish joriy boskichdagi ishlar tulik tugallangandan keyin amalga oshiriladi.

Xar bir boskich kilingan ishlarni boshka ishlab chikaruvchilar komandasi tomonidan davom ettirilishi uchun yetarli bulgan dokumentatsiya komplekti bilan yakunlanadi.

Kaskadli yaratish sxemasi

Yaratish jarayonida xar doim oldingi kabul kilingan karorlarni kayta kurib chikish yoki anikliklar kiritish uchun oldingi boskichlarga kaytish extiyoji tugiladi.

Natijada dastur taʼminotini yaratishni real jarayoni kaskadli sxema buyicha kuyidagicha tasvirlanadi.

Spiral model

RAD (Rapid Application Development) dasturlarni tezkor yaratish metodologiyasi xayot siklini spiral modeli doirasida dastur taʼminotlarini yaratishni xozirgi vaktda keng tarkalgan yunalishlardan biridir.

Ushbu termin asosida kuyidagi 3 elementdan iborat dastur taʼminotini yaratish jarayoni tushiniladi:

Kichik dasturchilar komandasi (2 - 10 kishi);

Kiska, ammo mukammal ishlab chikilgan ish grafigi (2 - 6 oy);

Takrorlanuvchi sikl (dasturlarni buyurtmachi talabiga karab kayta ishlash)

Dastur taʼminotini RAD metodologiyasi buyicha xayot sikli turtta boskichdan iborat:

* Talablarni aniklash va analiz boskichi;

* Loyixalash boskichi;

* Yaratish va tekshirish boskichi;

* Tadbik kilish boskichi.

2) Маълумотлар окими диаграммаси (Data Flow Diagram (DFD))

DFD - ingliz tilining umumiy qisqartmasi . ma'lumotlar oqimining diagrammasi - ma'lumotlar oqimining diagrammasi . Bu tizimdan tashqaridagi ma'lumotlar manbalari va manzillarini, mantiqiy funktsiyalarni, ma'lumotlar oqimlarini va ma'lumotlarni saqlash do'konlarini tavsiflovchi grafik strukturaviy tahlil metodologiyasining nomi .

Ma'lumotlar oqimining diagrammasi (DFD) UML keng qo'llanilishidan oldin mavjud bo'lgan axborot tizimlarini tarkibiy tahlil qilish va loyihalashtirishning asosiy vositalaridan biridir . Hozirgi vaqtda tizimlarni tahlil qilish va loyihalashtirishda strukturaning ob'ektga yo'naltirilgan yondashuviga e'tiborning o'zgarishiga qaramay, "eski" tuzilmaviy yozuvlar hali ham biznes tahlilida, ham axborot tizimlarini tahlil qilishda keng va samarali qo'llanilmoqda.

Tarixiy jihatdan DFD diagrammalarini tavsiflash uchun ikkita belgi ishlatilgan - Yordan (Yourdon) va Gane-Sarson (Gane-Sarson), ular sintaksis jihatidan farq qiladi.

Axborot tizimi tashqi tomondan ma'lumotlar oqimlarini qabul qiladi. Tashqi mavjudot tushunchasi tizimning ishlashi uchun atrof-muhit elementlarini belgilash uchun ishlatiladi. Tizim ichida yangi ma'lumotlar oqimlarini yaratadigan axborotni o'zgartirish jarayonlari mavjud. Ma'lumot oqimlari boshqa jarayonlarga kiritishni kiritishi, ma'lumotlarni saqlash qurilmalariga joylashtirilishi (va olinishi) va tashqi shaxslarga uzatilishi mumkin.

DFD modeli, boshqa ko'pgina tuzilmaviy modellar singari, ierarxik modeldir. Har bir jarayonni parchalash mumkin, ya'ni tarkibiy qismlarga bo'linishi mumkin, ularning orasidagi bog'liqlik bir xil yozuvda alohida diagrammada ko'rsatilishi mumkin. Kerakli parchalanish chuqurligiga erishilganda, quyi darajadagi jarayon mini-spetsifikatsiya (matn tavsifi) bilan birga keladi.

Bundan tashqari, DFD yozuvi rivojlanayotgan tizimning tarkibiy qismi - kichik tizim tushunchasini qo'llab-quvvatlaydi.

DFD yozuvi - bu kontekst diagrammasini shakllantirish uchun qulay vosita, ya'ni tashqi muhit bilan aloqada ishlab chiqilgan AISni aks ettiruvchi diagramma. Bu DFD diagrammasi iyerarxiyasidagi yuqori darajadagi diagramma. Uning maqsadi - tizim doirasini cheklash, rivojlangan tizim qaerda tugashi va atrof-muhit boshlanishini aniqlash. Odatda kontekst diagrammasini yaratishda ishlatiladigan boshqa yozuvlar SADT diagrammasi , Case Case diagrammasidir.

3) “Dasturlash firmasi” tizimini misol qilib keltirmoqchiman.

• Dastlab dasturlash firmasi xizmatining funksional chizmasini ko’rib chiqamiz:

• Dasturlash firmasiga qo’yilgan talablar:

• Funksional talablar. Tanlangan tizimining funksional yani ish faoliyati talablari:

• tizim barcha hisob-kitoblarni o’zi avtomatik tarzda bajarishi;

• turli xil tashqi va ichki ta`sirlarga himoyalanganligi;

• rivojlantirilib borilishi;

• Ishlatilish xolati: Tizimning ishlash xolati sifatida quyidagilarni keltirib o’tamiz:

- tizim islashi tez va tushunarli bo’lishi;

- turli xavflardan maksimal darajada himoyalangani;

- tizim interfeysi ham chiroyli va ko’zni charchatmaydigan bo’lishi.

• Samaradorlik talablari. Tizimda samaradorlik talablari deb quyidagilarni ko’rsatishimiz mumkin:

- tizimni ishlatish tizim bo’lmagan holatdagi faoliyatga qaraganda unumli bo’lishi;

- resurslardan foydalanish kamligi;

- vaqtning tejalishi;

- mijoz va ishchi hodimlarning ishini osonlashtirishi.

• Qo’llab quvvatlash: Tizimni tuzuvchi dasturchi tomonidan mijozga berilgan yangilliklar va qo’llab quvvatlash:

- tizimni maksimal darajada tuzib berish;

- vaqt o’tishi bilan yangiliklar qo’shib berish;

• Chеklovlari: tuzilayotgan tizimga qo’yilgan cheklovlar:

- tizimga ortiqcha reklamalar qo’yilmasin;

- tizim interfeysida milliylikka to’g’ri kelmaydigan rasmlar, postlar va sahifalarni umuman bo’lmasligi;

- ortiqcha dabdabadorlik va bachkanalikka yo’l qo’yilmasin;

- ortiqcha sahifalarning bo’lmasligi;

• Tashqi interfeys va dizaynga qo’yilgan talablar. Tizimning asosiy qismi bo’lgan uning tashqi ko’rinishi ya`ni dizayni alohida o’rin tutadi va u quyidagi talablarni bajarishi kerak:

- tizim foydalanuvchilarni o’ziga jalb etishi kerak;

- tizimdan foydalanish qulay va tushinarli qilib tuzilishi kerak;

- foydalanuvchilar bilan bir qatorda tizimni yurituvchi hodimlarning ham ishlashi qulay bo’lishi kerak;

- tashqi dizaynda foydalanuvchilarga yordam berish ya`ni ko’rsatma berish qismlari mavjud bo’lishi kerak;

• Fizik talablar va sifat ko’rsatkichlari. Tizimning sifat ko’rsatkichlariga quyidagilarni ko’rsatish mumkin:

- tizim operatsion tizimga o’rnatilishi.

- Tizim ishlash itezkor bo’lishi kerak.

- Tizimning yangilangandan so’ng uni o’rnatish va yuklash qulay bo’lishi kerak va boshqalar.