O‘ZBEKISTON RESPUBLIKASI AXBOROT
TEXNOLOGIYaLARI VA KOMMUNIKATSIYaLARINI
RIVOJLANTIRISh VAZIRLIGI
MUHAMMAD AL-XORAZMIY NOMIDAGI
TOShKENT AXBOROT TEXNOLOGIYaLARI
UNIVERSITETI
“Dasturiy Taminot Tizimlarini Loyihalash”
fanidan
Kurs Ishi
1.
Bajardi:Yuldashev Sarvarbek
Qabul qildi: Xidirova Charos Murodullayevna
Toshkent 2020
Kirish
Bugunki kunda kripto valyuta omalashishi judda tez sodir bolmoqda
kopchlik odamlar kripto valyutani havfsiz deb uning keyingi 10 yillikda
qogoz pullar ornini bosadi deb bashorat qilishmoqda men fikrimcha ham
shunaqa demak kurs ishim boyicha kripto valyuta web ilovasi obekti deb
kripto valyuta olindi.Kripto valyutasi - bu tovar va xizmatlarga onlayn
ravishda almashtiriladigan to'lov shakli. Ko'pgina kompaniyalar o'zlarining
valyutalarini chiqarganlar, ko'pincha ularni jetonlar deb atashadi va ular
maxsus ravishda kompaniya taqdim etadigan tovar yoki xizmat uchun
sotilishi mumkin. Arkadal va kazino bunga misol bola oladi. Tovar yoki
xizmatga kirish uchun kripto valyutasiga haqiqiy valyutani
almashtirishingiz kerak bo'ladi.Kripto-valyutalar blokcheyn deb
nomlangan texnologiya yordamida ishlaydi. Blockchain - bu
tranzaktsiyalarni boshqaradigan va qayd etadigan ko'plab kompyuterlarga
tarqalgan markazsiz texnologiya. Ushbu texnologiyani jalb qilishning bir
qismi uning xavfsizligi.Bozor tadqiqotlari veb-sayti CoinMarketCap.com
ma'lumotlariga ko'ra, 6700 dan ortiq turli xil kripto-valyutalar ochiq
savdoga qo'yilgan. Va kripto-valyutalar ko'payishda davom etmoqda,
dastlabki tanga takliflari yoki ICO orqali pul yig'ish. CoinMarketCap
ma'lumotlariga ko'ra, 2020 yil 2-sentabrda barcha kripto-valyutalarning
umumiy qiymati 370 milliard dollardan oshgan va eng mashhur raqamli
valyuta bo'lgan barcha bitkoinlarning qiymati taxminan 210 milliard
dollarga teng bo'lgan.
Kripto-valyutalar turli xil sabablarga ko'ra o'z tarafdorlariga murojaat
qilishadi. Bu erda eng mashhurlaridan ba'zilari:
•
Qo'llab-quvvatlovchilar bitcoin kabi kripto-valyutalarni kelajakning
valyutasi deb bilishadi va ehtimol ularni qimmatroq bo'lishidan oldin
hozir sotib olish uchun poyga qilishmoqda
•
Ba'zi bir tarafdorlar kriptovalyutaning markaziy banklarni pul
massasini boshqarishdan chetlashtirishi haqiqatni yoqtirishadi,
chunki vaqt o'tishi bilan ushbu banklar inflyatsiya orqali pul
qiymatini pasaytirmoqdalar
•
Boshqa qo'llab-quvvatlovchilar kripto-valyutalar ortidagi
texnologiyani, blokcheynni yaxshi ko'radilar,
chunki bu
markazlashmagan ishlov berish va ro'yxatga olish tizimi va an'anaviy
to'lov tizimlariga qaraganda xavfsizroq bo'lishi mumkin.
•
Ba'zi chayqovchilar kripto-valyutani yoqtirishadi, chunki ular
qimmatlashib bormoqda va pulni ko'chirish usuli sifatida valyutalarni
uzoq muddatli qabul qilishda qiziqish yo'q
Bular Kripto valyutala mashhurligi sabablaridan bazilai eng mashhur
kripto valyuta bitcoinga qaradigan bolsak hozirda qiymati 18000 aqish
dollirdan ortdi bu shuni korsatadiki cripto valyutalar keljagi puli lekin bazi
bir muhim savoolarini oldimizga qoyishimiz kerak bular kripto valyutalar
kelajkda davlatlar domonidan ishlatishga ruxsat beriladimi yoki ularni
havfsizligi qaday muhim orini tutadi texnologiyalar rivojlangani sari
uning hafsziligi kamayib qolmaydimi.Bularga keladigan bolsak davlat
tomonidan ruxsat berilishi yoki berilmasligi noaniq lekin xavfsizligiga
kelsak menimcha texnologiya rivojlanishi xavfsizlgini ortishiga ham olib
kelsa kerak.Markazlashtirilmagan kripto valyutasi butun kripto valyuta
tizimi tomonidan birgalikda ishlab chiqariladi, bu tizim yaratilganda
aniqlanadi va jamoatchilikka ma'lum bo'ladi. Federal zaxira tizimi kabi
markazlashtirilgan bank va iqtisodiy tizimlarda korporativ kengashlar yoki
hukumatlar valyuta ta'minotini fiat pul birliklarini bosib chiqarish yoki
raqamli bank daftarlariga qo'shimchalar kiritish orqali nazorat qilishadi.
Markazlashtirilmagan kripto valyutasiga kelsak, kompaniyalar yoki
hukumatlar yangi birliklarni ishlab chiqara olmaydilar va shu paytgacha
unda baholangan aktiv qiymatiga ega bo'lgan boshqa firmalar, banklar
yoki korporativ tashkilotlar tomonidan qo'llab-quvvatlanmagan.
Markazlashtirilmagan kripto-valyutalar asosidagi texnik tizim Satoshi
Nakamoto deb nomlanuvchi guruh yoki shaxs tomonidan yaratilgan.2018
yil may oyidan boshlab 1800 dan ortiq kripto-valyuta spetsifikatsiyalari
mavjud edi. Kripto-valyuta tizimi ichida daftarlarning xavfsizligi,
yaxlitligi va muvozanati konchilar deb ataladigan o'zaro ishonchsiz
tomonlar hamjamiyati tomonidan ta'minlanadi: ular o'zlarining
kompyuterlaridan bitimlarni tasdiqlash va vaqt belgilashda foydalanadilar.
ularni ma'lum bir vaqt tamg'asi sxemasiga muvofiq.Ko'pgina kripto-
valyutalar ushbu valyutani ishlab chiqarishni bosqichma-bosqich
kamaytirishga mo'ljallangan bo'lib, ushbu valyutaning har doim
muomalada bo'ladigan umumiy miqdoriga chek qo'yadi. Bu qiyinchilik
kriptografik texnologiyalardan foydalanishdan kelib chiqadi.Bulardan
demak kripto valyutaning arxitekturasini korib chiqamiz.