O’zbekiston mehmondorchilik biznesida xizmat ko’rsatish madaniyatining o’rni va rivojlanish tendensiyalari annotatsiya

O’ZBEKISTON MEHMONDORCHILIK BIZNESIDA XIZMAT KO’RSATISH MADANIYATINING O’RNI VA RIVOJLANISH TENDENSIYALARI

Annotatsiya: Ushbu maqolada turizm sohasidagi xizmat ko'rsatish sifatini o'rganish, uni yaxshilash va bu borada amaliy chora tadbirlar ko'rish haqida.

Kalit so'zlar: xizmat ko'rsatish, sifat, ko'nikma, infrastruktura

O’zbekiston haqli ravishda xorijiy turistlar uchun jozibali mamlakat hisoblanadi. Xitoyni Yevropa mamlakatlari bilan bog’lovchi Buyuk Ipak yo’li o’tgan shaharlarda o’rta asrlardan boshlab turli davrlarga taalluqli to’rt mingdan ziyod arxitektura yodgorliklari mavjud. O’zbekiston ko’plab xorijlik turistlarni jalb qilish uchun boshqa resurslarga ham ega: cho’l va qo’riqxonalar, tog’ cho’qqilari va daryolar, mineral suv buloqlari.

Hozirgi sharoitda respublikamizda o’z faoliyatini amalga oshirayotgan servis sohasi mutaxassislari xizmat ko’rsatishning barcha sir- asrorlari to’g’risida kasbiy bilim, malaka va ko’nikmaga ega bo’lishlari lozim. Jumladan, restoran mijozlariga xizmat ko’rsatishda, ofitsiant mijozlar bilan muomala qilish malakasiga, etiket bilimiga, taom va ichimliklarni uzatish va yig’ish ko’nikmalariga ega bo’lmog’i shart. Xizmat ko’rsatish sifati ko’pchilik holatlarda xizmat ko’rsatish uslublariga bog’liq bo’ladi. Xizmat ko’rsatish uslublari korxonalar turlariga tegishli bo’ladi. Masalan, tez xizmat ko’rsatuvchi ommaviy ovqatlanish korxonalarida taomlarni tayyorlash va yetkazib berishning yuqori tezligi zarur bo’ladi. Kechqurungi va tungi mijozlarga xizmat ko’rsatuvchi restoranda esa taomlarni sekinlik bilan tortish, stolni bezash qoidalari( servirovka), etiket qoidalarini inobatga olgan holdagi yuqori sifatli xizmatlarni ko’rsatishni taqozo qiladi.

Shunday qilib xizmat ko’rsatish faoliyati qiyin va ko’p qirrali jarayon hisoblanadi. Ushbu jarayon korxona xodimlarini va resurslarni yaxshi boshqarish, xizmat ko’rsatish madaniyatiga rioya qilish, ko’rsatilayotgan xizmatlarning iste’molchilar talablariga mos kelishi orqali ta’minlanadi.

Buyuk Ipak yo‘li bo'yida joylashgan boshqa davlatlar bilan taqqoslanganda, O‘zbekistonning alohida jihatlari mavjud:

- o'lkaning boy va qiziqarli tarixi, ko‘plab arxitektura yodgorliklarining mavjudligi;

- mehmondo‘st o'zbek xalqi;

- ajoyib tabiiy imkoniyatlar, tog‘ landshaftlari va sahrolar, boy flora va fauna;

- nisbatan yaxshi yo'llar infrastrukturasi va mamlakat ichidagi transport aloqasi ko'zga tashlanadi.

Faqat O‘zbekistonga xos bo‘lgan yutuqli tomonlar quyidagilar:

- O‘zbekistonning Yevropa va Osiyo yo'llari chorrahasidagi strategik qulay o‘rni;

- yaxshi xalqaro havo aloqasi va «O‘zbekiston havo yo‘llari» MAK xizmat ko‘rsatishining nisbatan yuqori darajasi;

- Buxoro, Samarqand, Xivadagi yaxshi saqlangan arxitektura yodgorliklari, bu shaharlarning dunyodagi eng muhim tarixiy-madaniy yodgorliklar ro‘yxatiga kiritilishi;

- Buxoro va Samarqandning xorijiy mehmonlarga ma’lumligi;

- O‘zbekiston Saudiya Arabistoni, Isroil va Rossiyaning ko'plab fuqarolarining tarixiy vatani hisoblanishi;

- bu yerda buddizm va islomning muhim muqaddas joylari saqlanib qolganligi.
Yuqoridagilarning rivojlanishiga yetarli e’tibor qilinsa, 0‘zbekiston turizm sanoatida tez o‘sishga erishishi mumkin.

Hududiy jihatdan turizm resurslari infratuzilmadan iborat bo‘lib, o‘z ichiga quyidagilarni oladi:

- 0‘zbekistonda iqtisodiy o‘sish zaxiralarining mavjudligi;

- dam olish, ekskursiya va sayr-tomosha maqsadlarida tabiiy re­surslar (daryo, ko‘l, tog‘ g‘orlari, landshaftlar)dan foydalanish;

- ma’danli suvlarning yer osti, shifobaxsh manbalaridan (ular 300 dan ortiq bo‘lib, faqat 121 tasi harakatda) foydalanish;

- sayyohlarni o‘ziga jalb qiladigan tarixiy-madaniy markazlarni qayta tiklash. Ularning soni 2600 dan ko‘p bo‘lib, hozirgi kunda turistlarni qabul qilishda foydalaniladigani faqat 150 atrofida, qolganlari foydalanish uchun qo'shimcha mablag'larni talab qiladi;

- butun dunyodan ziyoratchilarni jalb qilish uchun diniy obyektlarni qayta tiklash. Ularning 280 dan ortig‘i hisobga olingan bo‘lib, hozirgi kunda faqat 30 ga yaqin obyekt foydalaniladi. Qolganlari qayta tiklashga muhtoj;

Turizm bo'yicha iqtisodiy o'sishga erishish maqsadida chet ellik sayyohlar o‘rtasida yuqori talabga ega bo'lgan milliy turistik mahsulotlarning yangi turlarini yaratish, sayyohlarga servis xizmati ko‘rsatish madaniyati va sifatini jahon standartlari darajasiga ko‘tarish, qo'shimcha turistik xo‘jaliklarni bunyod qilish va yuqori malakali mutaxassislar tayyorlash zarur. Buning uchun istiqbolda quyidagi eng muhim iqtisodiy vazifalarni hal qilish maqsadga muvofiqdir:

- ichki va xalqaro turizm rivojlanishining hozirgi holatini baholash;

- milliy turizmni rivojlantirishning mavjud moddiy-texnika bazasi va infratuzilmasi holatini tahlil qilish;

- turistik mahsulotlarga talab va taklifni tartibga solishga yo‘naltirilgan marketing tadbirlarini ishlab chiqish;

- milliy turizm sohasining mutaxassislarga bo‘lgan ehtiyojini aniqlash hamda mahalliy kadrlarni tayyorlash va qayta tayyorlash;

- milliy turizmning mehmonxona, restoran va xizmat ko‘rsatuvchi xo‘jaliklar kabi har xil sohalariga yo‘naltiriladigan investitsiyalar bo‘yicha takliflarni ishlab chiqish;

- ichki va xalqaro turizmni rivojlantirishning miqdoriy va sifat ko‘rsatkichlarining iqtisodiy asoslangan prognozlarini ishlab chiqish. Bu strategik vazifalarni ro'yobga chiqarish yangi milliy turistik mahsulotlarni yaratish va O‘zbekistonning xalqaro turizm bozoriga integratsiyalashuviga imkon beradi.

Hozirgi paytda O’zbekistonda xorijdan kelayotgan sayyohlar soni yildan – yilga ortib bormoqda, bu esa turizmning istiqboli porloq ekanligini tasdiqlaydi. Yurtimizda hozirda turistlar ko’radigan joylar soni va dunyo miqyosidagi ularga bo’lgan talab bilan birinchi 10 ta davlat qatoriga kiradi. Respublikadagi 11 ta shahar dunyo miqyosida turistik shaharlar deb e’tirof etilgan. Bu shaharlarda turizmni rivojlantirish uchun barcha shart – sharoitlar yetarli. Masalan, mamlakatimizda jami 7198 ta madaniy meros obyektlari bo’lib, ulardan 3843 tasi arxeologik, 88 ta muzeylar mavjud bo’lib, ulardan 32 tasi tarixiy, 16 tasi o’lkashunoslik, 2 tasi tabiiy – ilmiy, 7 tasi adabiyot, 6 tasi adabiy monumental, 14 tasi monumental, 11 tasi uy- muzeylaridir.

Manbalarga murojaat etilsa, butun dunyo olimlari, sayyohlari azaldan bizning yurtimizni o’rganishgan, o’rnak olishgan va o’z xotiralarida yozib qoldirishgan.

Shulardan kelib chiqqan holda, quyidagi takliflarni ishlab chiqdim:

• 
  turistik xodimlarni tayyorlash, qayta tayyorlash va malakasini oshirish, ularning manfaatlarini himoya qilish. Mehmonxona va restoran boshqaruvchilari turistlarga sifatli xizmat ko’rsatishda malakali xodimlar tanlash naqadar muhim ekanligini yaxshi tushunishlari lozim. Xodimlarning mehmonxona va restoran sohasidagi bilimlarini kuchaytirish turizm infratuzilmasini rivojlantirishda, yangi mehmonxona va restoranlar paydo bo’lgani sayin juda muhim ahamiyatga ega bo’lib boraveradi;
  
• 
  xorij tajribasidan kelib chiqgan holda, yangidan - yangi xizmat turlarini ko’paytirish, jumladan, mehmondo’stlik industriyasida faoliyat ko’rsatuvchi korxonalarda xizmat ko’rsatishni animatsiyalash lozim. Bunga turistlar va ekskursantlami "tirilgan" tarixiy personajlar kutib oladigan animatsion shou-muzeylar yoki kechasi mehmonxonada turistlar ishtirokida shoular; animatsion sport o‘yinlari va musobaqalarini, raqs kechalarini, karnaval, o’yin, ma‘naviy qiziqishlar sohasiga kiruvchi mashg‘ulotlarni o‘z ichiga oladigan animatsion dasturlar kiradi;
  

a) mehmondo’stlik indutriyasida faoliyat yurituvchi korxonalar samaradorligini ta’minlash va faoliyatini rivojlantirish uchun marketing tadqiqotlarini har doim uzluksiz olib borish; bunda ham turistik firma, ham ovqatlanish, dam olish, tunash va boshqa xizmatlarni taklif qiluvchi obyektlar manfaatdor. Ko’pincha amaliyotda marketing tadqiqotlari muammo keskin yechim topishni talab qilgan vaziyatda tashkil qilinadi. Mana shu yo’l qo’yiladigan xato sohadagi barcha korxonalar

( mehmonxona, restoran va hokazo) ning faoliyat samaradorligiga salbiy ta’sir ko’rsatadi;

b) sohada faoliyat ko’rsatuvchi xodimlar uchun master – klasslar tashkil qilish va bu master – klasslarga sohada katta tajribaga ega bo’lgan shaxslar, psixologlar, madaniyatshunos olimlar jalb etilishi lozim. Bu master – klasslarda ishni qanday yuritish, xodimlarni qanday tanlash va ular bilan qanday ishlash kerakligi, ularda xizmat ko’rsatish madaniyatini qanday shakllantirish kerakligi, korxonada mehmondo’stlik muhitini qanday yaratish lozimligi va shunga o’xshash ko’plab muhim ko’nikmalar shakllantiriladi;

d) chet davlarda har yili bo’lib o’tadigan xalqaro turistik yarmarka va ko’rgazmalarda ishtirok etish uchun sohadagi korxonalar o’rtasida tanlov asosida xodimlarni yuborish. Mehmondo’stlik sanoati korxonalari faoliyatining xorij tajribasini o’rganish, shubhasiz, mehmonlarga xizmat ko’rsatish sifatini yaxshilashda katta rol o’ynaydi. Xizmatchilar mehmonlar tomonidan zamonaviy xizmat darajasiga qanday talab qo’yilishi haqida tasavvurga ega bo’lmasa, ulardan mijozlarga yuqori darajada xizmat ko’rsatishlarini talab qilish juda qiyin;

e) turizm sohasi uchun kadrlar tayyorlash holatini chuqur o’rganish va uning natijalari asosida soha bo’yicha ta’lim yo’nalishlariga o’zgartirishlar kiritish uchun takliflar berish;

f) turistlar uchun qiziqarli ko’ngilochar joylar, mintaqalar va manzillar ochish bo’yicha assotsiatsiyaga birlashgan korxonalar mutaxassislari bilan birgalikda ish olib borish va shu orqali yangi segmentdagi sayyohlarni qabul qilishga erishish.

Foydalanilgan adabiyotlar ro`yxati

1. 
   O’zbekiston Respublikasining ”Turizm to’g’risida”gi Qonuni. 1999 yil 20- avgust.
   
2. 
   O’zbekiston Respublikasining ”Davlat statistikasi to’g’risida”gi Qonuniga o’zgartirish va qo’shimchalar kiritish haqida.// Xalq so’zi, 2012 yil 4- yanvar, №2(5422).
   
3. 
   Экономика гостиниц и ресторанов: Учебное пособие, О.П.Ефимова, Н.А. Ефимова; Под. Ред. Н.Н. Кабушкина. –М.: Новое знание, 2004. 392 с (Экономическое образование).
   
4. 
   Ro`ziyev S.S. Turizm marketingni. – T.: «Avto nashr bosmaxonasi», 2006 –y. monografiya..