Nodira (1792-1892) Shoiraning taxalluslari



Download 155,32 Kb.
Sana01.07.2021
Hajmi155,32 Kb.
#106733
Bog'liq
Nodira (2)

Nodira

(1792-1892)

Shoiraning taxalluslari

Nodiraning asl ismi – Mohlaroyim bo’lib, Nodira uning adabiy taxallusi. Komila ismini o’zbekcha she’rlarida taxallus sifatida ishlatgan. Fors-tojik tillaridagi lisonlarini Maknuna taxallusi bilan bitgan. Nodira ota-onasi tomondan Muhammad Zahiriddin Bobur va uning bobosi Amir Temurning avlodi bo’ladi.

Nodiraning ota-onasi

Nodiraning otasi - Andijon hokimi Rahmonqulbiy ming qabilasidan  Farg’ona hukmdori Olimxonning togʻasi. Onasi Oysha qizining kelajagi uchun barcha ta’lim-tarbiya beradi. Qizi soliha farzand, iste’dodli shoira bo’lib yetishadi.

Nodiraning turmush o’rtog’i

1807-yil Mohlaroyim Olimxonning ukasi Umarxonga turmushga chiqadi va Olimxon Marg’ilonga Umarxonni hukmdor etib tayinlaydi. Shundan so’ng Marg’ilonga ketadi. 1810-yil Olimxon qatl etiladi. Uning o’rniga Umarxon taxtiga o’tirdi. 1822-yil Olimxonning fojeali vafotidan so’ng Qo’qon xonligini Ma’dalixon bilan birga boshqaradi.

Davlat idora qilinishi

Umarxon vafotidan so’ng taxtga 14 yoshli Ma’dalixon taxtga o’tiradi lekin davlatni Nodira noiba sifatida boshqaradi. Nodira o’z boshqaruvida ilm-ma’rifatga, adabiyotga e’tibor qaratadi. Guliston, Farg’ona, Toshkent, Xo’jand, Andijondan olim, fuzalo, naqqosh, xattotlarni o’z xizmatiga chaqirtirib o’z kitoblarini ko’chirtiradi. Shoirlarni asarlar yozishlari uchun tashviq qiladi.

Abdunabi Xotif: “Asar yozishdan maqsadim Nodiraning oqila, fahmli, ilm va soʻzning qadriga yetadigan donishmand ayol ekan-ligini koʻrsatishdir... Umarxon vafotidan soʻng bu iffat sadafining in-jusi kunlarni xasratu firoq bilan shu tariqa oʻtishini noshukurlik deb bildi. U gulistondek Chahorchaman bogʻiga borib, Fargʻona, Toshkent, Xoʻjand, Andijon va boshqa shaharlardan fozillar, olimlar, hattotlar, naqqoshlarni oʻz xizmatiga chaqirtirib keldi”

Abdunabi Xotif: “Asar yozishdan maqsadim Nodiraning oqila, fahmli, ilm va soʻzning qadriga yetadigan donishmand ayol ekan-ligini koʻrsatishdir... Umarxon vafotidan soʻng bu iffat sadafining in-jusi kunlarni xasratu firoq bilan shu tariqa oʻtishini noshukurlik deb bildi. U gulistondek Chahorchaman bogʻiga borib, Fargʻona, Toshkent, Xoʻjand, Andijon va boshqa shaharlardan fozillar, olimlar, hattotlar, naqqoshlarni oʻz xizmatiga chaqirtirib keldi”

Bunyodkorlik

Nodira bozor va rastalar, masjid va madrasalar, karvonsaroylar qurilishiga eʼtibor bergan. Goʻristoni kalondagi Madrasai Chalpak, Taqagarlik rastasidagi Moxlaroyim madrasasini bino ettirgan.

Xotima

Buxoro amiri Nasrullo 1842-yilda Qoʻqonga bostirib kirib, Maʼdalixonni, ukasi Sulton Mahmudxonni, 14 yashar oʻgʻli Muhammad Aminxonni va Nodirani fojiali ravishda oʻldiradi.

Adabiy me’ros

Uning toʻla boʻlmagan oʻzbekcha devoni Oʻzbekiston fanlar akademiyasi Sharqshunoslik instituti fondida saqlanadi. Devonga Nodiraning 109 (yoki 1704 misra) gʻazali kiritilgan. Nodiraning uzi yozgan debochada tarjimai holiga oid baʼzi muhim maʼlumotlar berilgan. 19-asrda koʻchirilgan, hozirgi Oʻzbekiston fanlar akademiyasi Tarix muzeyi arxivida saqlanayotgan devonda Nodiraning "Komila" taxallusi bilan yozgan 19 (328 misra) gʻazali borligi aniqlangan.

1962-yilda Namanganda shoiraning mukammal devoni topildi. Oʻzbekiston fanlar akademiyasi Alisher Navoiy nomidagi davlat adabiyot muzeyida saqlanayotgan bu devon shoiraning merosini toʻliq qamrab olgan, deyish mumkin. Bunda shoira yozgan debocha mukammal berilgan. Devonda shoiraning "Nodira" taxallusi bilan yozgan 180 sheʼri jamlangan (shulardan 136 tasi oʻzbek tilida, 44 tasi tojik tilida).  Jumladan, 11 muhammas, 2 musaddas, 1 musamman, 1 tarjiʼband, 1 tarkibband va 1 firoqnoma ham bor.

1962-yilda Namanganda shoiraning mukammal devoni topildi. Oʻzbekiston fanlar akademiyasi Alisher Navoiy nomidagi davlat adabiyot muzeyida saqlanayotgan bu devon shoiraning merosini toʻliq qamrab olgan, deyish mumkin. Bunda shoira yozgan debocha mukammal berilgan. Devonda shoiraning "Nodira" taxallusi bilan yozgan 180 sheʼri jamlangan (shulardan 136 tasi oʻzbek tilida, 44 tasi tojik tilida).  Jumladan, 11 muhammas, 2 musaddas, 1 musamman, 1 tarjiʼband, 1 tarkibband va 1 firoqnoma ham bor.

Oʻzbekiston fanlar akademiyasi Sharqshunoslik instituti fondida Nodiraning "Maknuna" taxallusi bilan yozilgan, 333 gʻazaldan iborat bir devoni mavjud. Bugungi kunda biz Nodiraning oʻzbek va fors-tojik tillarida yaratgan 10 ming misraga yaqin lirik merosiga egamiz

Oʻzbekiston fanlar akademiyasi Sharqshunoslik instituti fondida Nodiraning "Maknuna" taxallusi bilan yozilgan, 333 gʻazaldan iborat bir devoni mavjud. Bugungi kunda biz Nodiraning oʻzbek va fors-tojik tillarida yaratgan 10 ming misraga yaqin lirik merosiga egamiz

E’tiboringiz uchun rahmat

E’tiboringiz uchun rahmat


Download 155,32 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish