N. G. Karaxan "Altin gu’z"

N.G.Karaxan “Altin gu’z”

Reje :

1. 
   Xudojnik haqqinda mag’liwmat
   
2. 
   Xudojniktin’ kartina atindag’i niyetin ko’rsetiw
   
3. 
   Kartinada su’wretlengen ko’riniske sipatlama
   

Nikolay Georgievich Karaxan O’zbekistan SSR xaliq xudojnigi. Xudojnik 1900-jili 30-mayda tawli Qarabag’tin’ Naxichevanik awilinda tuwilg’an. Onin’ bala da’wirinde ata-anasi menen Tashkentke ko’ship kelgen. Ol balalig’inan su’wret siziwg’a qiziqqan ha’m ko’p shug’illang’an. 1919-jilda S.Yudin, I.Kazakov, Z.Chernyavskayalardin’ baslamasi menen Tashkentte Tu’rkistan xaliq ko’rkem do’retiwshiligi bilim jurti (ha’zirgi Benkov atindag’i Respublika su’wretshilik texnikumi) ashildi. Karaxan sol jerde oqiw da’wirinde og’an Yudin, Kazakov, Volkov, Isupov siyaqli ataqli xudojnikler ustazliq etedi. Karaxan 1925-34-jillarda Turkmen pedagogika texnikuminda su’wret siziwdan sabaq Bergen. 1934-jilda Tashkentke qaytip, 1941-jilg’a shekem Tashkent su’wretshilik bilim jurtinda sabaq berdi. Ol 1928-jildan baslap ko’plegen ko’rgizbelerde qatnasip kelgen. Ustazi Volkovtin’ do’retiwshilik brigadasi dep atalatug’in sho’lkemnin’ ag’zasi edi. Olar birgelikte su’wretler sizg’an, ko’shelerde birge aylanip su’wret siziwg’a temalar izlegen. Jetik xudojnik sipatinda Karaxan ha’r ku’ni erte ko’she aylaniwdi dawam ettirip, o’zi menen su’wret siziw ushin kerek bolatug’in qurallarin alip ju’rgen. N.Karaxan 1970-jilda Tashkentte du’nyadan ko’z jumg’an. Paytaxtimizdag’i I.V.Savitskiy atindag’i muzeyde N.G.Karaxannin’ 800 den artiq kartinalari saqlanbaqta.

Nikolay Karaxan “Altin gu’z” kartinasin 1957-1963-jillar aralig’inda sizip pitirgen. Bul kartinada taw yeteklerindegi altinday sari tu’ske kirgen japiraqli tereklerdi, qizg’ish ren’degi shaqalarin ko’remiz. U’lken taslar arasindag’i bul jerler sarg’ayip ketken sho’pler menen qaplang’an. Ortada siz tawli awilg’a alip baratug’in joldi ko’riwin’iz mu’mkin. Shep ta’repte, shuqirliqta siz u’ydin’ joqari bo’limin ha’m tamin ko’riwin’iz mu’mkin. Alista siz qiyaliq boylap terekler ha’m butalar shashilg’an u’lken tawdi ko’resiz. Xudojnik su’wretlelgen gu’z ku’ni nurg’a toli. Kartinada quwnaq ashiq ren’ler u’stinlik qiladi. “Altin gu’z” kartinasinda jildin’ en’ lirik ma’wsimi su’wretlengen. A.S.Pushkinnin’ gu’z ma’wsimi haqqinda “Qanday jag’imli xoshlasiw suliwlig’in’” degen pikiri bar. Karaxan kartina u’stinde islew barisinda usi so’zlerdi o’zine o’zi ko’p qaytalag’an bolsa kerek. Xudojnik gu’zdi birinshi na’wbette ren’ler bayrami, jaz benen xoshlasiw deb tu’singen. Bul ko’rinis kiyatirg’an uzaq ha’m suwiq qis haqqinda qayg’ili pikirlerdi oyatpaydi. Sebebi bul kartinani ko’rgen adam altin gu’z ma’wsiminin’ suliwlig’ina itibar qaratadi. A’lbette ta’biyatta ha’mme na’rse birdey suliw ha’m ha’rbir ma’wsimnin’ o’zine ta’n suliwlig’i bar. Karaxannin’ bul kartinani siziwdag’i niyeti altin gu’zdin’ ha’r jili ba’rshemizge alip keletug’in ren’beren’ gu’zgi keypiyatti ko’rsetiw bolg’an desek qa’telespeymiz. Jildin’ bul ma’wsimi ko’plep xudojniklerdi sari, toq sari ha’m qizil ren’ler menen quwantadi, ilhamlantiradi. Karaxannin’ o’zi tu’singen gu’zgi keypiyatti jetkiziw an’sat is emes edi. Qanday qilip gu’zgi keypiyatti ko’rinis arqali tuwri jetkiziw kerek, sonda ol kartinani tamasha qiliwshilardi lal qaldiradi, tan’landiradi. Karaxan o’z kartinalari u’stinde ko’p islegen, o’z oyindag’i ko’rinislerdi toliq jetkerip beriwge tirisqan. Sol xarakteri sebepli “Altin gu’z” siyaqli kartinalar jaratilg’an. Bul kartinani tamasha qilg’an adamlarda ana ta’biyatqa degen muhabbat sezimi oyanadi, bul bolsa suliwliqtan zawiqlaniwdin’ umitilmas ma’writlerdi beredi. Kartinada Karaxannin’ o’z ana jurtina, onin’ a’piwayi, biraq tan’ qalarli suliwlig’ina bolg’an muhabbati sa’wlelengen.

Ha’zirgi ku’nde o’z materialliq talapalarimizdi qanaatlandiriw maqsetinda ta’biyattan toqtawsiz ta’rizde paydalaniwimiz aqibetinde oni ayanishli jag’dayg’a alip keldik. O’zi tikleniw qa’siyetine iye ta’biyattin’ qayta tiklenwine imkaniyat qaldirmay, oni joq qiliw jag’asinda turmiz. Bunin’ aldin aliw ushin adamlarda ta’biyatqa muhabbat sezimin oyatiw kerek. Oni oyatiwda “Altin gu’z” siyaqli kartinalar, iskusstvo shig’armalarinin’ ta’siri u’lken dep oylayman.