O‘ZBEKISTON RESPUBLIKASI AXBOROT TEXNOLOGIYALARI VA KOMMUNIKATSIYALARINI RIVOJLANTIRISH VAZIRLIGI
MUHAMMAD AL-XORAZMIY NOMIDAGI TOSHKENT AXBOROT TEXNOLOGIYALARI UNIVERSITETI
kafedrasi
Kiberxavfsizlik asoslari fanidan
2-amaliy ish
MAVZU: Kriptografik himoyalash
Bajardi: 026-2 guruh talabasi
Abdig’opporov javoxir
Tekshirdi:Usmanbayev Doniyorbek
Toshkent 2019
2-amaliy ish
Sezar usuli
Цезар усулида алмаштирувчи харфлар k ва силжиш билан аниқланади. Юлий Цезар бевосита k = 3 бўлганда ушбу усулдан фойдаланган.
k = 3 бўлганда ва алифбодаги ҳарфлар m = 26 та бўлганда қуйидаги жалвал ҳосил қилинади:
A
|
→
|
D
|
B
|
→
|
E
|
C
|
→
|
F
|
D
|
→
|
G
|
E
|
→
|
H
|
F
|
→
|
I
|
G
|
→
|
J
|
H
|
→
|
K
|
I
|
→
|
L
|
J
|
→
|
M
|
K
|
→
|
N
|
L
|
→
|
O
|
M
|
→
|
P
|
N
|
→
|
Q
|
O
|
→
|
R
|
P
|
→
|
S
|
Q
|
→
|
T
|
R
|
→
|
U
|
S
|
→
|
V
|
T
|
→
|
W
|
U
|
→
|
X
|
V
|
→
|
Y
|
W
|
→
|
Z
|
X
|
→
|
A
|
Y
|
→
|
B
|
Z
|
→
|
C
|
Матн сифатида ABDUGAFFOROV JAVOHIR сўзини оладиган бўлсак, Цезар усули натижасида қуйидаги шифрланган ёзув ҳосил бўлади:
DEGXJDIIRURY MDYRKLU
VERNAM USULI
Vernam usuli bo’yicha shifrlashda Ingliz alifbosi va yana 6 ta simvol jami 32 ta belgini tartiblab raqamlaymiz va 0 va 1 lik kodlarga o’girib chiqamiz. Keyinchalik xor amali orqali belgilarni yig’indisini olamiz. Qo’shiluvchilar esa shifrlanuvchi ma’lumot va kalitdir.
A=0=00000 N=13=01101 #=26=11010
B=1=00001 O=14=01110 !=27=11011
C=2=00010 P=15=01111 _=28=11100
D=3=00011 Q=16=10000 @=29=11101
E=4=00100 R=17=10001 ?=30=11110
F=5=00101 S=18=10010 *=31=11111
G=6=00110 T=19=10011 XOR jadvali
H=7=00111 U=20=10100 0+0=0
I=8=01000 V=21=10101 0+1=1
J=9=01001 W=22=10110 1+0=1
K=10=01010 X=23=10111 1+1=0
L=11=01011 Y=24=11000 Formulasi:
M=12=01100 Z=25=11001 T1=T0+K
T0=ABUGAFFOROV_JAVOHIR
K=AUDITORIYA
Qo’shish jarayoni :
A 00000 B 00001 U 10100 G 00110
+ + + +
A 00000 U 10100 D 00011 I 01000
= = = =
A 00000 V 10101 X 10111 O 01110
A 00000 F 00101 F 00101 O 01110
+ + + +
T 10011 O 01110 R 10001 I 01000
= = = =
T 10011 L 01011 U 10100 G 00110
R 10001 O 01110 V 10101 _ 11100
+ + + +
Y 11000 A 00000 A 00000 U 10100
= = = =
J 01001 O 01110 V 10101 I 01000
J 01001 A 00000 V 10101 O 01110
+ + + +
D 00011 I 01000 T 10011 O 01110
= = = =
K 01010 I 01000 G 00110 A 00000
H 00111 I 01000 R 10001
+ + +
R 10001 I 01000 Y 11000
= = =
W 10110 A 00000 J 01001
T1=AVXOTLUHJOVIKIGAWAJ
UITSTONNING IKKILIK KVADRAT SHIFRLASH USULI.
Bu usulda bizga ikkita jadval kerak bo’ladi . Shifrlanadigan ma’lumot ikkita belgilab bo’linib chiqadi. O’sha ikkita belgi olinadi va bu jadvallardagi belgilarni tegishli pozitsiyalari kesishadi va o’sha pozitsiyadagi belgi shifrlanish uchun olinadi. Birinchi bo’lib o’ng jadvaldagi belgi olinadi , keyin chap jadvaldagisi. Deshifrlashda esa birinchi chap , keyin esa o’ng jadvaldagi belgilar olinib ma’lumot tiklanadi.
Ж
|
Щ
|
Н
|
Ю
|
Р
|
И
|
Т
|
Ь
|
Ц
|
Б
|
Я
|
М
|
Е
|
.
|
С
|
В
|
Ы
|
П
|
Ч
|
_
|
:
|
Д
|
У
|
О
|
К
|
З
|
Э
|
Ф
|
Г
|
Ш
|
Х
|
А
|
,
|
Л
|
Ъ
|
И
|
Ч
|
Г
|
Я
|
Т
|
,
|
Ж
|
Ь
|
М
|
О
|
З
|
Ю
|
Р
|
В
|
Щ
|
Ц
|
:
|
П
|
Е
|
Л
|
Ъ
|
А
|
Н
|
.
|
Х
|
Э
|
К
|
С
|
Ш
|
Д
|
Б
|
Ф
|
У
|
Ы
|
_
|
T0 = АБ/ДУ/ГА/ФФ/ОР/ОВ/_Ж/АВ/ОХ/ИР/
T1 = ФХ/А,/ШД/СА/.Е/../ЛТ/Ф./.К/,Е/
RSA алгоритми
Алгоритм модуль арифметикасининг даражага кўтариш амалидан фойдаланишга асосланган. Алгоритмни қуйидаги қадамлар кетма-кетлиги кўринишида ифодалаш мумкин.
1-қадам. Иккита 200дан катта бўлган туб сон p ва q танланади.
2-қадам. Калитнинг очиқ ташкил этувчиси n ҳосил қилинади
n=pq.
3-қадам. Қуйидаги формула бўйича Эйлер функцияси ҳисобланади:
f(p,q)=(p-1)(q-1).
Эйлер функцияси n билан ўзаро туб, 1 дан n гача бўлган бутун мусбат сонлар сонини кўрсатади. Ўзаро туб сонлар деганда 1 дан бошқа бирорта умумий бўлувчисига эга бўлмаган сонлар тушунилади.
4-қадам.f(p,q) қиймати билан ўзаро туб бўлган катта туб сон e танлаб олинади.
5-қадам. Қуйидаги шартни қаноатлантирувчи е сони аниқланади
ed=1(modf(p,q)) .
Бу шартга биноан кўпайтманинг f(p,q) функцияга бўлишдан қолган қолдиқ 1га тенг. е сони очиқ калитнинг иккинчи ташкил этувчиси сифатида қабул қилинади. Махфий калит сифатида d ва n сонлари ишлатилади.
6-қадам. Дастлабки ахборот унинг физик табиатидан қатъий назар рақамли иккили кўринишда ифодаланади. Битлар кетма-кетлиги L бит узунликдаги блокларга ажратилади, бу ерда L - Llog2(n+1) шартини қаноатлантирувчи энг кичик бутун сон. Ҳар бир блок [0, n-1] оралиқка тааллуқли бутун мусбат сон каби кўрилади. Шундай қилиб, дастлабки ахборот Х(i), i= сонларнинг кетма-кетлиги орқали ифодаланади. i нинг қиймати шифрланувчи кетма-кетликнинг узунлиги орқали аниқланади.
7-қадам. Шифрланган ахборот қуйидаги формула бўйича аниқланувчи Y(i) сонларнинг кетма-кетлиги кўринишида олинади:
Ахборотни расшифровка қилишда қуйидаги муносабатдан фойдаланилади:
Х(i)=(Y(i))d (modn).
Мисол.<ГA3> сўзини шифрлаш ва расшифровка қилиш талаб этилсин. Дастлабки сўзни шифрлаш учун қуйидаги қадамларни бажариш лозим.
1-қадам. p=3 ва q=11 танлаб олинади.
2-қадам. ҳисобланади.
3-қадам. Эйлер функцияси аниқланади.
4-қадам. Ўзаро туб сон сифатида e=7 сони танлаб олинади.
5-қадам.шартини қаноатлантирувчи d сони танланади.
(f*1+1)/e= хақиқий сон
20*1+1/7=3
d=3
6-қадам. Дастлабки сўзнинг алфавитдаги харфлар тартиб рақами кетма-кетлигига мос сон эквиваленти аниқланади. А харфига -1, Г харфига-4, З харфига -9. Ўзбек алфавитида 36та харф ишлатилиши сабабли иккили кодда ифодалаш учун 6 та иккили хона керак бўлади. Дастлабки ахборот иккилик кодда қуйидаги кўринишга эга бўлади:
000100 000001 001001.
Блок узунлиги бутун сонлар ичидан шартини қаноатлантирувчи минималь сон сифатида аниқланади. =33 бўлганлиги сабабли=6.
Демак, дастлабки матнкетма-кетлик кўринишида ифодаланади.
7-қадам.кетма-кетлиги очиқ калит {7,33} ёрдамида шифрланади:
Y(1)=(47)(mod 33)=16384(mod 33)=16
Y(2)=(17)(mod 33)=1(mod 33)=1
Y(1)=(97)(mod 33)=4782969(mod 33)=15
Шифрланган сўз Y(i)=<16,1,15>
Шифрланган сўзни расшифровка қилиш махфий калит {3,33} ёрдамида бажарилади.:
Y(1)=(163)(mod 33)=4096(mod 33)=4
Y(1)=(13)(mod 33)=1(mod 33)=1
Y(1)=(153)(mod 33)=3375(mod 33)=9
Дастлабки сон кетма-кетлиги расшифровка қилинган X(i)=<4,1,9> кўринишида дастлабки матн <ГАЗ> билан алмаштирилади.
Келтирилган мисолда ҳисоблашларнинг соддалигини таъминлаш мақсадида мумкин бўлган кичик сонлардан фойдаланилди.
X=Жавохир
P=3 Q=5 n=15
F(x)=(p-1)(q-1)=8
D=(8*x+1)/13=5
E= 13 d=15
X=xemod n
X1=713mod 15=7 Ж
X2=013mod 15= 0 A
X3=213mod15=2 B
X4=1513mod15=0 A
X5=3413mod15=4 Д
X6=913mod15=9 И
X7=1713mod15=2 B
Natija: ЖАВАДИВ
deshifrlash jarayoni amalga oshiriladi.
Gamilton marshrutiga asoslangan shifrlash
Gamilton marshrutlariga asoslangan usulda ham o’rin almashtirishlardan foydalaniladi. Ushbu usul quyidagi qadamlarni bajarish orqali amalga oshiriladi.
1-qadam. Dastlabki axborot bloklarga ajratiladi. Agar shifrlanuvchi axborot uzunligi blok uzunligiga karrali bo’lmasa, oxirgi blokdagi bo’sh o’rinlarga maxsus xizmatchi simvollar - to’ldiruvchilar joylashtiriladi (masalan, *).
2-qadam. Blok simvollari yordamida jadval to’ldiriladi va bu jadvalda simvolning tartib raqami uchun ma'lum joy ajratiladi. (1 - rasm)
3-qadam. Jadvaldagi simvollarni o’qish marshrutlarning biri bo’yicha amalga oshiriladi. Marshrutlar sonining oshishi shifr kriptoturg’unligini oshiradi. Marshrutlar ketma-ket tanlanadi yoki ularning navbatlanishi kalit yordamida beriladi.
4-qadam. Simvollarning shifrlangan ketma-ketligi belgilangan L uzunlikdagi bloklarga ajratiladi. L kattalik 1-qadamda dastlabki axborot bo’linadigan bloklar uzunligidan farqlanishi mumkin.
Deshifrlash teskari tartibda amalga oshiriladi. Kalitga mos qolda marshrut tanlanadi va bu marshrutga binoan jadval to’ldiriladi.
1-rasm. 8-elementli jadval va Gamilton marshrutlari variantlari
Jadvaldan simvollar element nomerlari kelishi tartibida o’qiladi.
T0=Javoxir_|Abdugaff|orov*!?@|
K=1,2,4,3,7,5,6,8
T1=Jaovzxi_
K=3,4,2,1,5,6,8,7
T2=dubagaff
K=2,1,3,4,8,7,5,6
T3=roov@?*!
Do'stlaringiz bilan baham: |