Mirzo ulug’bek nomidagi o’zbekiston milliy universiteti geografiya va tabiiy resurslar fakulteti tabiiy geografiya kafedrasi jahon (O’rta osiyo tabiiy geografiya) geografiyasi fanidan taqdimot

MIRZO ULUG’BEK NOMIDAGI O’ZBEKISTON MILLIY UNIVERSITETI GEOGRAFIYA VA TABIIY RESURSLAR FAKULTETI IQTISODIY VA IJTIMOIYGEOGRAFIYA KAFEDRASI JAHON IQTISODIY VA IJTIMOIY GEOGRAFIYASI FANIDAN MUSTAQIL ISH

MIRZO ULUG’BEK NOMIDAGI O’ZBEKISTON MILLIY UNIVERSITETI GEOGRAFIYA VA TABIIY RESURSLAR FAKULTETI IQTISODIY VA IJTIMOIYGEOGRAFIYA KAFEDRASI JAHON IQTISODIY VA IJTIMOIY GEOGRAFIYASI FANIDAN MUSTAQIL ISH

MAVZU: DEMOGRAFIK PORTLASH VA UNING OQIBATLARI.

Tayyorladi: Jumayev J.

Qabul qildi: dotsent Egamberdiyeva M.

Reja:

• 1. Demografik portlash tushunchasi va mohiyati.
• 2. Aholi o’sishining sabablari va oqibatlari.
• 3. Sayyoramizning turli mintaqalarining demografik xususiyatlari.
• 4. AQSH aholisi ko’payishining sabablari va oqibatlari.
• 5. Rossiyada demografik portlash.

Insoniyatning demografik tarixida shartli ravishda 2 ta davrni ajratib ko'rsatish mumkin. Ulardan birinchisi agrar sivilizatsiya deb atalishiga to'g'ri keladi va taxminan XVII asrning ikkinchi yarmigacha davom etdi. Bu esa aholining nisbatan past o'sishi bilan ajralib turadi. Ibtidoiy jamiyatda, hatto ko'pxotinlilik mavjud bo'lganda ham, tabiiy o'sishga ta’sir ko’rsatmagan. Chunki tug'ilish va o'lim darajasi yuqori darajada bo'lib, o'zaro muvozanatlashgan.

• Insoniyatning demografik tarixida shartli ravishda 2 ta davrni ajratib ko'rsatish mumkin. Ulardan birinchisi agrar sivilizatsiya deb atalishiga to'g'ri keladi va taxminan XVII asrning ikkinchi yarmigacha davom etdi. Bu esa aholining nisbatan past o'sishi bilan ajralib turadi. Ibtidoiy jamiyatda, hatto ko'pxotinlilik mavjud bo'lganda ham, tabiiy o'sishga ta’sir ko’rsatmagan. Chunki tug'ilish va o'lim darajasi yuqori darajada bo'lib, o'zaro muvozanatlashgan.

Demografik portlash tushunchasi va mohiyati

Ikkinchi davrga o'tishni belgilaydigan dunyo aholisi sonidagi eng sezilarli o'zgarishlar demografik rivojlanish, so'nggi uch yarim asr davomida sodir bo'lgan. 60-yillardagi o'sish sur'atlari misli ko'rilmagan bo'lib chiqdi. Keyin aholining portlashi konsepsiyasi paydo bo'ldi - aholi sonining keskin o'sishi, sayyoramizning yaqinlashib kelayotgan haddan tashqari ko'payishi haqidagi salbiy prognozlar paydo bo'ldi. Aholi portlashi 1950-yillardan beri dunyo aholisining tez miqdoriy o'sishining majoziy belgisidir. Ushbu davrda o'lim darajasi tug'ilish darajasidan sezilarli darajada pasayadi, bu esa aholining jadal o'sishiga olib keladi. Bu jamiyatning ijtimoiy-iqtisodiy rivojlanishining obyektiv talablariga bog'liq bo'lmasligi mumkin.

Buddizm (Sharqiy va Janubi-sharqiy Osiyo), xristianlik (Yevropa, Shimoliy Osiyo, Amerika, Avstraliya, Tropik Afrika), shundan: katolik G’arbiy va Janubiy Yevropa, Janubiy Amerika, Tropik Afrika, protestantlik Shimoliy Yevropa, Shimoliy Amerika, Avstraliya, pravoslov Sharqiy va Janubiy Yevropa, Shimoliy Osiyo, islom janubi-g’arbiy, janubiy, janubi-sharqiy va Markaziy Osiyo, Shimoliy Afrika. Shundan: sunniylar ko’pchilik musulmon davlatlar, shialar Eron, Ozarbayjon, Iroq, Bahrayn.

Buddizm (Sharqiy va Janubi-sharqiy Osiyo), xristianlik (Yevropa, Shimoliy Osiyo, Amerika, Avstraliya, Tropik Afrika), shundan: katolik G’arbiy va Janubiy Yevropa, Janubiy Amerika, Tropik Afrika, protestantlik Shimoliy Yevropa, Shimoliy Amerika, Avstraliya, pravoslov Sharqiy va Janubiy Yevropa, Shimoliy Osiyo, islom janubi-g’arbiy, janubiy, janubi-sharqiy va Markaziy Osiyo, Shimoliy Afrika. Shundan: sunniylar ko’pchilik musulmon davlatlar, shialar Eron, Ozarbayjon, Iroq, Bahrayn.

Paydo bo’lish davriga ko’ra dunyoviy dinlar orasida eng yoshi hisoblangan islom dini 1 mlrd 600 mln. dan ortiq e’tiqodchilarga egadir. 50 ta davlat uchun davlat dini hisoblangan islom dini, asosan, Shimoliy Afrika, Janubi-g’arbiy, Markaziy, Janubiy, Janubi-sharqiy Osiyo hududlarida keng tarqalgan. Uning sunniylik va shialik mazhablari mavjud.

Sharqiy va Janubi-sharqiy Osiyoda (Xitoy, Yaponiya, Mongoliya va boshqalar) asosiy e’tiqod manbayi bo’lgan buddizm dini 700 mln.dan ortiq e’tiqodchilarga ega. Uning maxayana, xinayana, lamaizm kabi mazhablari bor.

• Sharqiy va Janubi-sharqiy Osiyoda (Xitoy, Yaponiya, Mongoliya va boshqalar) asosiy e’tiqod manbayi bo’lgan buddizm dini 700 mln.dan ortiq e’tiqodchilarga ega. Uning maxayana, xinayana, lamaizm kabi mazhablari bor.

E’TIBORINGIZ UCHUN RAHMAT!!!