Mikroprotsessor, basqasha atı oraylıq protsessor

Mikroprotsessor, basqasha atı - oraylıq protsessor.

Oraylıq protsessor. Kompyuterlerdiń eń áhmiyetli bólegin oraylıq protsessor, (yaǵnıy protsessor hám basqarıw apparatı ) quraydı. Programma járdeminde berilgen maǵlıwmatlardı ózgertiretuǵın, hámme esaplaw processlerin basqaratuǵın hám de esaplaw jumıslarına tiyisli úskenelerdiń óz-ara baylanısın ornatatuǵın apparat — protsessor dep ataladı. Arifmetik hám logikalıq ámellerdi orınlaw, yadqa shaqırıq qılıw, programmadaǵı Kórsetpelerdiń berilgen izbe-izlilikde atqarılıwın basqarıw hám basqa ámeller protsessor moynında bolıp tabıladı. Bir sóz menen aytqanda, protsessor kompyuterlerdiń barlıq jumısın basqaradi hám barlıq kórsetpelerin atqaradı. Oraylıq protsessor (CPU, ingl. Central Processing Unit) - kompyuterdiń programma tárepinen berilgen arifmetik hám logikalıq operatsiyalardı atqaratuǵın tiykarǵı jumıs komponenti bolıp, esaplaw procesin basqaradi hám kompyuterde ámeldegi barlıq apparatlar jumısın muwapıqlastıradı. Kóbinese mikroprocessor óz ishine:

- arifmetik-logikalıq apparattı ;

- maǵlıwmatlar shinalari hám mánziller shinalarini;

- registrlarni;

- komandalar esaplagichini;

- kesh - kishi kólemli (virtual ) yadqa júdá tez (8 den 512 Kbayt ga shekem) saqlaw apparatın ;

- noqatı ózgeriwshen sanlardıń matematikalıq soprotsessorini sáwlelengen etedi.

Zamanagóy protsessorlar mikroprotsessorlar kórinisinde tayarlanadı. Jismonan mikroprotsessor integral sxema kórinisinden ibarat, yaǵnıy ol ulıwma maydanı tek bir neshe kvadrat millimetr keletuǵın tuwrı múyesh formaǵa iye kristall jaǵday daǵı kremniyning juqa plastinkası kórinisinde tayarlanǵan bolıp, ústine protsessorning barlıq jumısların atqaratuǵın sxemalar (qálipler) jaylastırılǵan. Bul kristall -plastinka, ádetde, plastmassa yamasa ılaydan islengen ıdıstan tayarlanǵan tegis korpusqa jaylanıp, kompyuterdiń sistema platasına jalǵaw múmkinshiligi bolıwı ushın metall tilchalariga iye altın sımlar menen jalǵanadı. Esaplaw sistemasında parallel isleytuǵın bir neshe protsessorlar bolıwı múmkin. Bunday sistemalar - kóp protsessorli sistemalar dep ataladı.

Eń birinshi MP-4004 markalı mikroprotsessor 1971 jılda Intel firması (AQSh) tárepinen islep shıǵarılǵan. Búgingi kúnde mikroprotsessorlarning bir neshe júzlegen túri tayarlanadı, biraq olar arasında Intel hám AMD firmaları tárepinen islep shıǵarılıp atırǵan mikroprotsessorlar eń kóp tarqalǵanı mikroprotsessorlar dep tán alıw etilip atır.