REJA:
1. Mehnat bozori va mehnat resurslari
2. Ish haqi
3. Raqobatlashgan monopolistik va monopsonik mehnat bozorlati
Mehnat bozori — ish kuchi oldisotdi qilinadigan bozor. Mehnat bozorining ishtirokchilari ishga yollovchilar, ishga yollanuvchilar va ular oʻrtasidagi turli vositachilar hisoblanadi.
Ishga yollanuvchilar
Ishga yollovchilar
Vositachilar
Mehnat resurslari
AYOLLAR
16-55
ERKAKLAR
16-60
Korxonaning mehnat resurslararini, tarkibi va tuzulishi –tashkilotning kadrlar zaxirasi ostida uning xodimlari soni va tarkibi tushuniladi. Ishlab chiqarish topshiriqlarinining hajmi, sifati va o‘z vaqtida bajarailishi, mashinalar, asbob-uskunalardan foydalanish samaradorligi, bu esa o‘z navbatida ishlab chiqarish hajmiga, unning tannarxiga, foyda va boshqa qator moliyaviy-iqtisodiy ko'rsatkichlarga ta’sir qiladi.
Tashkilot mehnat resurslari bilan ta’minlash va ulardan foydalanish samaradorligi va zamonaviy sharoitlar ishlab chiqarish samaradorligidan foydalanish ishlab chiqarish aktivlari, xom ashyo, ishlab chiqarayotgan mahsulotlarning sifati va tuzulishini yaxshilash ham xodimlar soniga, ham ularning malakasi darajasiga bo’liq.
ISH HAQI: - Bozor iqtisodiyoti sharoitlarida mehnatning miqdori va sifatiga qarab mehnatga haq toʻlashning, asosan, vaqtbay va ishbay tizimlari qoʻllaniladi. Vaqtbay ish haqi shaklida xodim oladigan ish haqi miqdori ishlagan vaqt bilan bogʻliq boʻladi, yaʼni ish haqi miqdori mehnat unumdorligi va intensivlik darajasiga bogʻliq emas. Ishbay ish haqi xodimning maʼlum vaqt mobaynida tayyorlangan mahsuloti miqdori bilan oʻlchanadi. Ishbay ish haqining koʻrinishlaridan biri — akkord ish haqi. Bunda jamoa yoki ayrim xodimga ish hajmi oldindan belgilab beriladi, umumiy haq summasi kelishib olinadi. Ish butunlay yakunlanganidan keyin ish haqi oxirigacha toʻlanadi
Ish haqi satvkasi - Odatda, mehnat bozorida ish kuchiga muvozanatli narx shakllanadi. Bu narx ish haqi yoki ish haqi stavkasi deb ataladi. Mehnat birligining bozor narxi ish haqi miqdori (stavkasi) boʻlib, lavozim okladi tarzida yoki shartnomaga muvofiq belgilab qoʻyiladi, lekin mamlakatda qonun bilan belgilangan eng kam ish haqi darajasidan oz boʻlishi mumkin emas. Shuningdek, ish haqi miqdori muayyan vaqt birligi (soat, kun, hafta, oy) ichida bajariladigan va muayyan kasb-malaka xususiyatlariga ega boʻlgan mehnatga toʻlanadigan haq darajasini belgilaydi.
Raqobatlashgan MONOPOLISTIK va MONOPSONIK mehnat bozorlari
Monopol raqobatli bozorda firmalar koʻp boʻlganidan ulardan har birining tovarlar sotishdagi hissasi kichik boʻladi, natijada ular bozorni cheklangan holda nazorat qiladilar. Ular yashirin kelishuv asosida oʻzaro til biriktira olmaydilar, bu bilan mazkur bozor oligopolistik bozor (guruh monopoliyasi)dan farqlanadi. Monopollashgan bozorda firmalar mustaqil boʻlganidan oʻz bozorida bir-biri bilan raqobatlashadi. Lekin raqobatning asosiy usuli narx bilan raqobatlashuv emas, balki sifat jihatidan bir-biridan farqlanuvchi mahsulot bilan bozorga chiqish hisoblanadi.
Agar reja ish bermasa, rejani o’zgartiring. Ammo maqsadni o’zgartirmang
Do'stlaringiz bilan baham: |