Mavzu: undov gap

MAVZU: Undov gap.

DARSNING MAQSADI:o’quvchilarga his-hayajon gaplar haqida ma’lumot berish; his-hayajon gaplarni o’qish ohangini o’rgatish; tabiatdan zavqlanish, bahra olish kabi his-tuyg’larni tarbiyalash; o’quvchilar yozuvining chiroyli bo’lishiga erishish.

DARSNING TURI: yangi bilim beruvchi dars. DARSNING METODI: SUHBAT. DARSNING JIHOZI: TURLI KO’RINISHDAGI RASMLAR. DARSNING BORISHI: 1.TASHKILIY QISM. O’QUVCHILARNING DARSGA HOZIRLIKLARINI KUZATISH.

2.MUSTAQIL ISH. Mustaqil ish uchun topshiriq. Berilgan so’roq gaplardan darak gaplar tuzish va yozish. Gap oxirida kerakli belgini qo’yish.

1.Tanlovda kim birinchi o’rinni egalladi? 2.Ziyodaning dadasi nima sovg’ qildi? 3.Qayerda baland-baland yangi binolar qad ko’tardi? O’quvchilar tomonidan gaplar ichidan eng mazmunlisi doskaga yozadi. Mazmunga qarab, gap oxiriga kerakli tinish belgisi qo’yiladi.

3.Yangi mavzuning bayoni. Yangi mavzu e’lon qilinib, o’quvchilar diqqati doska oldida terib qo’yilgan turli xil rasmlarga qaratiladi. Rasmlarda sho’x-shodon o’g’il-qizlarning har xil quvnoq holatdagi rasmlar tasvirlangan.

O’quvchilar rasmdagi holatni his qilib, shu asnoda his-hayajon anglatgan tuzadilar. Masalan:Arg’imchoq uchush qanday maza! Voy-bo’, gullarni chiroyligini! Voy, suv biram muzdek! Oh, tog’ havosi biram toza! Oh, buncha shirin tarvuz ekan! kabilar.

Gaplarning har biri ustidan suxbat o’tkaziladi. - Kamola sen qanday gap tuzding? -Arg’imchoq uchish qanday maza! -Gapdan qanday ma’no anglashilyapti?

-His-hayajon ma’nosi anglashilyapti.-Bunday gaplarning oxirida undov (!) belgisi qo’yiladi. Boshqa o’quvchilar tomonidan tuzilgan gaplardan yana bir-ikkitasi yuzasidan shunday suxbat o’tkaziladi.

O’qituvchi javoblarni umumlashtiradi va qoida chiqariladi: Kuchli his-hayajon, quvonch, ajablanish bilan aytilgan gap undov gap deyiladi. Undov gapning oxirida undov (!) belgisi qo’yiladi.

Qoida kitobdan bolalarga o’qiladi. 4. Husnixat mashqlari. Rasmlar asosida tuzilgan gaplardan chiroyli yozuv qoidalarga rioya qilgan holda 3 tasi doskaga yoziladi.

Bu gaplarni yozishda husnixat qoidalariga e’tibor qaratiladi. Harf unsurlarni to’g’ri qo’llab, qo’llarni uzmasdan chiroyli yozish, tinish belgilarini gap oxirida to’g’ri qo’yishga erishish. 5. Darslik bilan ishlash. 91-mashq.

Mashqdagi matn o’qiladi. Matnda qanday gaplar borligi aniqlanadi. (Darak gap, his-hayajon gap.) Ajratilgan gaplarni doskadan his-hayajon bilan o’qish mashq qilinadi. O’qilgan gapdan sevinch, shodlik, hayajon sezilishi kerar:

Eh, muzdek suvda cho’milish qanday rohat! Oromgohda dam olish naqadar yoqimli! O’quvchilar bilan savol-javob o’tkazish orqali undov gap haqidagi tushunchalar kengaytiriladi:

-Bolalar yoz fasli sizga yoqadimi? -Nima uchun? -Oromgohlarda dam olganmisiz? -U yerda nima qilasizlar? -Cho’milish sizga yoqadimi? Tasavvur qiling, kun juda issiq.

Tog’dan sharqirab muzdek, tiniq suv oqib keladi, siz o’zingizni suvga otdingiz, shu payt nima degan bo’lar edingiz? -Oh, muzdek suv maza! -O’zingizda nimani his qildingiz?

-Xursandlik, sevinch,rohat, huzur, shodlik hislari bo’ldimi? (ha) Ana shunday kuchli hayajon, shodlik,sevinch bilan aytilgan gap qanday gap deyiladi?u gapning oxiriga qanday belgi qo’yiladi?

6.Ijodiy diktant. “BALIQ OVI”. Eh, anhor,to’qson, katta, so’mga, Xayrulla, qarmoq, ilindi, uy, pishirdik, maza, yedik, qilib, ovi, baliq. Yuqoridagi so’zlar ishtirogida matn tuzing va tuzgan matningizda undov gap qatnashsin.

O’quvchilar taxminan shunday matn tuzishlarimumkin. Xayrulla to’qson so’mga qarmoq sotib oldi, so’ng katta anhorga baliq ovlash uchun bordi. U yerda qarmoqni suvga soldi. Unga katta baliq ilindi. Uyda baliqni pishirdi. Maza qilib yedik. Eh, Baliq ovi qanday maza!

7.Darslik bilan ishlash.92-mashq. Matn o’qib chiqiladi. Mazmuni yoritiladi. Matnda kuz fasli, saxiy kuz ne’matlari haqida gap boradi. -Nima uchun so’ngi gap oxiriga undov belgisi qo’yilgan?

-Kuz faslidagi qaysi holat sizni ko’proq hayajonga soladi? -Nima uchun kuz faslini oltinga o’xshatadilar? Kuz haqida his-hayajon, shodlik va sevinch ifodalagan 2-3 ta gap tuziladi. Tuzilgan gaplar doskaga va daftarga yoziladi.

8.Yangi mavzuni mustahkamlash. -Undov gap deb nimaga aytiladi? -ular qaday aytiladi? -gap oxirida qanday belgi qo’yiladi?Uyga vazifa:93-mashq.matn ifodali o’qiladi.

Har bir gapning oxiriga nuqta qanday nuqta qo’yilishi aniqlanadi. Har bir gap oxiriga tegishli tinish belgilari qo’yib, sarlavha topib, matnni ko’chirish uyga vazifa qilib topshiriladi.