Mavzu: (O‘zbek xalq ertagi) birlashgan o‘zar reja

Mavzu: (O‘zbek xalq ertagi) BIRLASHGAN O‘ZAR


REJA

1. 
   BIRLASHGAN O‘ZAR ertagi
   
2. 
   Xulosa
   

Bir bor ekan, bir yo‘q ekan, bir bek bo‘lgan ekan. Uning

ziyrak, vafodor dumdaroz tozisi bo‘lgan ekan. Tozi har kuni

bekka ikki-uchta quyon, yovvoyi tovuq tutib berar, hovlisini

qo‘riqlarkan. Bek bilan xotini undan juda ham rozi ekanlar. Bir

kuni dumdaroz tozi ov qilgani qamishzorga kirib ketibdi. U yerda

ochligidan holdan toyib yotgan laychani ko‘ribdi-yu:

—E, yalqov laycha, ag‘anab yotaverasanmi? Yur men bilan.

Xo‘jayinim menga issiqqina in qurib bergan. Ovqat yeydigan yaloq

qo‘ygan. Qish kunlari borib, sandalning poygak tomonida isinaman,

xo‘jayinim indamaydi. Juda yaxshi odam, — debdi. Laycha rozi

bo‘lib, tozi bilan birga boribdi. Bek ham xizmatkorning ikkita

bo‘lganidan xursand bo‘lib, ularga ovqat beribdi. Shunday qilib,

tozi bilan laycha issiqqina uychada yashayveribdilar.

Kunlarning birida ikkalasi ov qilgani o‘rmonga borsalar,

cho‘zilib yotgan shoqolni ko‘rib qolibdilar. Shoqol qo‘rqib ketibdi.

Tozi bilan laycha: „Qo‘rqma, yuraging yorilmasin, nimaga

yotibsan?“, — deyishibdi.

— Yegulik narsa yo‘q, ochman, madorim quriyapti, — debdi

shoqol.

— Undoq bo‘lsa bizlar bilan yur. Bek xo‘jayinimiz bor, o‘zi

ko‘p yaxshi odam. Ov qilib beramiz, xotini ovqat pishirib beradi,

— debdi tozi.

Ana endi uchalasi har kuni beshta-oltitadan yovvoyi tovuq,

quyon, kaklik, bulduruq tutib kelaverishibdi. Bekning xotini

bo‘lsa, yegulik pishiraveribdi.

Bir necha kundan keyin ular ovga borib, o‘rmonda sher bilan

yo‘lbarsga duch kelibdilar.

— Bizlarga sherik bo‘linglar, birga ov qilamiz, birlashishning

xosiyati ko‘p bo‘ladi, — deyishibdi sher bilan yo‘lbarsga it va shoqol.

Sher bilan yo‘lbars ham o‘ylab ko‘rib, rozi bo‘libdilar. Xullas,

beshovlari bekning xizmatini qilaveribdilar. Ov o‘ljasi ham

ko‘payaveribdi, bekning xotini ham jonivorlarga yaxshi qarayveribdi.

Gapning qolganini bu yoqdan eshiting. Kuni bitib, bekning

xotini qazo qilibdi. Xo‘jayin g‘am-anduhga giriftor bo‘libdi. Tozi

dumdaroz, laycha, shoqol hamda yo‘lbars, sher maslahatni bir

yerga qo‘yib, bekni uylantirmoqchi bo‘libdilar. Tozi maslahatboshi

bo‘lib, shoqolga uqtiribdi:

— Shaharga borasan, hindi savdogarning do‘konini teshib

kirasan, sher ham sen bilan borib, atrofni poylab tursin. Kelinga

lozim bo‘lgan zarrin, kimxob, shoyilarni olib chiqib yuklaysan,

sher olib keladi.

Bu maslahatni og‘aynilar ma’qullabdilar. Shoqol bilan sher

shaharga boribdilar. Hindining do‘konini teshib kirib, qimmatbaho,

asl narsalarni olib kelibdilar. Endi beshovi yana maslahat qilib,

bekka podshoning qizini olib bermoqchi bo‘libdilar. Tozi dumdaroz

yana bosh maslahatchi bo‘libdi.

— Shoqol bilan sher podshoning saroyiga borib poylab tursinda,

qiz eshikdan chiqishi bilan g‘ippa ushlab, qopga solib, olib

kelinglar.

Shoqol bilan sher podshoning saroyiga yetib boribdilar. Qizning

yotoqxonasi orqa devorini tirnalabdilar, enaga kampir chiqib:

— Ey, kim u qasir-qusur qilayotgan? — debdi va pisib yotgan

sher bilan shoqolni ko‘rmay, qaytib borib uxlabdi.

Sal o‘tgach, yana taqillatibdilar.

Kampir yana inqillab chiqibdi. Ammo hech nimani ko‘rmay,

yana qaytib kirib ketibdi. Uchinchi martasida qiz kampirga:

— Ey, bibijon, siz ovora bo‘lib chiqmang, ko‘zingiz ham

o‘tmaydi. Men o‘zim qarayman, — deb eshikdan chiqqan ekan,

poylab turgan sher bilan shoqol uni mahkam ushlab qopga solibdilar-

u, yo‘lga ravona bo‘libdilar. Ertasi kuni beknikida katta to‘y

bo‘libdi. Bek go‘zal malikaga uylanganidan xursand bo‘libdi. Beshala

og‘ayni xizmatni bajo keltiraversinlar-u, bu yoqdagi hangomaga

quloq bering.

Qizning bedarak yo‘qolganini eshitib, darg‘azab bo‘lgan podsho

amir-u amaldorlariga buyruq beribdi:

— Qizim ko‘k-u zaminda bo‘lsa ham toping. Kimki topib kelsa,

xazinamdan bo‘yi barobar tillo beraman. Topolmasanglar, hammang

boshlaringdan judo bo‘lasanlar.

Yasovullar to‘rt tarafga ot qo‘yib, malikani axtarib ketibdilar.

Ammo hech biri qizni topolmabdi. Shaharda bir ayyor kampir

bor ekan. U podsho huzuriga kirib:

— Qizingizni uzoq shaharga olib qochib ketganlar. Men topib

kelaman, aylanay shohim. Lekin bir shartim bor. Asl ustalaringizga

ayting, menga uchadigan sandiq yasab bersinlar. Bu qulog‘ini

burasam, mag‘ribga, u qulog‘ini burasam, mashriq tarafga uchadigan

bo‘lsin,— debdi. Podsho amri bilan kampir aytganday qilib

ustalar sandiq yasashibdi. Yosuman kampir sandiqqa tushib olib,

bir qulog‘ini buragan ekan, sandiq havoga ko‘tarilib, bekning

hovlisiga yaqin yerga tushibdi. Kampir hech kim ko‘rmasin deb

sandiqni shox-butoqlar bilan yashirib, sekin bekning darvozasi

yoniga borib yig‘lab o‘tiraveribdi. Ovdan qaytib kelayotgan bek

kampirdan:

— Ha, bibijon, nimaga yig‘lab o‘tiribsiz? — deb so‘rabdi.

— Ey, begim, nimasini aytay sizga. Uch o‘g‘lim bor, ularni

voyaga yetkazib, uyli-joyli qildim. Endi kelinlarim meni sig‘dirmay,

quvib yuborishdi. Yordam bering, deb sizga arzga keldim, — debdi.

Bekning kampirga rahmi kelib:

— Undoq bo‘lsa, menikiga kiring, keliningiz bilan yurasiz! —

debdi. Kampirni ko‘rgan zahotiyoq bekning xotini:

— Bu kampirni nimaga olib keldingiz? — debdi.

— Indama, bir juft non bilan bir kosa oshni kim ham yemaydi,

seni duo qiladi, — debdi bek. Oradan ancha kun o‘tibdi. Bek

yana tozi, shoqol, laycha, yo‘lbars-u sherlari bilan shikorga chiqib

ketibdi.

— Qizim, ziq bo‘ldim(zerikdim), sen ham ziq bo‘lgandirsan,

yurgin, aylanib kelaylik, — debdi kampir malikaga mehribonlik

qilganday. Bekning xotini ham ko‘nibdi. Ikkovi aylanib yurib, sandiq

turgan joyga boribdilar.

— Bibijon, bu qanaqa sandiq ekan, biram yaxshi-ya, — debdi

malika sandiqni ko‘rib.

— Bu havoda uchadigan sandiqqa o‘xshaydi. Ichiga kirib

ko‘rmaymizmi? — debdi kampir. Ikkovlari sandiqqa tushibdilar,

kampir sandiq qopqog‘ini yopibdi-yu, qulog‘ini burabdi. Sandiq

osmonga ko‘tarilib, to‘g‘ri podshoning saroyiga borib qo‘nibdi. Qizini

ko‘rib xursand bo‘lgan podsho kampirga bo‘yi barobar tillo beribdi.

Ana endi podsho qizini topgani uchun xursand bo‘lib yuraversin-

u, gapni yana bek tomonidan eshiting. Bek tozi, shoqol,

laycha, yo‘lbars, sher bilan shikordan qaytib kelsa, uyda kampir

bilan xotini yo‘q emish. Tozi dumdaroz bekasini kampir o‘g‘irlab

ketganini sezibdi-yu, yo‘lbars bilan sherga:

— Yana saroyga borasanlar va podshoning qizi uxlayotgan

uyning eshigini qoqasanlar! — debdi. Og‘aynilar uzoq yo‘l yurib,

yarim tunda saroyga yetib boribdilar va malika yotgan uyning eshigini

qoqibdilar. Qiz qanday qochishini bilmay, yig‘lab o‘tirgan ekan,

hayvonlar oldiga yugurib chiqibdi. Ertalab podsho yana qizning

g‘oyib bo‘lganini eshitib, kampirni chaqirtiribdi:

— Qizimni yana o‘g‘irlab ketibdilar. Borib olib kelsang,

davlatimning yarmini beraman, — debdi.

— Shohim, agar qaytib borsam, sochimni bittadan yulib,

go‘shtimni qiyma qilib, suyaklarimga o‘t qo‘yadilar. Endi qizingizni

ularni qo‘lidan urushib, qon to‘kib olasiz, boshqa chorasi yo‘q!

— debdi kampir. Podshoning amri bilan behisob lashkar to‘planibdi.

Kampirni lashkarboshi qilib tayinlabdi.

Bek behisob lashkarni ko‘rib:

— Endi meni o‘ldirib, xotinimni olib ketadilar. Uyim kuyadi,

xonavayron bo‘ldim, — deb qo‘rqib ketibdi.

Tozi dumdaroz bekka tasalli berib:

— G‘am yemang, begim, biz ham lashkar topamiz! Qani,

laychavoy, bir vovilla, — deb laychaga buyuribdi.

Laycha vovillagan ekan, hovli itga to‘lib ketibdi. Shoqol uvillagan

ekan, shoqollar yetib kelibdi. Sher bilan yo‘lbars na’ra tortgan

ekan, juda ko‘p sher va yo‘lbarslar yopirilib kelibdi. Tozi lashkarboshi

bo‘lib, buyuribdi:

— Sherlar bilan yo‘lbarslar dushman lashkarini yorib, ikki

tarafga tashlay bersin, shoqollar bilan itlar ularning ust-boshini

yechib, bir yerga to‘playversin-u, bir boshdan odamlarning

go‘shtini yeyaversin!

Ana endi lashkarlar to‘qnashibdi. Qonli urush bo‘libdi.

Yo‘lbars, sherlar lashkarni tilka-pora qilaveribdilar. Itlar, shoqollar

ularning ust-boshlarini yechib, go‘shtlarini yeyaveribdilar. Lashkar

qirilibdi-yu, podsho bilan kampir zo‘rg‘a qochib qutulibdilar. Bek

esa vafodor hayvonlariga katta ziyofat qilib beribdi.

Birlashgan o‘zar, deb bekorga aytilmas ekan-da.

XULOSA

_________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________