Mavzu: O`zbek shevalarining leksikasi



Download 183,86 Kb.
Sana30.12.2021
Hajmi183,86 Kb.
#194897
Bog'liq
Ozbek shevasi leksikasi

MAVZU: O`zbek shevalarining leksikasi

REJA:

  • 1. Umumturkiy so`zlar.
  • 2. Shevalarga xos bo`lgan so`zlarning semantik xususiyatlari
  • 3. O`zbek shevalarining lug`at tarkibi.

UMUMTURKIY SO`ZLAR

  • O`zlashgan so`zlar : arab tilidan o`zlashgan so`zlar, forstilidan o`zlashgan so`zlar, rus tili va u orqali o`zlashgan so`zlar, o`zbek tili sharoitida yaratilgan so`zlar.
  • Umumturkiy so`zlar aksariyat turkiy tillarda va shevalarda qo`llaniladi hamda ular o`zbek shevalarida adabiy tildagi talaffuzini saqlashi ham mumkin yoki kuchli va kuchsiz fonetik o`zgarishga uchrashi ham mumkin. Bunga yer, suv, esh, ish va boshqa turli sohalarga oid so`zlar talluqlidir. Shevalar lug`at tarkibining salmoqli qismini umumturkiy so`zlar tashkil etadi.

Arab, fors tojik, rus tilidan o`zlashgan so`zlar shevalarda asosan, fonetik qulaylashtirilgan holda istemolda bo`ladi. Ilmiy-tadqiqot ishlari natijalari shuni ko`rsatadiki, shevalar lug`at tarkibida forscha tojikcha so`zlar ko`proq arabcha so`zlar unga nisbatan kamroq, ruscha baynalminal so`zlar juda kam uchraydi. Bu esa bunday so`zlarning o`zlashish jarayoni ko`proq vaqt talab qilishi bilan bog`liq ekanini ko`rsatadi.

  • O`zbek tili tarixiy taraqqiyoti davomida turkiy va turkiy bo`lmagan til unsurlari negizida yangi so`zlar ham yasalgan. Bu ayniqsa, fan texnika, bozor iqtisodi bilan bog`liq so`z va terminlarning yasalishida ko`rinadi. Ularning asosiy qismi boshqa tillarga, lekin yasovchi unsuri o`zbek tiliga oid bo`ladi va u yasama so`z o`zbek tilidagina qo`llanadi va sheva mulki bo`lib qoladi. Shevalarga xos bo`lgan so`zlar shartli ravishda ikki guruhga ajratish mumkin:
  • a) o`zbek adabiy tilida uchraydigan faqat shevalarda qayd qilinadigan so`zlar. Bunday so`zlar badiiy adabiyotlarda sheva koloritini berish jarayonidagina qo`llanadi. Bu toifaga aksariyat hollarda urug`chilikka oid so`zlarni kiritish mumkin: kelin biyi – kelin oyi, acha – oyi kabilar.
  • b) kuchli fonetik o`zgarishga uchragaan so`zlar: yorpeq – turpoq, kavli – qo`ngli va boshqalar.

Download 183,86 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish