Mavzu: O`lchash vositalarini ishlab chiqarish turiga, detalni konstruktiv tuzilishiga va ishlash aniqligiga qarab tanlash. Reja

Mavzu: O`lchash vositalarini ishlab chiqarish turiga, detalni konstruktiv tuzilishiga va ishlash aniqligiga qarab tanlash.

Reja:

1. 
   O`lchash vositalarini ishlab chiqarish turlari
   
2. 
   Detalni konstruktiv tuzilishiga va ishlash aniqligiga qarab tanlash.
   
3. 
   O`lchash vositalarini ishlab chiqarish turiga, detalni konstruktiv tuzilishiga va ishlash aniqligiga qarab tanlash.
   
4. 
   Xulosa
   

Geodezik asboblar - geodezik qidiruv va tadqiqot ishlarida hamda qurilishda qoʻllaniladigan oʻlchov vositalari, qurollari majmui; astronomiya-geodeziya tarmoqlarini, nivelir toʻrlarini yasashda, planlarni suratga tushirish (sʼyomka)da, muhandislik inshootlari, radioteleskoplarning antenna qurilmalari va b.ni qurish, tiklash va ulardan foydalanishda masofalarni, burchaklarni, past-balandliklarni oʻlchash uchun ishlatiladigan mexanik, optik-mexanik, elektr-optik va radioelektron qurilmalar va h. k.

Masofalar (chiziqlarning uzunliklari)ni oʻlchashda poʻlat oʻlchash lentalari (20–50 m), invar lentalar, osma invar simlar (24 m), optik kuzatish trubali masofa oʻlchagichlar, radiomasofa oʻlchagichlar, elektr-optik masofa oʻlchagichlar va b.dan foydalaniladi. Yoʻnalishlarni aniqlash va burchaklarni oʻlchashda astrolyabiya, bussol, teodolit va b. ishlatiladi. Past-balandliklarni oʻlchashda asosan optik-mexanik nivelirlar, nivelirlash reykalaridan foydalaniladi. Grafik suratga olishda asosan menzul suratga olish usuli qoʻllaniladi. Bunda asosiy kurol kipregel va menzula hisoblanadi.

Oʻzbekistonda qadimdan astronomiya va meʼmorlikda usturlab (astrolyabiya) dan keng foydalanishgan.

Oʻlchash asboblari — oʻlchanadigan kattalikning qiymatini (yoki miqsorini) bevosita aniqlashga imkon beradigan vositalar. Analog , raqamli, koʻrsatuvchi va qayd qiluvchi, integrallovchi, jamlovchi va boshqalar turlarga boʻlinadi. Analog Oʻlchash asboblarida kattaliklarni oʻlchash shkala boʻyicha, raqaml i Oʻlchash asboblarida raqamli hisoblash qurilmasi boʻyicha amalga oshiriladi. Koʻrsatuvchi Oʻlchash asboblari oʻlchash natijalarini faqat koʻrib turib aniqlash uchun moʻljallangan. Qayd qiluvchi Oʻlchash asboblari oʻlchash natijalarini qogʻozga qayd qilib borish qurilmasi bilan taʼminlanadi. Bunday asboblar yozib boruvchi (qaydlar qogʻozga diagramma tarzida chizib boriladi) va bosuvchi (oʻlchash natijalari qogʻozga raqamlar tarzida bosib boriladi) turlarga boʻlinadi. Integrallovchi Oʻlchash asboblarida oʻlchanadigan kattalik vaqt yoki boshqa mustaqil oʻzgaruvchan miqdor boʻyicha integrallanadi (mas, elektr va gaz hisoblagichlari). Jamlovchi Oʻlchash asboblari turli kanallar boʻyicha keluvchi ikki yoki bir necha kattalik qiymatini jamlab koʻrsatadi (mas, bir necha elektr generatorining quvvatini jamlovchi vattmetr).

Oʻlchash asboblari korxonalarida texnologik jarayonlarni avtomatlashtirish maqsadida Oʻlchash asboblari koʻpincha rostlash, hisoblashechish va boshqarish qurilmalari bilan taʼminlanadi. Ular maxsus tuzilgan dasturlar boʻyicha ishlaydi.

Oʻlchash maʼlumotlarini uzatish, oʻzgartirish yoki avtomatik boshqarish tizimlarida foydalanish uchun qulay boʻlgan shakldagi signalni ishlab chiqish uchun moʻljallangan oʻlchash vositasi oʻlchash qurilmasi deb ataladi. Bu qurilma Oʻlchash asboblarini, oʻlchash oʻzgartirgichlari (oʻlchanadigan kattalikni uzatish uchun qulay signalga oʻzgartiruvchi vosita) ni, kuchaytirgichlar va boshqalar moslamalarni oʻz ichiga oladi.

Chiziqlar va burchaklarni oʻlchash qurollari (chizgʻichlar, transportirlar va boshqalar) oʻlchash vositalari, vazn (ogʻirlik) oʻlchanadigan vositalar (mas, tarozi) oʻlchov vositalari deb ataladi.

Elektr taqsimlash qurilmalarida va yuqori kuchlanishli oʻzgaruvchan tok zanjirlarida tok kuchi, kuchlanish, quvvat va energiyani oʻlchash xavfsizligini taʼminlash uchun elektr oʻlchash transformatori qoʻllanadi. Uning birlamchi chulgamiga oʻlchanadigan kattalik (tok, kuchlanish va boshqalar) taʼsir qiladi, ikkinchi (pasaytiruvchi) chulgʻami esa Oʻlchash asboblariga va himoya relesiga ulanadi. Oʻlchash transformatori yordamida elektr Oʻlchash asboblari (voltmetr, ampermetr va vattmetr) bilan elektr kattaliklarning turli qiymatlarini oʻlchash mumkin. Keng maʼnoda — Oʻlchash asboblari turli kattaliklar (fizik, mexanik, elektr va magnit kattaliklar) ni oʻlchash bilan bogʻliq boʻlgan barcha oʻlchash apparatlari, qurilmalari va vositalarini oʻz ichiga oladi. Hozir impulsli va raqamli oʻlchash apparatlari keng qoʻllanilmoqda.