Mavzu: Koordinata tekisligi

O‘zbekiston Respublikasi Xalq ta’limi vazirligi Toshkent viloyati Angren shahar Xalq ta’limi muassasalari faoliyatini metodik ta]minlash va tashkil etish bo‘limiga qarashli 8-umumiy o`rta ta`lim maktabi matematika fani o'qituvchisi Umarova Nigoraning bir soatlik dars ishlanmasi

Mavzu: Koordinata tekisligi

(6-sinf)

Toshkent -2015

6-sinf

IV-chorak 148-dars

Mavzu: Koordinata tekisligi

Darsning texnologik xaritasi

Darsning maqsad :		O`quvchilarda koordinata tekisligi haqida tushuncha hosil qilish, koordinata tekisligini yasash, koordinatalariga ko`ra nuqtani yasash, nuqtalarning koordinatalarini o`qish, koordinatalariga ko`ra tekislikda sodda figuralar yasashni o`rgatish, o`quvchilarda matematikaga bo`lgan qiziqishlarini o`stirish, mustaqil va guruhlarda ishlashga o`rgatish, olingan bilimlarni hayotda qo`llay olish, chizmalarni to`g`ri chizish ko`nikmalarini shakllantirish va milliy vatanparvarlik ruhida tarbiyalash.
Vazifalari:		O`quvchilarning mantiqiy fikrlash qobiliyatlarini , matematik nutq madaniyatlarini rivojlantirish; hozirjavoblik va tezkorlikni shakllantirish; qat`iyatlilik va o`ziga bo`lgan ishonch hissini shakllantirish;
O‘quv jarayoning mazmuni:		Koordinata tekisligini yasashda perpendikulyar to‘g‘ri chiziqlarni hosil qilib, unda masshtabni taqsimlanishi, choraklarga ajrata olishi, mos niqtalarni topa olish ko‘nikmalariga ega bo‘lish
O‘quv jarayoni amalgam oshorish texnologiyasi:		uslubi: “blits-so‘rov”,”suhbat”,”o‘yin”,”Muammoli vaziyat”. Shakl: guruhlarda va yakka tartibda ishlash Vosita: kompyuter (noutbuk), proyeksion apparat, multimedia dars ishlanma, individual tarqatmalar, qog`oz,skotch, magnit,globus,shaxmat, A3 format,temir doska,rangli nakleykalar, chizg’ich, transporter,qalam, stiker.
Kuzatilayotgan natijalar
O‘qituvchisi: O‘quvchilarning fanga bo‘lgan qiziqishlari ortadi. O‘quvchilar o‘rtasida do‘stona muhitni yaratadi. O‘z oldoga qo‘ygan maqsadlariga erishadi. O‘quvchilarini mustaqillik va ijodkorlikga o‘rgatadi. Past o‘zlashtiruchi o‘quvchilarning fikrlash qobiliyatini o‘stiradi.			O‘quvchi: O‘quvchilar erkin va mustaqil fikrlaydilar. O‘zi uctida, yakka va guruhlarda ishlashni o‘rganadi. Yodda tutish, fikrlay olish ko‘nikma va malakalarga ega bo‘ladilar.
Darsning blok sxemasi
1	Tashkiliy qism			3 minut
2	O‘tilgan mavzuni so‘rash			5minut
3	Yangi mavzu bayoni			20 minut
4	mustahkamlash			10 minut
5	O‘quvchilarni baholash			5minut
6	Uyga vazifa			2minut

I. Tashkiliy qism:

-salomlashish; (Good morning)

-davomatni aniqlash; (Who is on duty today?What date is it today? What day is it today?

Who is apsent? O`quvchilarning darsga tayyorgarlik darajasini nazorat qilish; dars boshlanishi bilan har bir o`quvchi uchun individual tarqatma varaqchalar tarqatiladi. Ma`naviyat daqiqasi:

1-minut Aprel oyining muhim sanalari

2 aprel-Xalqaro bolalar kitoblari kuni

7 aprel- Butun jahon salomatlik kuni

9 aprel-Sohibqiron Amir Temur tavallud topgan kun

18 aprel- Xalqaro yodgorliklar va tarixiy joylar kuni

23 aprel-Butun jahon kitoblar va mualliflik kuni

II. O`tilgan mavzuni so`rash:

Og`zaki savol-javob. What was your home work?

Matematik atamalar lug`ati

• 
  Son number
  
• 
  To`g`richiziq line
  
• 
  Nuqta point
  
• 
  Musbat son positive number
  
• 
  Manfiy son negative number
  
• 
  Butun son integer number
  
• 
  Perpendikular chiziqlar perpendicular lines
  

Parallel chiziqlar parallel lines

Koordinata tekisligi coordinate plane

Sinf o‘quvchilariga murojaat qilib: Perpendikular chiziqlar va parallel chiziqlar ta’riflari so‘raladi. Geometrik shakllardan ABCD to‘g‘ri to‘rtburchakning o‘zaro harallel va perpendikulyar tomonlarini ko‘rsating.

Hayotda ko`pincha odamlar bir-birlariga “o`z koordinatalaringizni qoldiring” deganlariga guvohi bo`lamiz. Bu ularning telefon raqamlari, uy yoki ishxona manzillari, elekton pochtalari bo`lishi mumkin. Demak, koordinata bu biror obyektning joylashgan joyi. Hayotda koordinatalarga ko‘p duch kelamiz.

Masalan, kinotetrda o`z o‘rindig`imizni toppish uchun avval qator, so`ng joy qidiriladi. Poyezdda avval vagon, so`ng joy qidiriladi. Shaxmat, globus, xaritalarda ham shunday o`xshashlik bor. Keling biz ham o`z koordinatalar sistemamizni yaratib ko`ramiz.

Eramizdan oldingi 100 yil oldin qadimi grek olimi Gipparx yershari xaritasini parallel va meridianlarga ajratish fikrini taklif qilib bugungi geografik koordinatalar sistemasiga asos solgan.

O`zaro perpendicular o`qlardan iborat bo`lgan to`g`ri burchakli koordinatalar sistemasi XVII asrda mashhur fransuz matematigi Rene Dekart tomonidan fanga kiritilgan.

Dekart koordinatalar sistemasi matematikaning sonli va chiziqli geometriya sohalarini birlastirish imkonini yaratadi.

Biror obyektning qayerdaligini ko`rsatuvchi sonlarga uning koordinatalari deyiladi. (lotincha “ko”-birgalikda, “ordinatus”- aniq.)

Dekart koordinatalar sistemasi matematikaning sonli va chiziqli geometriya sohalarini birlastirish imkonini yaratdi.

1. 
   Agar nuqta ordinatalar o`qida yotsa, uning abssissasi 0 ga teng bo`ladi
   

2. Agar nuqta abssissalar o`qida yotsa, uning ordinatasi 0

1-topshiriq. Ekranda namoish etilgan nuqtalarni koordinatalar tekisligida tasvirlash;

2 - topshiriq. Ekranda berilgan nuqtalarning koordinatalarini yozing

.

3-topshiriq.

Nuqtalarni yasang: А (4;1), В (-1;4), С (3;-2), D (-3;-1); К (0;3), N (-2;1), F (-2,5;-2,5), S (0,5;-2,5)

O`quvchilarning tasavvurlarini rivojlantirish maqsadida o`yin o`tkaziladi. O`quvchilar ko`zlarini yumgan holatda partaga boshlarini qo`yadilar. O`qituvchi nuqtalarning koordinatalari va bu nuqta joylashgan chorakni aytadi. Agar to`g`ri tasdiq aytilsa o`quvchilar qo`llarini ko`taradilar, aks holda ko`tarmaydilar.

IV.Yangi mavzuni mustahkamlash;

Guruhlarda ishlash;

O`quvchilar kichik guruhlarga bo`linadilar. Har bir guruhga topshiriq beriladi. Berilgan nuqtalarni ketma-ket tutashtirib shakllar hosil qilinadi.
1-guruh.(3; 7), (1; 5), (2; 4), (4; 3), (5; 2),

(6; 2),(8; 4), (8;-1), (6; 0), (0;-3),

(2;-6), (-2;-3),(-4;-2), (-5;-1),

(-6; 1), (-6; 2), (-3; 5), (3; 7)
alohida: (-3; 3)
alohida: (-6; 1), (-4; 1)
alohida: (-3; 5), (-2; 2), (-2; 0), (-4;-2)

2-guruh.(-7;3),(-7;7),(-6;8),(-6;9),(-5;8),(-4;9),(-4;8),(-2;3),(6;3),(7;4),(8;4),(10;1),(10;-2),(9;-2),(9;0),(7;1),(7;0),(6;-4),(6;-8),(4;-8),(5;-7),(5;-4),(5;-2),(5;0),(5;-2),(4;-4),(5;-6),(4;-7),(3;-4),(4;-1),(3;0),(0;0),(-1;-4),(-1;-8)(-3;-8),(-2;-7),(-2;0),(-2;-2),(-4;-4),(-3;-6),(-4;-7),(-5;-4),(-3;-1),(-4;1),(-5;5),(-6;3),(-7;3). (-6;6)

3-guruh.(5; 6), (4; 6), (3; 5), (3; 4), (2; -1),

(3; -2),(7; -2), (8;-1), (8; 3), (7; 4),

(7; 5), (6; 6), (5; 6), (5;7),

(7; 8)

4-guruh.(5; 7), (3; 5), (4; 5), (2; 3), (4; 3), (2; 1),

(4,5; 1), (4,5;-1), (5,5; -1), (5,5; 1), (8; 1), (6; 3), (8; 3), (6;5), (7; 5), (5; 7)
(birlik kesma sifatida daftarning 1 katagini oling)

Darsga yakun yasash;-darsdan qanday yangilik oldingiz?

-darsdan qoniqdingizmi?-darsdagi faoliyatingizni qanday baholaysiz? O'quvhilarga stikerlar tarqatiladi. Dars davomidagi kayfiyatlarini aks ettirishadi va doskadagi maxsus vatmanga yopishtiriladi.O`quvchilarni baholash; O’quvchilarga dars davomida har bir topshiriq uchun o`zlarini o`zlari baholab borishlari aytiladi. Dars yakunida ballar jamlanadi va o’quvchilar baholanadilar Hayotda ko`pincha odamlar bir-birlariga “o`z koordinatalaringizni qoldiring” deganlari guvohib o`lamiz. Bu ularning telefon raqamlari, uy yoki ishxonamanzillari, elekton pochtalari bo`lishi mumkin.

Demak, koordinatabu biror obyektning joylashgan joyi. Hayotda koordinatalarga ko‘p duch kelamiz. Masalan, kinotetrda o`rindig`imizni toppish uchun avval qator, so`ng joy qidiriladi. Poyezdda avval vagon ,so`ng joy qidiriladi. Shaxmat, globus, xaritalarda ham shunda yo`xshashlik bor.Keling biz ham o`z koordinatalar sistemamizni yaratib ko`ramiz.

3-topshiriq. Nuqtalarni yasang: А (4;1), В (-1;4), С (3;-2), D (-3;-1); К (0;3), N (-2;1),F (-2,5;-2,5), S (0,5;-2,5)

O`quvchilarning tasavvurlariniri vojlantirish maqsadida o`yin o`tkaziladi. O`quvchilar ko`zlarini yumgan holatda partaga boshlarini qo`yadilar. O`qituvchi nuqtalarning koordinatalari va bu nuqta joylashgan chorakni aytadi. Agar to`g`ri tasdiq aytilsa o`quvchilar qo`llarini ko`taradilar, aks holda ko`tarmaydilar.

Uyga vazifa berish; 1-minut a)darslikdagi 1261-1262-1263-misollar;

b) ijodiyishtayyorlash; d) ordinata va abssissa o`qlari atamalarining ingliz tilidagi tarjimasini bilib kelish;

Mustaqil ravishda quyidagi chizmalarni koordinatasini toping.