|
MAVZU: Didaktika ta'lim nazariyasi. Didaktikaning asosiy kategoriyalari Fayziyeva M. Didaktika pedagogikaning ta’lim jarayonining umumiy qonuniyatlarini o’rganadigan bo’limdir. Didaktika grekcha so’z bo’lib, “didasko”- o’qitish, “didaskal” - o’rgatuvchi, degan ma’noni bildiradi. Didaktikaning so’zma - so’z tarjimasi ta’lim, o’qitish nazariyasini anglatadi. Ta’lim nazariyasi quyidagi masalalarni: ta’lim jarayonining mohiyati, ta’lim mazmuni, ta’lim qoidalari, ta’lim metodlari, ta’limni tashkil etish shakllari hamda ta’limda o’quvchilarning bilim, ko’nikma, malakalarini hisobga olish va baholash kabilarni o’z ichiga oladi. Bu masalalarning har birini alohida mavzu sifatida keyingi darslarda o’rganamiz. Didaktikaning asosiy maqsadi, vazifasi o’qituvchini o’qitishga doir ma’lumot, mahorat bilan, o’quvchilarni esa illiy bilimlar ko’nikma va malakalar tizimi bilan qurollantirishdan iboratdir. Didaktika pedagogikaning ta’lim jarayonining umumiy qonuniyatlarini o’rganadigan bo’limdir. Didaktika grekcha so’z bo’lib, “didasko”- o’qitish, “didaskal” - o’rgatuvchi, degan ma’noni bildiradi. Didaktikaning so’zma - so’z tarjimasi ta’lim, o’qitish nazariyasini anglatadi. Ta’lim nazariyasi quyidagi masalalarni: ta’lim jarayonining mohiyati, ta’lim mazmuni, ta’lim qoidalari, ta’lim metodlari, ta’limni tashkil etish shakllari hamda ta’limda o’quvchilarning bilim, ko’nikma, malakalarini hisobga olish va baholash kabilarni o’z ichiga oladi. Bu masalalarning har birini alohida mavzu sifatida keyingi darslarda o’rganamiz. Didaktikaning asosiy maqsadi, vazifasi o’qituvchini o’qitishga doir ma’lumot, mahorat bilan, o’quvchilarni esa illiy bilimlar ko’nikma va malakalar tizimi bilan qurollantirishdan iboratdir. Didaktika termini qadimgi Gresiyada Afina va Sparta shaharlarida eramizdan avvalgi IV - V asrda paydo bo’lgan. Keyinchalik Xitoy, Misir va Markaziy Osiyo davlatlarida rivoj topgan. Didaktika termini qadimgi Gresiyada Afina va Sparta shaharlarida eramizdan avvalgi IV - V asrda paydo bo’lgan. Keyinchalik Xitoy, Misir va Markaziy Osiyo davlatlarida rivoj topgan. O’zbek didaktikasiga Al-Xorazmiy, A.R.Beruniy, Ibn Sino, A.Navoiy, M.Ulug’bek, A.Avloniy, M.Behbudiy, H.H.Niyoziy, Muhammadrasul Rasuliy, Q.Niyoziy va boshqa mutafakkirlar hamda hozirgi mashhur pedagoglar, olimlar munosib hissa qo’shmoqda. Didaktikaga oid materiallar mashhur pedagog Ya.A.Komenskiy, Ushinskiy va boshqalar tomonidan boyitildi. Didaktikaning asoslari hikmatlar, hadislar va xalq og’zaki ijodining boshqa manbalarida o’z aksini topgan. Ayniqsa vatandoshimiz B.Zarnudjiyning “O’quvchiga ta’lim yo’lida qo’llanma” asari bag’oyat qimmatlidir. Didaktikaning asoslari hikmatlar, hadislar va xalq og’zaki ijodining boshqa manbalarida o’z aksini topgan. Ayniqsa vatandoshimiz B.Zarnudjiyning “O’quvchiga ta’lim yo’lida qo’llanma” asari bag’oyat qimmatlidir. Didaktika ma’lumotning ilmiy asoslanishi bilan shug’ullanish bilan birga yuksak darajada bilimlar zarur bo’lgan ko’nikma, malakalarni tarixiy bir jarayonida beradi va hozirgi fan, texnika taraqqiyoti davrida o’quvchilarni muayyan darajada shaxsni tarkib topdiradi. Didaktika faqat ma’lumot mazmunini belgilabgina qolmay, balki qanday o’qitish kerakligini ham belgilaydi. Didaktika pedagogikaning asosiy tarkibiy qismlaridan biri bo’lish bilan birga boshqa bir qancha fanlar bilan uzviy bog’langan: Filosofiya, sosiologiya, logika, psixologiya, fiziologiya oliy nerv faoliyati, kibernetika, matematika va h.k. Didaktika asosan pedagogika fanining ilmiy tekshirish metodlaridan foydalanadi. Didaktika asosan pedagogika fanining ilmiy tekshirish metodlaridan foydalanadi. Bular: 1. Ilmiy kuzatish: 2. Ilg’or pedagogik tajribalarni o’rganish va yoyish. 3. Didaktik eksperiment. 4. O’quv hujjatlarni o’rganish va h.k. Didaktikaning maqsadi va vazifasi haqida “Avesto”da: odamlarga va ularning avlodlariga baxt - saodat keltiradigan ta’limni amalga oshirsinlar hamda tarbiya hayotning eng muhim tirgagi (tayanchi) bo’lib hisoblanishi lozim. Har bir yoshni shunday tarbiyalash kerakki, u avvalo yaxshi o’qishni va so’ngra esa yozishni o’rganish bilan eng yuksak pog’onaga ko’tarilsin, deb ta’kidlangan. O’zbekiston Respublikasining ta’lim to’g’risidagi Qonun 3- moddasida: “Ta’lim O’zbekiston Respublikasi ijtimoiy taraqqiyoti sohasida ustivor deb e’lon qilinadi”. (20 - bet) Barcha turdagi ta’lim muassasalarida o’quvchilarga beriladigan ta’lim ana shu hujjat asosida tashkil etiladi. Didaktikaning maqsadi va vazifasi haqida “Avesto”da: odamlarga va ularning avlodlariga baxt - saodat keltiradigan ta’limni amalga oshirsinlar hamda tarbiya hayotning eng muhim tirgagi (tayanchi) bo’lib hisoblanishi lozim. Har bir yoshni shunday tarbiyalash kerakki, u avvalo yaxshi o’qishni va so’ngra esa yozishni o’rganish bilan eng yuksak pog’onaga ko’tarilsin, deb ta’kidlangan. O’zbekiston Respublikasining ta’lim to’g’risidagi Qonun 3- moddasida: “Ta’lim O’zbekiston Respublikasi ijtimoiy taraqqiyoti sohasida ustivor deb e’lon qilinadi”. (20 - bet) Barcha turdagi ta’lim muassasalarida o’quvchilarga beriladigan ta’lim ana shu hujjat asosida tashkil etiladi. Bilimlar - odamlarning ijtimoiy - tarixiy amaliyoti jarayonida to’plangan, umumlashgan tajribasidir. Yoki Bilimlar - bu ijtimoiy - tarixiy ong, insoniyatning ijtimoiy - tarixiy amaliyoti hosilasidir. Bilimlar, insoniyat tomonidan ishlab chiqarish faoliyatini faol o’zlashtirish jarayonida to’plagan, amalda sinovdan o’tgan va obyektiv dunyoni chuqurroq anglashga hamda o’zgartirishga yo’naltirilgan tabiat, jamiyat, inson tafakkuri va faoliyat usullari qonuniyatlari haqidagi ilmiy tushunchalarning yaxlit va tizimlangan majmuasidir. Ko’nikmalar maktab o’quvchilarining olgan bilimlariga asoslanib (qo’yilgan vazifalar va shartlarga binoan) bajariladigan harakatlarning yig’indisidir.Ko’nikma bilimlar kabi harakatda, kishi biror harakatga erishish uchun har xil faoliyat turida izchil bajariladigan uslublar tizimi kabi belgilanadi. Malaka - ongli xatti - harakatning avtomatlashtirilgan tarkibiy qismi. Yoki Malaka - bu faoliyat jarayonida uning biror bir elementini (ongning eng kam nazorati ostida) bajarish qobiliyatidir. Malaka - ongli xatti - harakatning avtomatlashtirilgan tarkibiy qismi. Yoki Malaka - bu faoliyat jarayonida uning biror bir elementini (ongning eng kam nazorati ostida) bajarish qobiliyatidir. Ma’lumot - olingan, hosil qilingan bilimlar, tarkib topgan ko’nikma, malakalar hamda tarkib topgan dunyoqarashlar majmuasi. Didaktikaning dolzarb muammolari: - 1. Davlat ta’lim standartlarini ishlab chiqish va joriy etish, yangi pedagogik texnologiyalarni ishlab chiqish va rivojlantirish.
- 2. Lotin alifbosi asosida o’zbek tiliga o’tish.
- 3. Mukammal o’quv darsliklari yaratish.
- 4. Ta’limning texnika vositalari. O’quv - moddiy baza, kompyuter bilan ta’minlash, ta’limda internet tizimini joriy etish.
- 5. Malakali ilmiy va pedagogik xodimlar tayyorlash.
- 6. Ta’lim jarayonida ommaviy axborot vositalarining mavqyeni oshirish, televideniya va radioning ta’lim dasturlari intellektuallashuvini ta’minlash.
E’TIBORINGIZ UCHUN RAXMAT
Do'stlaringiz bilan baham: |
