Mavzu: Abu Ali ibn Sinoning tabiat shunslik faniga qo`shgan xissasi. Reja

Aim.uz

Mavzu: Abu Ali ibn Sinoning tabiat shunslik faniga qo`shgan xissasi.

Reja :

1. 
   Ibn Sinoning tabiat shunoslik fanig qo`shgan xissasi.
   
2. 
   Ibn Sino asarlari.
   
3. 
   Tib qonunlari.
   

Jahon tabobat ilmi rivojiga Buxorolik buyuk alloma Abu Ali Ibn Sino kata xissa qo’shgan. Abu Ali Ibn Sino (980-1037) tabiatning obyektiv borligiga ishonch hosil qiladi.Toglar uning fikricha suv ta’sri yoki yerning ko’tarilishi natijasida paydo bo’lgan. Yerning ba’zi joylari bir vaqtlar dengiz tubi bo’lgan shuning uchun ba’zi joylarda suvda yashaydigan hayvonlaning qoldiqlari uchraydi. Masalan; chig’anoqlar uchraydi.Ibn Sino o’z asarlarida o’simliklar,hayvonlar va odam o’zaro o’xshash,chunki ularning barchasi oziqlanadi, ko’payadi va o’sadi deb o’qtirdi.O’simliklar rivojining quyi bosqichida hayvonlar o’rta bosqichida odam esa yuqori bosqichda turadi.

Odam tanasinig tuzilishini o’rganish taqiqlangan. Ibn Sino odam anatomiyasi bilan yashirincha shug’ullangan. Olim ko’p ilmiy asarlar yozgan. Ulardan bizgacha 242 tasi yetib kelgan.

Ana shu asarlarning 23 tasi tibbiyot ilmiga bag’ishlangan. Ibn Sino turli yuqumli kasalliklarning kelib chiqishi va tarqalishi ifloslangan suvni va havoning roli katta ekanligini uqtirib, suvni qaynatib keyin iste’mol qilishni tavsiya etdi. U tashqi muhidda turli omillar havo va suv orqali kasallik arqatuvchi, ko’zga ko’rinmaydigan “mayda hayvonlar” ya’ni mikroblar haqidagi fikrni aytgan.

Abu Ali Ibn Sino L. Pasterdan 800 yil ilgari yuqumli kasalliklarni oldini olishda tashqi muhitda muhohofaza qilish, shahsiy va umumiy gigena qoidalariga amal qilish zarur haqidagi fikrlarni fandan 1000 yil ilgari aytgan edi. Abu Ali Ibn Sinonig “Kitob – al – qonun fit tib” (“Tib qonunlari”) kitobni beshta katta kitobdan iorat bo’lib, bir necha marta yevropa, Rus va O’zbek tillarida nashr etilgan .

Birinchi kitobda odam tanasi, organlarining tuzilishi va funksialar, turli kasalliklarning kelib chiqishi sabablari, davolash usullari bayon etidi. Ikkinchi kitobda o’simlik, ma’dan va funksiyalari, turli kasalliklarning kelib chiqish sabablari hayvonlardan olinadigan dorilar va har bir dorining qaysi kasallika davo ekanligi ko’rsatiladi. Uchinchi kitob insonning har bir organida bo’ladigan kasalliklar, ularni aniqlash va davolash usullariga bag’ishlangan. To’rtinch kitobida jarrohlik ya’ni suyaklarning chiqish, sinishini davolash haqida so’z yuritiladi. Beshinchi kitobida esa murakkab dorilar, ularni tayyorlash to’g’risida ma’lumotlar keltirilgan. Abu Ali Ibn Sinoning ekspremental yoki tajriba usuli biologiyada o’rta asrlarda 19-20 asrlarda biologiya, fizika va kimyo fanlarining ravnaqi tufayli 19-20 asrlardan bir necha asr ilgari ham keng qo’llanilgan hozzirda ham keng qo’llanilmoqda. Bugungi kunda yuqorida qayd qilingan usullar o’rtasidagi farqni aniqlash qiyin. Bu usullar biologiyaning tegshli sohalaridan foydalaib kelinmoqda va ular bir – birini to’ldiradi. Endilikda xalq xo’jaligining deyarli barcha tarmoqlarida biologiya bilimlaridan keng foydalanib kelajakda biologiyaning amaliy ahamiyati yanada ortib boradi chunki qishloq xo’jaligi bilan bog’liq bo’lgan ishlab chiqarishda to’g’ridan – to’g’ri ishtirok etmaydigan shahar aholisining soni tobora ortib bormoqda. Bunday sharoitlarda ozuqa resurslarini faqat qishloq xo’jaligi yetishtirmoqda. Qishloqdagi ozuqa resurslarini mablag’lari evaziga jadallashtirish mumkin. Bu borada mikroorganizmlar o’simliklar, hayvonlarning yuqori mahsulot navlari va zotlarni yaratish katta ahamiyat kasb etadi. Charlz Darvin ilmiy biologiyaning asoschisi.