Mavzu №2 Kompyuterning dasturiy ta’minoti

Mavzu №2 Kompyuterning dasturiy ta’minoti

Bu darsda kompyuterninga dasturiy ta’minoti haqida tushuncha bilan tanishasiz.Dastruriy ta’minotga kiruvchi operatsion sistema, sistemali dastrular va amaliy dasturlar haqida umumiy tushunchalarga ega bo’lasiz.Shu bilan birga dastrulash tillari haqida ma’lumotlar olasiz.


Kompyuter axborotni qayta ishlashi uchun unga ishini qanday va qay tartibda bajarishini aniq va ravshan ko’rsatish lozim bo’ladi.Bu kabi “tushuntirish” dastur ko’rinishida amalgam oshirilib,u axborotni qayta ishlash uchun zarur bo’lgan barcha amallarni keraklicha to’liq va ravshan ko’rsatadi.

Kompyuterning dasturiy ta’minoti- bu kompyuterda ishlatiladigan dasturlar majmuasidir.

Dasturli ta’minot kompyuterni boshqarishdan tashqari axborotni to’plash,qayta ishlash, saqlash va uzatish bilan bog’liq barcha amal- larning bajarilishini ta’minlaydi.

Zamonaviy kompyuterning dasturli ta’minoti ancha katta hajmli va turli-tuman bo’lgani sababli,uning asosiy qismi tezkor xotirada saqlanadi.

Dastruli ta’minot asosan uch guruhga bo’linadi:

• 
  Operatsion sistemalar;
  
• 
  Sistemali boshqarish dasturlari;
  
• 
  Amaliy dasturlar.
  

Operatsion sistemaning asosiy vazifasi kompyuter ishlashini boshqarish,shu jumladan amaliy va sistemali boshqarish dasturlarini bajarishni o’z ichiga oladi.U kompyuterning tezkor xotirasida joylashgan bo’ladi.Operatsion sistemalar kompyuter xiliga bog’liq bo’lib,bir turdagi kompyuterning operatsion sistemasi boshqa turdagi kompyuterlarga mos kelmasligi mumkin.

Sistemali boshqarish dasturlari kompyuterning turli holatlarda ishlashini ta’minlaydi.Bu dasturlarning assiylari tezkor xotirada,qolganlari tashqi xotirada joylashgan bo’ladi.


Sistemali dasturlarga “Yo’lboshlagich” (Проводник) ni misol qilib olish mumkin.Bundan tashqari dasturlarni sistemali ravishda ishini boshqaradigan “Total Commander” (Total Komander) dasturi foydalanuvhchilarga keng imkoniyatlar yaratgan.

Amaliy dasturlar axborotni qayta ishlashda qo’llaniladi.Ular opertsion sistema va sistemali dasturlarga qaraganda ko’proq joyni egallaydi.Amaliy dasturlar odatda tashqi xotirada saqlanadi.Bu dasturlar ijrochi buyurtmasiga ko’ra dasturchilar tomonidan tayyorlanadi.

Hozirgi vaqtda insonga dastur tuzishga yordam beruvchi bir necha dasturlash tillari mavjud.Dasturlash tillari,qo’llanishi bo’yicha,asosan ikki xil,ya’ni ma’lumturdagi kompyuterga mo’ljallangan yoki ma’lum bir toifadagi masalani hal qilishga mo’ljallangan bo’ladi.Hozirda keng tarqalgan dasturlash tillariga quyidagilar misol bo’ladi:

• 
  ALGOL (Algoritmic Language-“Algoritmik til”)-turli sohadagi masalalarni hal etishda qo’llaniladi;
  
• 
  FORTRAN (Formula Translator-“Formula tarjimoni” ) – asosan ilmiy masalalarni hal etishga mo’ljallangan;
  
• 
  COBOL (Common Business Oriented Language- “Iqtisodiy masalalarni hal etishga qaratilgan til”)-asosan iqtisodiy masalalarni hal etishga mo’ljallangan;
  
• 
  BASIC ( Beginners All-purpose Symbolie Instruction Code-boshlovchilar uchun mo’ljallangan ko’p maqsadli,belgili ko’rsatmalar tili)- turli xil masalalarni hal qilishda qo’llaniladi;
  
• 
  PASCAL (Blez Paskal sharafiga qo’yilgan)-turli xil masalalarni yechishga mo’ljallangan.
  

Mashina tiliga eng yaqin til assembler tilidir.Uning yordamida EHM imkoniyatlaridan to’laroq foydalanish nuqtai nazaridan,samarali dasturlar yaratish mumkin.Ammo yuqorida aytib o’tilgan dasturlash tillari kabi assembler dasturlash tili oson bo’lmagani uchun nisbatan kam qo’llaniladi.
Mustahkamlash uchun savollar:
1.Kompyuterning dasturiy ta’minoti deganda nimani tushunasiz?

2.Dasturiy ta’minotni tashkil etuvchi guruhlarning nomlarini sanang.

3.Operatsion sistema qanday vazifani bajaradi?

4.Sistemali dasturlar qayerda joylashgan bo’ladi va ularning vazifalari nimalardan iborat?

5.Amaliy dasturlar nima uchun kerak?

6.Amaliy dasturlar kimlar tomonidan yaratiladi?

7.Dasturlash tili nima?

8.Qanday dasturlash tillari mavjud?

9.Mashina tiliga yaqin bo’lgan dasturlash tili qaysi?