AZƏRBAYCAN RESPUBLİKASI TƏHSİL
NAZİRLİYİ
BAKI BİZNES UNİVERSİTETİ
“Maliyyə” kafedrası
“DÖVLƏT MALİYYƏSİ”
fənni üzrə
PROQRAMI
( Magistr pilləsi üçün)
Azərbaycan Respublikası Təhsil
Nazirliyinin 08.12.2015-ci il
tarixli 1108 saylı əmrinə uyğun
olaraq BBU-nun 18.01.2016-cı
il tarixli 13 saylı əmri ilə təsdiq
edilmişdir.
Əsas BBU-nin tədris-metodik
şu-rasının 15 yanvar 2016-cı il
tarixli qərarı
BAKI 2016
2
Tərtib edən: i.ü.f.d. R.M.Əliyev
Redaktor: i.ü.f.d. V.Q.Nəcəfova
Rəyçilər: i.ü.f.d. K.N.Abdullayev
Ə.M.Əliyev
3
Ön söz
Hər bir dövlətin inkişafında maliyyənin rolu artdıqca, iqt-
isadiyyatın müxtəlif sahələrini əhatə etdikcə, maliyyənin
mahiyyəti haqqında müxtəlif baxışlar formalaşmağa başla-
mışdır. Dövlət maliyyə sistemi olaraq maliyyənin mahiyyəti,
funksiyalarını, maliyyə siyasətini, maliyyənin idarə edilməsini,
müəssisələrin maliyyəsi, dövlət büdcəsinin gəlir və xərclərini,
maliyyə bazarını, beynəlxalq maliyyə münasibətlərini və.s. nə-
zərdən keçirir. Dövlət maliyyəsinin mahiyyəti alqı -satqı fəaliy-
yətləri üçün əsas olan və əmtəə dövriyyəsi prosesində meydana
çıxan milli məhsulun dəyərinin pul formasında bölgüsü ilə
əlaqədardır.
Dövlət maliyyəsi, makroiqtisadi məqsədlərə nail olmaq
üçün əlaqələndirilmiş siyasət tədbirləri planı hazırlamaq üçün
istifadə olunan modeldir. Dövlət maliyyəsi proqramı modeli ma-
kroiqtisadi siyasəti proqramlaşdıran və iqtisadiyyatın bütün sek-
torları üzrə inkişaf parametrlərini bir-biri ilə uzlaşdıran hesabla-
ma vasitəsidir. Bu vasitə iqtisadi siyasətin rəqəmlə ifadə olun-
muş hədəflərini və bu hədəflərə nail olmaq üçün iqtisadi siyasət
alətlərinin parametrlərini əhatə etməklə müəyyən dövr üçün
hökumətin iqtisadi fəaliyyətinin makro çərçivəsini formalaşdır-
mağa imkan verir.
Bu proqramın qurulmasında əsas məqsəd makroiqtisadi
sabitliyin qorunması üçün siyasət qərarlarını müəyyən etmək-
dir. Dövlət maliyyəsi proqramı pul və fiskal siyasət vasitəsilə
həm daxili məcmu tələbin tənzimlənməsi və tədiyə balansında
tarazlığın təmin edilməsi, həm də işsizliyin minimuma endiril-
məsinə yönəlmiş məcmu təklifin tənzimlənməsi tədbirlərini
əhatə edir.
Dövlət maliyyəsi fənnin tədrisinə ayrılan saatların miqda-
rı 60 saat (30 saat mühazirə 30 saat məşğələ) müəy-yən-ləşdi-
rilmişdir. Proqram “Maliyyə” və “Mühasibat uçotu” ixtisası üzrə
magistr pilləsi üçün tərtib edilmişdir.
4
MÖVZU 1.
DÖVLƏT MALİYYƏSİNİN YARANMA TARİXİ
VƏ ƏHATƏ DAİRƏSİ
Dövlət maliyyəsi iqtisadi kateqoriya kimi. Dövlət maliy-
yəsinin ictimai təkrar istehsalda yeri. Dövlət maliyyəsinin pul
münasibətləri sistemində rolu. Dövlət maliyyəsi iqtisadi müna-
sibətlərin xüsusi forması kimi. Sərbəst və iqtisadi kateqoriya
kimi maliyyənin özünəməxsus xüsusiyyətləri.
Dövlət maliyyəsinin mahiyyəti. Dövlət maliyyəsinin əsas
funksiyaları. Dövlət maliyyəsinin xüsusi əlamətləri. Maliyyə-
nin milli gəlirin bölgüsündə iştirakı. İqtisadiyyatın maliyyə va-
sitəsilə tənzimlənməsi.
Dövlət maliyyəsinin yaranma tarixi. Dövlət maliyyəsinin
inkişaf mərhələləri. İlkin kapitalın formalaşmasında dövlət
maliyyəsinin zəruriliyi. Dövlət maliyyəsinin iqtisadi münasi-
bətlər sistemində yeri. Dövlətin funksiyalarının həyata keçiril-
məsində maliyyənin rolu.
Dövlət maliyyəsinin bölüşdürülmə vəzifəsi. Bölüşdürücü
və nəzarət funksiyalarının qarşılıqlı əlaqəsi. Milli məhsulun
bölgüsü. Geniş təkrar istehsal. Maliyyənin əsas prinsipləri.
Gəlirin yenidən bölüşdürülməsi. Dövlət maliyyəsinin bö-
lüşdürücü funksiyasının rolu. Məcmu daxili məhsul. Yenidən
bölüşdürülmə. Sahələrarası, ərazilərarası, təsərrüfatlararası və
dövlətlərarası yenidən bölgü.
MÖVZU 2.
DÖVLƏT MALİYYƏ SİSTEMİ
Dövlət maliyyə sisteminin strukturu. Dövlət maliyyə
sisteminin subyektləri və obyektləri. Dövlət maliyyə sisteminin
həlqələrinin xarakteristikası. Maliyyə sisteminin mərkəzləşdi-
5
rilmiş və qeyri mərkəzləşdirilmiş həlqələri. Maliyyə sisteminin
təşəkkülü və inkişafı.
Dövlətin maliyyə sisteminin əlamətləri. Dövlət maliyyə
resursları. Dövlət investisiyalarından istifadənin istiqamətləri.
Dövlət həvəsləndirmə fondları. İstehsalın intensivləşdirilməsi-
nin büdcə metodları.
Dövlət maliyyə sisteminin həlqələrinin vəzifələri. Dövlət
maliyyə sisteminin inkişaf mərhələləri. Dövlət maliyyə həlqə-
lərinin rolu. Dövlət müəssisələrinin maliyyəsi. Dövlət müəssi-
sələrinin maliyyəsinin xüsusiyyətləri.
Funksional maliyyə sistemi. İnstitusional maliyyə siste-
mi. Dövlət maliyyə resurslarının mahiyyəti. Dövlət maliyyə re-
surslarının tərkibi və quruluşu. Təkrar istehsal prosesinin ma-
liyyələşmə metodları.
Azərbaycan Respublikası Maliyyə Nazirliyi. Azərbaycan
Respublikası Maliyyə Nazirliyinin funksiyası. Azərbaycan
Respublikası Maliyyə Nazirliyinin maliyyə sistemində rolu.
Dövlət büdcəsi və onun əhəmiyyəti. Dövlət müəssisələrinin
maliyyəsi.
MÖVZU 3.
DÖVLƏTİN MALİYYƏ SİYASƏTİ. DÖVLƏT
MALİYYƏSİNİN İDARƏ OLUNMASI ƏSASLARI
Dövlət maliyyə siyasətinin məzmunu. Dövlət maliyyə
siyasətinin əhəmiyyəti. Dövlət maliyyə siyasətinin məqsədi.
Dövlət maliyyə siyasətinin strategiyası və taktikası. Dövlət ma-
liyyə siyasətinin hazırlanması və həyata keçirilməsinin əsas
prinsipləri.
Dövlət maliyyə sistemi. Bələdiyyə maliyyə sistemi. Döv-
lət maliyyəsinin idarə olunması. Dövlət maliyyəsinin idarə
edən orqanlar və onların funksiyaları. Dövlət maliyyə aparatı
anlayışı və onun tərkib hissələri.
6
Təsərrüfat subyektlərinin maliyyə siyasəti. Təsərrüfat
subyektlərinin planlaşdırılması və proqnozlaşdırılması. Təsər-
rüfat subyektlərinin planlaşdırılmasının əhəmiyyəti və vəzifələ-
ri. Dövlət maliyyə planlaşdırılmasının metodologiyası. Balans-
laşma və mütənasiblik.
Dövlətin maliyyə mexanizmi. Dövlətin maliyyə siyasəti-
nin həyata keçirilməsi. Dövlət maliyyəsinin strateji və operativ
idarəetmə orqanları. Dövlət maliyyə aparatı. Dövlət maliyyə
aparatının planlaşması.
Dövlət maliyyəsinin idarə edilmə məzmunu. Dövlət
maliyyəsinin idarə edilmə zəruriliyi. Dövlət maliyyəsinin idarə
olunmasının mərhələləri. Hazırlıq mərhələsi. Dövlət maliyyə
informasiyaları.
MÖVZU 4.
DÖVLƏT MALİYYƏ NƏZARƏTİ
Dövlət maliyyə nəzarətinin məzmunu. Dövlət maliyyə
nəzarətinin əhəmiyyəti. Dövlət maliyyə nəzarəti-maliyyənin
idarə olunmasının əsas elementi kimi. Dövlət maliyyə nəzarəti-
nin iqtisadiyyatın idarə olunmasında rolu. Dövlət maliyyə nə-
zarətinin formaları və növləri.
Dövlət maliyyə nəzarətinin növləri. Dövlət maliyyə nəza-
rətinin təşkili subyektləri. Dövlət təsərrüfatının daxili və audi-
tor nəzarəti. Dövlət maliyyəsinə nəzarəti həyata keçirən orqan-
lar və onların funksiyaları. Dövlət maliyyə nəzarətinin subyekti.
Dövlət maliyyə nəzarətinin metodları. Dövlət maliyyə
nəzarəti iqtisadi nəzarət formasıdır. Dövlət maliyyə ehtiyatları-
nın formalaşması. Dövlət maliyyə nəzarətinin əhəmiyyəti.
Dövlət maliyyə nəzarəti və pul-bölgü prosesi.
Qeyri-dövlət maliyyə nəzarəti. Qeyri-dövlət maliyyə nə-
zarəti sisteminin strukturu. Qeyri-dövlət maliyyə nəzarətini hə-
yata keçirən şəxslər. Maliyyə nəzarəti sferası. Dövlət nəzarəti.
7
Dövlət maliyyə nəzarətinin təşkilati əsasları. Dövlət ma-
liyyə nəzarətinin hüquqi əsasları. Dövlət maliyyə nəzarətinin
təsnifatı. Mülkiyyət formaları. Cari maliyyə nəzarəti.
Dövlət maliyyə nəzarətinin təkmilləşdirilməsi yolları.
Dövlət maliyyəsində auditor nəzarəti. Daxili və xarici audit.
Audit xidmətinin həyata keçirilməsinin hüquqi əsasları. Audit-
orlar palatası və onun vəzifələri.
MÖVZU 5.
DÖVLƏT FƏALİYYƏTLƏRİNİN İQTİSADİ
TƏSİRLƏRİ
Dövlət sektorunun iqtisadiyyatdakı payı. Dövlət sektoru-
nun fəaliyyətlərinin optimal səviyyəsi. Dövlət maliyyəsinin iq-
tisadi mahiyyəti və funksiyaları. Dövlət maliyyəsinin hüquqi
formaları. Dövlət maliyyəsinin mahiyyəti və əhəmiyyəti.
Dövlət fəaliyyətlərinin iqtisadi struktura təsiri. Dövlət
maliyyə sisteminin əsas sferası kimi. Dövlət mliyyəsinin təşkili
prinsipləri. Dövlət maliyyəsinin təşkilinə sahə xüsusiyyətləri-
nin təsiri. Pul fondları və ehtiyatları.
Dövlət xərcləri və iqtisadi təsirləri. Dövlət xərclərinin
plan laşdırılması. Dövlət müəssisələrinin maliyyəsi. Dövlət
müəssisələrinin maliyyəsinin mahiyyəti və onların təşkili xüsu-
siyyətləri. Dövlət müəssisələrinin xərcləri və gəlirləri.
Dövlət gəlirləri və iqtisadi təsirləri. Dövlət gəlirlərinin
planlaşdırılması. Tənzimlənən və sərbəst qiymətlər, tənzimlə-
nən və sərbəst topdan satış qiymətləri. Mülkiyyətin müxtəlif
formalarında ümumi və xalis gəlirin yaranması. Mənfəətin tər-
kibi, satışdan mənfəət, satışdan kənar əməliyyatlardan gəlirlər
və xərclər.
Büdcə kəsiri. Pul xərclərinin təsnifatı. Pul gəlirləri. Pul
gəliri və onun planlaşdırılması. Pul gəlirlərinin bölüşdürülməsi
və istifadəsi.
8
MÖVZU 6.
DÖVLƏT VƏ BƏLƏDİYYƏ MALİYYƏSİNİN
NƏZƏRİ ƏSASLARI
Dövlət və bələdiyyə maliyyəsinin ümumi nəzəri əsasları.
Dövlət və bələdiyyə maliyyəsinin iqtisadi məzmunu və funksi-
yaları. Dövlət maliyyəsinin quruluşu. Dövlət və bələdiyyə ma-
liyyəsinin əsas prinsipləri. Dövlət maliyyəsinin mahiyyəti və əhə-
miyyəti.
Dövlət və bələdiyyə maliyyəsinin funksional sistemi haq-
qında anlayış. Dövlət büdcəsinin, müəssisə və təşkilatların gə-
lirləri. Əhalidən tutulan gəlirlər. Dövlət gəlirləri, büdcə gəlirləri
və dövlət müəssisələrinin gəlirləri. Dövlət gəlirlərinin əsasını
təşkil edən vergilər və onların təsnifatı.
Bələdiyyə maliyyəsinin əsas istiqaməti. Bələdiyyə maliy-
yəsinin prinsipi. Bələdiyyə gəlirləri. Bələdiyyə xərcləri. Bələ-
diyyə maliyyəsinin təsnifatı.
Bələdiyyə maliyyə siyasəti. Bələdiyyə büdcəsinin funksi-
yası. Maddi-istehsal və qeyri-maddi istehsal xərclərinin milli
gəlirin yaranmasında rolu. Bələdiyyə xərclərinin təsnifləşdiril-
məsi. İdarəetmə əlamətlərinə və iqtisadi mahiyyətinə görə təs-
nifləşdirmə.
Bələdiyyə maliyyəsinin təşkili xüsusiyyətləri. Ümumilik
prinsipi, vahidlik prinsipi. Bələdiyyə gəlir və xərclərinin bir
mərkəzdən proqnozlaşdırılmasının məqsədi. Bələdiyyə büdcə-
sinin sabitliyi. Vahidlik norması.
MÖVZU 7.
DÖVLƏT BÜDCƏ ANLAYIŞI
Büdcə sisteminin quruluşu. Büdcə sistemi büdcə qurucu-
luğunun tərkib hissəsi kimi. Büdcə sisteminin təşkili prinsipləri.
9
Büdcə sisteminə daxil olan büdcələrin fəaliyyətinin hüquqi
əsasları. Büdcə haqqında qanunun qəbul edilməsi.
Büdcə və onun formalaşması. Gəlir və xərclərinin təmin
edilməsi. Büdcənin nizamlaşdırılması metodu. Dövlət vergi və
gəlirlər. Büdcələrə ayırmalar.
Büdcə siyasəti. Büdcənin təsnifatı. Müxtəlif səviyyəli
büdcələrin müstəqilliyi. Büdcənin balanslaşdırılması. Büdcə
vəsaitlərindən qənaətlə və səmərəli istifadə olunması zəruriliyi.
Büdcə tarazlığı. İqtisadi tarazlıq. Büdcələrarası münasi-
bətlər. Büdcələrin tənzimlənməsi. Büdcə münasibətlərinin əsas
prinsipləri.
Büdcə prosesinin təşkili prinsipləri. Büdcə sisteminin
mərhələləri. Büdcə prosesi layihəsinin müzakirəsi. Növbəti
büdcə. Gəlirlər və xərclər.
MÖVZU 8.
AZƏRBAYCAN RESPUBLİKASININ DÖVLƏT
BÜDCƏSİNİN GƏLİRLƏRİ
Dövlət büdcəsinin gəlirlərinin iqtisadi mahiyyəti. Büdcə
gəlirlərinin tərkibi və onların quruluşu. Dövlət büdcəsinin
gəlirlərinin səfərbərliyə alınması metodları.Vergili və qeyri-
vergili gəlirlər. Dövlət büdcəsinin gəlirlərinin iqtisadi əhəmiyyəti.
Dövlət büdcəsinə rüsum xarakterli ödənişlər. Büdcə gə-
lirlər sisteminin təsnifatı. Büdcənin gəlirlərinin tərkibi və quru-
luşu. Vergilərin funksiyaları. Ayrı-ayrı vergilərin iqtisadi ma-
hiyyəti, hesablanması və büdcəyə alınması qaydası.
Dövlət büdcəsində vergi gəlirlərinin rolu. Yerli özünüida-
rəetmə orqanlarının vergi sistemi.İqtisadi siyasətdə vergilərin
rolu. Dövlət gəlirlərinin formalaşmasında vergi siyasəti. Vergi
sistemi. Proqressiv vergi sistemi.
Bələdiyyə büdcəsinin gəlirləri. Vergiqoymanın əsas
prinsipləri. Bərabərlik prinsipi. Sadəlik prinsipi. Ucuzluq prinsipi.
10
Azərbaycan Respublikasında vergilərin mahiyyəti və fun-
ksiyaları. Vergilərin növləri. Fiziki şəxslərdən gəlir vergisi.
Hüquqi şəxslərdən mənfəət vergisi. Əlavə dəyər vergisi.
MÖVZU 9.
DÖVLƏT XƏRCLƏRİ VƏ ONLARIN TƏSNİFATI
Dövlət büdcəsinin xərclərinin iqtisadi mahiyyəti. Büdcə
vəsaitlərindən istifadənin prinsipləri. Büdcə vəsaitlərinin me-
todları. Büdcənin kapital və cari xərcləri. Büdcədən iqtisadiy-
yatın, sosial tədbirlərin, idarəetmə və müdafiə xərclərinin ma-
liyyələşdirilməsi.
Büdcə maliyyələşdirilməsi. Xərclərin büdcə həlqələri
arasında bölüşdürülməsi. Dövlət büdcəsi xərclərinin artmasına
səbəb olan amillər. Ölkə daxilində və əhalinin tərkibində baş
verən dəyişikliklər. Əhalinin artım sürəti ilə dövlət xərclərinin
artımı arasındakı əlaqə
Dövlət büdcəsi xərclərinin təsnifatı. Dövlətbüdcəsi xərc-
lərinin məqsədi. Dövlət büdcəsi bir maliyyə vasitəsi kimi.
Dövlət xərclərinin quruluşu. Dövlət orqanlarının sosial ehtiyac-
larını təmin olunmasında dövlət xərclərinin rolu.
Dövlət büdcə xərclərinin artım səbəbləri. Xərclərinin artı-
rılması səbəbləri. İqtisadi fəaliyyətin həyata keçirilməsində
dövlət büdcəsi və onun əhəmiyyəti. Müasir iqtisadi inkişaf
səviyyəsində dövlət xərclərinin tərkibi. Xərcləmə metodlarına
görə büdcə xərclərinin bölgüsü və qruplaşması.
Dövlət xərclərinin real artım səbəbləri.Real və transfer
büdcə xərcləri. Transfer xərclərin milli gəlirə təsiri. Birbaşa və
dolayı transfer xərcləri. İnvestisiyalar və onların maliyyələşmə
mənbələri.
11
MÖVZU 10.
DÖVLƏT KREDİTİ VƏ DÖVLƏT BORCLARININ
İDARƏ OLUNMASI
Dövlət kreditinin mahiyyəti. Dövlət kreditinin iqtisadi
məzmunu. Dövlət kreditinin xüsusiyyətləri. Daxili və xarici
borc. Dövlət kreditinin iqtisadi mahiyyəti və əhəmiyyəti. Döv-
lət kreditinin funksiyaları.
Dövlət kreditinin təsnifatı. Dövlət borclarının sosial-iqti-
sadi mahiyyəti. Dövlət borcunun hökumətin borcundan fərqi.
Hökumətin fiziki və hüquqi şəxslərə verdiyi zəmanət və onun
məqsədi. Dövlət borclarının sosial -iqtisadi inkişafa təsiri.
Dövlət kreditinin funksiyaları. Borclanma barədə iqtisadçı
və maliyyəçi alimlərin fikirləri. Xaricdən alınan kredit üçün fa-
iz dərəcələri. Xarici dövlət istiqrazlarının əsas məqsədi. Dövlət
kreditinin idarə olunması xüsusiyyətləri.
Dövlət kreditinin idarə olunması. Dövlət kreditinin prin-
sipləri. İstiqrazların təsnifatı. İstiqraz vərəqələri. Xəzinə öhdə-
çiliyi.
Azərbaycan Respublikasının dövlət borclarının formaları.
Dövlət borcu müvafiq xərclərin maliyyələşdirilməsi kimi.
Azərbaycan Respublikası hökumətinin aldığı kreditlər. İstiqraz
vərəqələrinin hazırlanması və buraxılması. Dövlət kreditinin
səmərəliliyinin artırılması yolları.
MÖVZU 11.
BÜDCƏDƏNKƏNAR XÜSUSİ FONDLAR
Büdcədənkənar fondların sosial-iqtisadi məzmunu. Büd-
cədənkənar fondların sosial-iqtisadi vəzifələri. Dövlət büdcə-
dənkənar fondları. Dövlət büdcədənkənar fondların xüsusiyyət-
ləri. Vəsaitlərin istifadə mexanizmi.
Büdcədənkənar fondlar. Büdcədənkənar fondların əhə-
miyyəti. Büdcədənkənar fondların metodu. Büdcədənkənar fond-
12
lar dövlət maliyyəsinin əsas həlqəsi kimi. Büdcədənkənar fondla-
rın təşkilinin zəruriliyi.
Büdcədənkənar dövlət fondlarının xarakteristikası. Sosial
və iqtisadi təyinatlı büdcədənkənar fondlar. Pensiya fondu,
onun təşkili və istifadəsi qaydası. Pensiya fonduna daxil olan
gəlirlərin tərkibi. Pensiya fondundan maliyyələşən xərclər.
Azərbaycan Respublikasının Dövlət Sosial Müdafiə Fon-
du, onun fəaliyyət xüsusiyyətləri. Əhalinin məşğulluq fondun-
dan istifadə məqsədləri. İş yeri olmayan vətəndaşların işə dü-
zəldilməsi. İxtisasın öyrədilməsi. İşləməyənlərə müvəqqəti yar-
dımların verilməsi qaydası.
Ehtiyat və məqsədli büdcə fondları. Sosial syasətin ma-
hiyyəti və əhəmiyyəti. Sosial siyasətin funksiyaları. Sosial sı-
ğorta və onun təşkili prinsipləri. Sosial sığorta üzrə vətəndaşla-
rın təminatında ümumilik prinsipi.
MÖVZU 12.
SIĞORTA FƏALİYYƏTİNİN NƏZƏRİ
ASPEKTLƏRİ VƏ TƏŞKİLİ ƏSASLARI
Dövlət sığortasının iqtisadi məzmunu. Dövlət sığortası-
nın funksiyaları. Dövlət sığortasının təsnifatı və onun məzmu-
nu. Dövlət sığortasının mahiyyəti. Dövlət sığortasının funksi-
yaları.
Dövlət sığortasının formaları. Dövlət sığortasının növləri.
Dövlət sığorta işinin təşkili. Sığorta istehsal münasibətləri. Sı-
ğorta fondunun yaradılması və istifadə metodları.
Azərbaycan Respublikasında sığortanın təşkili xüsusiy-
yətləri. Sığorta məsuliyyəti. Sığorta qiyməti. Sığorta müddəti.
Sığorta sahəsi. Sığorta portfeli.
Sığorta təşkilatının maliyyə sabitliyinin təmin edilməsi.
Dövlət sığortasının formaları. Sığorta işində tətbiq olunan anla-
yışlar və onların mahiyyəti. Sığorta müdafiəsi, sığorta marağı.
Yenidən sığortaçı.
13
Sığorta fəaliyyətinə dövlət nəzarəti. Dövlət sığortasının
sahələri və obyektləri. Əmlak sığortası, onun mahiyyəti. Məc-
buri və könüllü sığorta. Kooperativlərin, şirkətlərin, səhmdar
cəmiyyətlərin, ictimai təşkilatların, vətəndaşların əmlak sığor-
tası.
MÖVZU 13.
MALİYYƏ BAZARI
Dövlət maliyyə bazarı anlayışı. Dövlət maliyyə bazarının
mahiyyəti. Dövlət maliyyə bazarının nəzəri əsasları. Dövlət
maliyyə bazarı ölkənin iqtisadi sisteminin elementi kimi. Fond
bazarının mahiyyəti, quruluşu və əsas iştirakçıları.
Azərbaycanda maliyyə bazarının ümumi xarakteristikası.
Dövlət maliyyə bazarının formalaşması mərhələləri. Makroiqti-
sadi sabitlik şəraitində dövlət maliyyə bazarının fəaliyyəti.
Dövlət maliyyə bazarı iqtisadiyyatın atributu kimi. Dövlət ma-
liyyə bazarının iştirakçıları.
Törəmə maliyyə alətlərinin xarakteristikası. Dövlət bazar
infrastrukturunun mahiyyəti. Kapital bazarının mahiyyəti, tər-
kibi və quruluşu. Orta və qısamüddətli kapital bazarı. Orta və
qısamüddətli kredit bazarı. Milli və xarici kapital bazarının qar-
şılıqlı əlaqəsi.
Qiymətli kağızlar bazarının məzmunu. Pul və kapital
bazarı. Xəzinə vekselləri. Kommersiya vekselləri. Banklararası
pul bazarı.
Borc qiymətli kağızlar-istiqrazlar. Doorinq biznes. Döv-
lət maliyyəsinin sosial xidmət sferasına təsiri. Qiymətli kağız-
lar bazarının rolu. Beynəlxalq valyuta fondu.
14
MÖVZU 14.
EV TƏSƏRRÜFATLARININ MALİYYƏSİ
Ev təsərrüfatları maliyyəsinin mahiyyəti. Ev təsərrüfatları
maliyyəsinin inkişafı. Müstəqil həlqələrin növləri. Ev təsərrüfa-
tı maliyyəsi müstəqil həlqə kimi. İstehlak və yığım fondu.
Ev təsərrüfatı maliyyəsinin funksiyaları. Ev təsərrüfatla-
rının maliyyəsinin xarakterik xüsusiyyətləri. Ev təsərrüfatının
maliyyə qərarları. Bazar münasibətlərinin inkişafı. Pul vəsaitlə-
ri axınının genişləndirilməsi yolları.
ÜDM və MG yaradılması. İlkin bölgüsündə və istifadə-
sində ev təsərrüfatı maliyyəsinin rolu. Ev təsərrüfatının maliy-
yəsi. Ev təsərrüfatı iqtisadi münasibətlərin subyekti kimi. Ev
təsərrüfatının maliyyə resursları.
Ev təsərrüfatının maliyyə resursları. Ev təsərrüfatının pul
xərcləri. Pul xərclərinin təsnifatı və strukturu. Müntəzəmlik də-
rəcəsinə görə xərclər. Zərurət dərəcəsinə görə xərclər.
Ev təsərrüfatlarının büdcəsi. Ev təsərrüfatının ümumi gəliri.
Natural gəlirlər. Pul gəlirləri. Nominal gəlirlər. Real gəlirlər.
MÖVZU 15.
BEYNƏLXALQ VALYUTA-MALİYYƏ VƏ
KREDİT MÜNASİBƏTLƏRİ
Beynəlxalq valyuta münasibətləri. Dünya valyuta siste-
minin mahiyyəti. İlkin ticarətin meydana gəlməsi. Qızıl və pul
münasibətləri. Beynəlxalq maliyyənin əsasları.
Beynəlxalq maliyyə münasibətlərinin məzmunu. Beynəl-
xalq maliyyə münasibətlərinin strukturu. Valyuta və kredit mü-
nasibətləri. Beynəlxalq kreditlər və onların əsas fəaliyyət prin-
sipləri: Ödəmə, maddi təminat, məqsədli və müddətli xarakterli
kreditlər.
15
Beynəlxalq maliyyə münasibətlərinin mahiyyəti. Beynəl-
xalq maliyyə münasibətlərinin formaları. Beynəlxalq iqtisadi
inteqrasiyanın mahiyyəti. Beynəlxalq inteqrasiya prosesində
maliyyənin rolu. Maliyyə resurslarının investisiyasında xarici
kapitalın iştirak formaları.
Beynəlxalq maliyyə bazarı. Beynəlxalq maliyyə müna-
sibətlərinin məzmunu. Beynəlxalq maliyyə strukturu. Maliyyə
çətinliklərinin aradan qaldırılması üzrə tədbirlər. Beynəlxalq
maliyyə münasibətləri ilə tənzimləmə.
Beynəlxalq maliyyə-kredit təşkilatları. Beynəlxalq kredit
təşkilatları. Beynəlxalq kreditlər və onların əsas fəaliyyət planı.
Müddətinə görə beynəlxalq kreditlər. Beynəlxalq kredit bazarları.
16
“DÖVLƏT MALİYYƏ” FƏNNİNİN İŞÇİ
PROQRAMI KURSUNUN ÖYRƏNİLMƏSI ÜZRƏ
PLAN
Mövzunun adı
Müh
Məş
1
Dövlət maliyyəsinin yaranma tarixi
və əhatə dairəsi.
2
2
1.1.Dövlət maliyyəsi iqtisadi kateqori-
ya kimi
1.2.Dövlət maliyyəsinin mahiyyəti və
funksiyaları
1.3.Dövlət maliyyəsinin tarixi
1.4.Dövlət maliyyəsinin qaynaq bö-
lüşdürülmə vəzifəsi
1.5.Gəlirin yenidən bölüşdürülmə
vəzifəsi
2
Dövlət maliyyə sistemi
2
2
2.1.Dövlət maliyyə sisteminin strukturu
2.2.Dövlət maliyyə sisteminin əlamət-
ləri
2.3. Dövlət maliyyəsi həlqələrinin və-
zifələri
2.4.Funksional və institusional maliy-
yə sistemi
2.5.Azərbaycan Respublikası Maliy-
yə Nazirliyi
3
Dövlət maliyyə siyasəti. Dövlət
maliyyəsinin idarə olunmasının
əsasları
2
2
3.1.Dövlət maliyyə siyasətinin məz-
munu, məqsədi və əhəmiyyəti
3.2. Dövlət (bələdiyyə) maliyyə siyasəti
3.3.Təsərrüfat subyektlərinin maliyyə
17
siyasəti
3.4.Maliyyə mexanizmi və maliyyə
siyasətinin həyata keçirilməsində
onun rolu
3.5. Dövlət maliyyəsinin idarə edil-
məsinin zəruriliyi və məzmunu
4
Dövlət maliyyə nəzarəti
2
2
4.1.Dövlət maliyyə nəzarətinin məz-
munu və əhəmiyyəti
4.2.Dövlət maliyyə nəzarətinin növləri.
4.3.Dövlət maliyyənəzarətinin
metodlarının xarakteristikası
4.4.Qeyri-dövlət maliyyənəzarəti
4.5.Dövlət maliyyə nəzarətinin
təşkilati-hüquqi əsasları
4.6.Dövlət maliyyə nəzarətinin tək-
milləşdirilməsi yolları
5
Dövlət fəaliyyətlərinin iqtisadi tə-
sirləri
2
2
5.1.Dövlət sektorunun iqtisadiyyatda-
kı payı və fəaliyyətlərinin optimal sə-
viyyəsi
5.2. Dövlət fəaliyyətlərinin iqtisadi
struktura təsiri
5.3.Dövlət xərcləri və iqtisadi təsirləri
5.4.Dövlət gəlirləri və iqtisadi təsirləri
5.5.Büdcə kəsirlərinin meydana gəl-
məsi və iqtisadiyyata təsiri
6
Dövlət və Bələdiyyə maliyyəsinin
nəzəri əsasları
2
2
6.1.Dövlət və bələdiyyə maliyyəsi
anlayışı
6.2.Dövlət və bələdiyyə maliyyəsinin
18
funksional sistemi haqqında anlayışı
6.3.Bələdiyyə maliyyəsi və onun əsas
istiqaməti
6.4.Bələdiyyə maliyyə siyasəti
6.5.Bələdiyyə maliyyəsinin təşkili
xüsusiyyətləri
7
Dövlət büdcəsi anlayışı
2
2
7.1.Dövlət büdcəsinin tərifi
7.2.Büdcə və onun formalaşması
7.3.Büdcə siyasəti
7.4.Büdcə tarazlığı və iqtisadi tarazlıq
7.5.Büdcə prosesinin təşkili
prinsipləri.
8
Azərbaycan Respublikasının dövlət
büdcəsinin gəlirləri
2
2
8.1.Azərbaycan Respublikasının
dövlət büdcəsinin gəlirlərinin iqtisadi
mahiyyəti
8.2.Dövlət büdcəsinə rüsum xarakterli
ödənişlər
8.3.Dövlət vergiləri və büdcə
gəlirlərinin formalaşmasında onların
rolu
8.4.Yerli (bələdiyyə)vergilər və ödə-
nişlər, onların büdcəgəlirlərinin for-
malaşmasında rolu
8.5Vergilərinmahiyyəti, nəzəri əsasla-
rı vəfunksiyaları
9
Dövlət xərcləri və onların təsnifatı
2
2
9.1.Dövlət xərclərinin tərifi və əhatə
dairəsi
9.2.Büdcəmaliyyələşdirilməsi
9.3.Dövlət xərclərinin təsnifatı
19
9.4.Dövlət xərclərinin görünüşcə
artım səbəbləri
9.5. Dövlət xərclərinin real artım
səbəbləri
10
Dövlət krediti və dövlət borclarının
idarə olunması
2
2
10.1.Dövlət kreditinin mahiyyəti
10.2.Dövlətkreditinintəsnifatı
10.3.Dövlətkreditininfunksiyalrı
10.4.Dövlət borclarının idarəolunması
10.5.Azərbaycan Respublikasının
dövlət borclarının formaları
11
Büdcədənkənar xüsusi fondlar
2
2
11.1.Büdcədənkənar fondların sosial-
iqtisadi məzmunu
11.2.Büdcədənkənar fondlar və onla-
rın əhəmiyyəti
11.3.Büdcədənkənar dövlət fondları-
nın xarakteristikası
11.4.Azərbaycan Respublikasının
Dövlət Sosial Müdafiə Fondu, onun
fəaliyyət xüsusiyyətləri
11.5.Sosial siyasətin mahiyyəti və
əhəmiyyəti.
12
Sığorta fəaliyyətinin nəzəri aspekt-
ləri və təşkili əsasları
2
2
12.1.Dövlət sığortasının iqtisadi məz-
munu vəfunksiyaları
12.2.Dövlət sığortasının formaları və
növləri
12.3.AzərbaycanRespublikasında sı-
ğortanın təşkili xüsusiyyətləri
12.4.Sığorta təşkilatının maliyyə sa-
bitliyinin təmin edilməsi
20
12.5.Sığorta fəaliyyətinə dövlət nəzarəti
13
Maliyyə bazarı
2
2
13.1.Maliyyə bazarının mahiyyəti və
rolu
13.2.Azərbaycanda maliyyə bazarının
ümumi xarakteristikası
13.3.Törəmə maliyyə alətlərinin xa-
rakteristikası
13.4.Qiymətli kağızlar bazarının məz-
munu
13.5.Borc qiymətli kağızlar-istiqrazlar
14
Ev təsərrüfatlarının maliyyəsi
2
2
14.1.Ev təsərrüfatlarının maliyyəsinin
mahiyyəti
14.2.Ev təsərrüfatı maliyyəsinin funk-
siyaları
14.3.ÜDM və MG yaradılması, ilkin
bölgüsündə və istifadəsində ev təsər-
rüfatı maliyyəsinin rolu
14.4.Ev təsərrüfatının maliyyə resursları
14.5.Ev təsərrüfatının büdcəsi
15
Beynəlxalq valyuta-maliyyə və kre-
dit münasibətləri
2
2
15.1.Beynəlxalq valyuta münasibətlə-
ri və dünya valyuta sistemi mahiyyəti
15.2.Beynəlxalq maliyyə münasibət-
lərinin məzmunu və strukturu
15.3.Beynəlxalq maliyyə münasibət-
lərinin mahiyyəti və əsas formaları
15.4.Beynəlxalq maliyyə bazarları
15.5.Beynəlxalq maliyyə-kredit təşki-
latları
CƏMİ
30
30
21
“DÖVLƏT MALİYYƏ” FƏNNİNİN IŞÇİ
PROQRAMI KURSUNUN ÖYRƏNİLMƏSİ
ÜZRƏ PLANI
№
Mövzunun adı
Müh Məş
1
Dövlət maliyyəsinin yaranma tarixi və
əhatə dairəsi
2
2
2
Dövlət maliyyə sistemi
2
2
3
Dövlət maliyyə siyasəti. Dövlət
maliyyəsinin idarə olunmasının əsasları
2
2
4
Dövlət maliyyə nəzarəti
2
2
5
Dövlət fəaliyyətlərinin iqtisadi təsirləri
2
2
6
Dövlət və Bələdiyyə maliyyəsinin
nəzəri əsasları
2
2
7
Dövlət büdcəsi anlayışı
2
2
8
Azərbaycan Respublikasının dövlət
büdcəsinin gəlirləri
2
2
9
Dövlət xərcləri və onların təsnifatı
2
2
10 Dövlət krediti və dövlət borclarının
idarə olunması
2
2
11 Büdcədənkənar xüsusi fondlar
2
2
12 Sığorta fəaliyyətinin nəzəri aspektləri
və təşkili əsasları
2
2
13 Maliyyə bazarı
2
2
14 Ev təsərrüfatlarının maliyyəsi
2
2
15 Beynəlxalq valyuta-maliyyə və kredit
münasibətləri
2
2
Cəmi
30
30
22
İSTİFADƏ OLUNMUŞ ƏDƏBİYYAT SİYAHISI.
1.Dr.Cihan Bulut.“Dövlət maliyyəsi”. Qafqaz 2013.
2.Dərslik. “Maliyyə nəzəriyyəsi”.Kooperasiya nəşriyyatı.
Bakı-2014
3.M.X.Həsənli, L.T.Mehdiyeva, T.T.Qurbanova “Maliyyə”
Bakı 2006
4.M.X.Həsənli. “Vergilər”, Bakı, 1998
5.S.M.Məmmədov. “Maliyyə”, Bakı, 1997.
6.Ş.Ş.Bədəlov, R. B.Məhərrəmov, F.Ə.Qurbanov “Büdcə
sistemi”, Bakı, 2003.
7.M.M. Sadıqov “Beynəlxalq valyuta-kredit münasibətləri
və xarici ölkələrin pul-kredit sistemi”, Bakı 2003
8.N.N.Xudiyev. “Sığorta işi: sığortaçının maliyyə potensialı
və sığorta resurslarının idarəedilməsi”. Bakı, 2003.
9.B.A.Xankişiyev “Büdcə təşkilatlarında uçot və hesabat”,
Bakı 2012.
10.“Maliyyənin əsasları” V.Zeynalov, Bakı 2008;
9. “Maliyyə (suallar və cavablar)” V.Z.Zeynalov, Bakı 2010;
3.”Maliyyə” N.Novruzov, X.Hüseynov, Bakı 2007;
10.Балабанов А.И., Балабанов А.Т. Финансы- СПб: Изд-
во «Питер».-2000.-912 с.: ил;
11.Финансы: учебник/ под редакцией М.В. Романовско-
го, Б.М. Сабанти.- М.: «Перспектива». Издво «Юрайт».
2000.-520с.;
12.Финансы: учебник для вузов под редакцией проф.
Дробозиной.- М. ЮНИТИ.-2000.-527с.
Həmçinin internet səhifələrindən və dövrü mətbuatdan bu fənn
və əlaqədar mövzular haqqında məlumat almaq mümkündür.
Do'stlaringiz bilan baham: |