Magnit maydaninin’ toki bar o’tkizgishke ta’siri Ersted ta’repinen

Elektromagnitlik qubilis:

Magnit maydaninin’ toki bar o’tkizgishke ta’siri Ersted ta’repinen

ashilg’annan son’ bir neshe jil o’tip 1831-jili ingliz fizigi M.Faradey
elektr tokin magnit maydani ja’rdeminde payda etetug’in ta’jiriybeni o’tkerdi. Bul ta’jiriybeni ha’zirgi zaman mektep fizika
laboratoriyasi a’sbaplarinan paydalanip o’tkeremiz.
Bunin’ ushin katushka alip, ushlari galvanometrge jalg’anadi. Turaqli
Magnitti tik halda katushka ishine tu’sirip alinadi. Bul waqitta
Magnit katushka ishine qaray qozg’ag’anda strelka ekinshi ta’repke
qaray qozg’alg’anlig’in ko’remiz. Katushkanin’ ishinde magnit qozg’alissiz qaladi.
Endi katushkani eki katushka ha’m galvanometr menen o’tkeremiz.
Eki katushkani bir-birinin’ u’stine qoyip u’stin’gi katushkani ajiratip-tutastirg’sh arqali jalg’aymiz. Ajiratip tutastirg’ish jalg’ang’anda galvanometr strelkasi bir ta’repke barip keliwi baqlanadi. Ajiratip-tutastirg’ish jalg’ang’an waqitta galvanometr strelkasi noldi ko’rsetip qaladi. Ajiratip-tutastirg’ish ajratilg’anda galvanometr strelkasi ekinshi ta’repke barip keledi. O’tkerilgen ta’jiriybelerge qaray galvanometr strelkasinin’ awisiwina ne sebep bolatug’inlig’in aniqlayiq. Sizge belgili, galvanometr strelkasi og’an kernew berilgende otiwshi o’zgeredi. Onda galvanonometrge berilgen kernew qanday payda boladi? Birinshi ta’jiriybede magnit katushka jaqinlastirilg’anda oni derlik tig’izlanip baratirg’an magnit ku’sh siziqlari kesip o’tedi .Magnit katushka ishinde tinish halda turg’anda katushkani kesip o’tiwshi magnit ku’sh siziqlari o’zgermeydi. Magnit katushkadan shig’ip atirg’anda katushkani kesip o’tiwshi ku’sh siziqlari tig’izlig’I kemeyip baradi.
Katushkani kesip o’tiwshi magnit maydani ku’sh siziqlari
waqit o’tiwi menen o’zgergende katushkada induksion kernew payda boladi. Katushkani kesip o’tiwshi magnit maydani ku’sh siziqlari waqit dawaminda turaqli bolsa katushkada indiksion kernew payda bolmaydi.