Lablanish- lablanmaslik darajasiga ko’ra: lablanmagan

1-topshiriq(Q-3,16-bet):Ikki fonemali so’zlardan bir nechasini toping, fonemalarning integral va differensial belgilarini, qaysi oppozitsiya (zidlanish) a’zosi ekanligini aniqlang.

Es-ez

“E” unlisi

Lablanish- lablanmaslik darajasiga ko’ra: lablanmagan

Tilning uch darajali ko’tarilish belgisiga ko’ra:o’rta keng

Artikulatsiya o’rniga ko’ra: til oldi

“S” undoshi

Artikulatsiya usuliga ko’ra: sirg’aluvchi

Artikulatsiya o’rniga ko’ra: til oldi

Jarangli-jarangsizlik belgisiga ko’ra: jarangsiz

“Z” undoshi

Artikulatsiya usuliga ko’ra: sirg’aluvchi

Artikulatsiya o’rniga ko’ra: til oldi

Jarangli-jarangsizlik belgisiga ko’ra: jarangli

Xulosa: har ikki so’zda bir xil e unlisi qatnashgan, s va z undoshari esa artikulatsiya o’rni va usuliga ko’ra integral belgi hosil qilmoqda. Jarangli- jarangsizlik belgilariga ko’ra esa farqlanib, shu belgilarga asoslangan oppozitsiya(zidlanish) tarkibiga kiradi va oppozitsiya a’zolari o’rtasidagi munosabatga ko’ra privative oppozitsiya sanaladi. Bu hol “z” va “s” ning til tizimida mustaqil fonemalar deb baholanishini ta’minlaydi. Es va ez so’zlarining fonetik qiyofasi (shakli) va ma’nolari ayni shu belgilar tufayli farqlanmoqda.

2-topshiriq(Q-3, 17-bet). Uch fonemali (bir bo’g’inli va ikki bo’g’inli) so’lardan bir nechasini toping, fonemalarning integral va differensial belgilarini, qaysi oppozitsiya (zidlanish) a’zosi ekanligini aniqlang.

Soz-sez

“S” undoshi

Artikulatsiya o’rniga ko’ra: til oldi

Artikulatsiya usuliga ko’ra: sirg’aluvchi

Jarangli jarangsizligiga ko’ra: jarangsiz

“O” unlisi

Lablanish –lablanmaslik darajasiga ko’ra: lablangan

Tilning uch darajali ko’tarilish belgisiga ko’ra: quyi keng unli

“E’’ Unlisi

Lablanish-lablanmaslik darajasiga ko’ra: lablanmagan

Tilning uch darajali ko’tarilish belgisiga ko’ra: o’rta keng

“Z” undoshi

Artikulatsiya o’rniga ko’ra:til oldi

Artikulatsiya usuliga ko’ra: sirg’aluvchi

Jarangli jarangsizligiga ko’ra: jarangli

XULOSA:har ikki so’zda ikkita bir xil undosh s va z undoshlari qatnashgan, o va e unlilari esa lablanish-lablanmaslik belgilariga ko’ra ekvipolent oppozitsiya hosil qilmoqda, chunki “o” dagi ikkita belgi (“lablangan”,”orqa qator” belgilari) “e” dagi ikkita belgiga (“lablanmagan”,”old qator” belgilariga ) qarama- qarshi qo’yilgan. Soz va Sez so’zlarining fonetik qiyofasi va ma’nolari ayni shu ikki fonemaning yuqorida qayd etilgan differensial belgilari hisobiga farqlanmoqda.

3-topshiriq(Q-3, 17-18-b). Bir yoki ikki fonemasi bilan farqlanadigan ko’p bo’g’inli so’zlardan bir nechasini topib, ularning fonetik tarkibini qiyoslang, fonemalarning integral va differensial belgilarini, qaysi fonologik oppozitsiyaga aloqadorligini aniqlang.

Arkon-arqon

“A” unlisi

Lablanish lablanmaslik darajasiga ko’ra: lablanmagan

Tilning uch darajali ko’tarilish belgisiga ko’ra: quyi keng unli

“R” undoshi

Artikulatsiya o’rniga ko’ra: til oldi

Artikulatsiya usuliga ko’ra: sirg’aluvchi

Jarangli jarangsizligiga ko’ra: jarangli

“K” undoshi

Artikulatsiya o’rniga ko’ra: til orqa

Artikulatsiya usuliga ko’ra: portlovchi

Jarangli jarangsizligiga ko’ra: jarangsiz

“Q” undoshi

Artikulatsiya o’rniga ko’ra: chuqur til orqa

Artikulatsiya usuliga ko’ra: portlovchi

Jarangli jarangsizligiga ko’ra: jarangsiz

(K va q undoshlari artikulatsion usuliga ko’ra integral, artikulatsion o’rni va jarangli va jarangsizligiga ko’ra esa differensial ma’no farqlaydi.

O’TA 110-GURUH

Abdoshimova Rayhona

26.03.2020