Komunikatsiyalarini rivojlantirish vazirligi toshkent axborot texnologiyalari universiteti urganch filiali



Download 0,8 Mb.
Pdf ko'rish
Sana04.12.2019
Hajmi0,8 Mb.
#28370
Bog'liq
visual c muxitida axborotni vijiner usulida shifrlovchi va deshifrlovchi dastur tuzish


 

 

O`ZBEKISTON RESPUBLIKASI AXBOROT TEXNOLOGIYALARI VA                                     



KOMUNIKATSIYALARINI RIVOJLANTIRISH VAZIRLIGI 

 

      TOSHKENT AXBOROT TEXNOLOGIYALARI UNIVERSITETI 

URGANCH FILIALI 

 

KOMPYUTER INJINIRING FAKULTETI 

 

DASTURIY INJINIRING KAFEDRASI 

 

 



 

C++ TILIDA DASTURLASH FANIDAN 

 

 

KURS ISHI 

 

Mavzu : VISUAL C++ MUXITIDA AXBOROTNI VIJINER USULIDA 

SHIFRLOVCHI VA DESHIFRLOVCHI DASTUR TUZISH 

 

 



Bajardi 

912-14 guruh 

talabasi 

Bekchanova  

Anabibi 

 

Ilmiy raxbar  

Dasturiy injiniring 

kafedrasi assistienti 

Yusupov Ozod 

 

 



 

 

 



 

 

Urganch 2016 



 

 

 

MUNDARIJA 



Kirish .………………………………………………………………….... 

Masalaning qo’yilishi………………………………………..……….….. 

Asosiy qism…………...……………………...………………..……….… 

1.1. 

Axborotlarni shifrlash bo`yicha umumiy 

 ma`lumot…………………………………….......................................... 

1.2Shifrlashning Vijiner usuli……………........................................... 

1.3.Vijiner usulida shifrlash algoritmi ….……………………….....….. 

Xulosa ….………………………………..……………….……………..... 

Foydalanilgan adabiyotlar……………...……………………….……… 

Ilova ……………………………………….……………………….…….. 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 



 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Kirish 

 

Bizning оldimizda algоritmlarni EHM tushunadigan tilda yozish masalasi 

turadi, buning uchun maхsus algоritmik tillar mavjud. EHM paydо bo’lganidan 

bеri  juda  ko’plab  algоritmik  tillar  yaratilgan.  Ularni  shartli  ravishda  uch  tipga 

ajratish mumkin: 

-  Quyi darajadagi prоgrammalash tillari (mashina tillari) 

-  O’rta darajadagi prоgrammalash tillari 

-  Yuqоri bоsqichli prоgrammalash tillari 

Quyi  darajadagi  prоgrammalash  tillarida  buyruqlar  va  amallar  ma’lum 

kоdlar (raqamlar) bilan ifоdalangan bo’lib, ular EHM qurilmalari adrеslari bilan 

bеvоsita ishlashga mo’ljallangan va mashina tili dеb ham yuritiladi. 

O’rta  darajadagi  prоgrammalash  tillarida  amallar  va  buyruqlarni 

(kоmandalar)ni  ifоdalash  uchun  оdam  tushunishi  uchun  qulay  bo’lgan  har  хil 


 

 

qisqartma  so’zlardan  fоydalaniladi.  Bunda  ham  prоgramma  tuzuvchi  EHM 



qurilmalari  adrеslari  bilan  ishlashi  lоzim.  Bu  qiskartmalar-mnеmоkоdlar 

dеyiladi, bu turdagi prоgrammalash tillari assеmblеrlar dеb ataladi. 

Yuqоri darajadagi prоgrammalash tillarida ko’rsatmalar insоn tiliga yaqin 

bo’lgan  so’zlar  va  birikmalardan  ibоrat  bo’lib,  prоgramma  tuzish  uchun  juda 

qulay va birоr maхsus amallardan tashqari hоllarda adrеslar va qurilmalar bilan 

bеvоsita  bоg’liq  ko’rsatmalarni  bilish  zarur  emas.  Yuqоri  bоsqich 

prоgrammalash  tillariga  misоl  sifatida  FОRTRAN,  Algоl,  RL-1,  BASIC, 

PASCAL, C, C



 tillarini kеltirish mumkin. 



Infоrmatsiоn  tехnоlоgiyalarining  jadal  suratlar  bilan  rivоjlanishi, 

Internetning  paydо  bo’lishi,  yangidan  yangi  va  ma’lum  maqsadlarga 

mo’ljallangan prоgrammalash tillari va muhitlari yaratildi va yaratilmоqda. 

 

 Ularga  misоl  sifatida  dBase,  KARAT,  LISP,  FохPrо,  Simula,  Delphi, 



Visual  Basic,  Visual  C



,  HTML,  Java,  Java  Script  kabi  tillar  va 

prоgrammalash  muhitlarini  kеltirish  mumkin.  Hоzirgi  kunga  kеlib  оb’еktga 

yo’naltirilgan va vizual prоgrammalash tехnоlоgiyalari kеng tarqalmоqda. 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

Masalaning qo`yilishi.. 

Menga berilgan topshiriqda berilgan axborotlarni Vijiner usuliga tayangan 

holda himoyalash yani shifrlash jarayonini amalga oshirishdir. 

Himoyalangan  axborotlarni  ochishda  deshifrlash  jarayoni  bo’lib  bu 

maxfiylashgan  axborotni  ochishib  o’qishda    qo’l  keladi.Buning  uchun  bizga 

asosan  kalit  kerak  bo’ladi.  Kalit  asosan  “so`z”  ya`ni  harflardan  iborat  

ko’rinishida  bo’lib  bu  axborotni  himoyalashda  va  uni  ochishda  kerak 

bo’ladi.Agar kalitni bilmagan odam bu axborotni qo’liga tushsa bu so’zning nima 

haqda ekanligini bilaolmaydi. 

Bu  mavzuning  asosiy  vazifasi  ham  anashunda  hisoblanadi.  Axborot  faqat 

kelishilgan tomonlar tarafidan o’qiy olish mumkin. 

Qadimgi  urush  davrlarda  ham  axborotlar  dushman  qo’liga  tushib  qolishi 

mumkinligini hisobga olib axborotlani himoyalangan holda aloqa qilishgan.Kalit 

faqat  axborotni  qabul  qlishi  kerak  bo’lgan  tomon  va  axborotni  yuborgan  tomon 

tarafi  biladi.  Shuning  uchun  ham  bu  hatni  kelishilgan  tomonlar  o’qiy  oladi  .               

Bu mavzuning afvzalligi shundaki Vijiner ususli shifrlash 

usullari  ichida  eng  himoyalangan  usul  hisoblanadi,  bu  shifr  kaliti  “kalit  so`z” 

ko’rinishida bo’ladi.Shifrlashni amalga oshirishda ochiq tekst  va ochiq kalit 

kerak bo’ladi. 

Bizga  Matn  berilgan  bo’lsin  bu  matnni  shifrlash  uchun  avvalo  kalit  so`z 

kerak. Bu kalit so`z yordamida berilganmatnni shifrlaymiz Vijiner shifrini ishlash 

prinspining asosini misol yordamida ko`radigan bo`lsak “ABCDEF” so`zini kalit 

so`z  deb  qaraydigan  bo`lsak,  berilgan    “TATU  URGANCH  FILIALI”  so`zini 

shifrlash  uchun  kalit  so`zdagi  harflar  bilan  ishlaydi  va    quyidagicha  shifrlaydi 

“TBVX YWGBEK JNLJCOM”. Endi biz yashirilgan ya’ni shifrlangan axborotni 

ochishimiz  uchun  berilgan  mtnni  teskari  tartibda  shu  kalit  so`z  yordamida 

deshifrlaymiz. 

 


 

 

Endi menga berilgan bu Vijiner usulida shifrlash va deshifrlash jarayonini 



dasturini  tuzish  vazifasi  yuklatilgan  bo’lib,  men  bu  dasturni  Visual  C++  2010 

Windows Form da dasturini yaratdim. 

Visual  C++  2010  dasturida  bunday  dasturlarni  yaratish  juda  oson 

hisoblanadi 

negaki bu dasturda tayyor komponentalar mavjud bo’lib biz bundan to’g’ri 

foydalana bilsak eng yaxshi dasturni yarata olishimiz mumkin. Endi men bu 

dasturni  yaratishimda  kerak  bo’ladigan  komponentalar  bilan  tanishtirib 

chiqaman. 

1.Form oynasi komponentalarni joylashtirish uchun oyna. 

2.Button komponentasi    bu komponentaning asosiy vazifasi shundan 

iboratki  u  orqali  men    shifrlash,    deshifrlash,  oynalarni    tozalash  kalit    so`z  va 

matnlarni kiritishda kerak boladi. 

3.Textbox  komponentasi  bu  asosan  text  kiritishimizda  va  text  xosil 

qilishimizda kerak bo’ladi. 

4.Label 

komponentasi 

bu 

komponenta 



menga 

Form 


oynada 

komponentalar- 

ni nomini ko’rsatib berish uchun kerak yani nishon hisoblanadi. 

5.  Menu  Strip  bu  komponenta  menga  fayl  va  yordam  degan  bo’limlarni 

qo’shishimda kerak bo’ldi. 

6.Open  file  Dialog  komponentasi  bu  komponenta  menga  txt  faylni  ochib 

berish va  txt faylni saqlash uchun kerak bo’ldi. 

Shular orqali bizning Vijiner shifrlovchi va deshifrlovchi dasturimiz yaratildi. 

Vijiner shifrlsh usuli orqali biz muxim xabarlarni kalit so`z yordamida shifrlash 

va deshiferlash mumkin. 

 

 

 


 

 

Axborotni shifrlash haqida umumiy ma`lumot 

Ochiq  kalitli  RSA  kriptoalgoritmi.  RSA  bir  tomonli  funktsyasiga 

asoslangan  tartib  va  qoidalarni  boshqarish  kriptotizimi  hisoblanadi.  Bu 

kriptotizimini  kalitlarni  taqsimlash  tartib  va  qoidalarini  boshqarish  kriptotizimi 

uchun  ham  qo’llash  mumkin.  Tartib  va  qoidalarni    boshqarish  masalalari,  

kriptotizimilariga doir kriptologik ilmiy izlanishlar hozirda, zamonaviy, bardoshli 

kriptografik tizimlarni yaratishda keng va jadal rivojlanib bormoqda. Bu sohada 

RSA bir tomonli funktsiyasidan foydalanishning qulayligi o’zini har tomonlama 

oqlab kelmoqda. 

RSA algoritmini qo’llanishiga doir kichik bir misol keltiramiz. 

Misol: Uchta harfdan iborat bo’lgan “SAV” ma’lumotini shifrlaymiz.   

Biz  qulaylik  uchun  kichik  tub  sonlardan  foydalanamiz    Amalda  esa 

mumkin qadar katta tub sonlar bilan ish ko’riladi.  

1.  Tub bo’lgan r=3 va q=11 sonlarini tanlab olamiz. 

2.  Ushbu n=pq=3*11=33 sonini aniqlaymiz. 

So’ngra,

20

10



2

)

1



)(

1

(



)

33

(







q

р

  sonini  topamiz,  hamda  bu  son 



bilan 1 dan farqli biror umumiy bo’luvchiga ega bo’lmagan sonini, misol uchun 

d=3 sonini, olamiz. 

3.  Yuqorida keltirilgan (24) shartni qanoatlantiruvchi ye sonini 3e=1 (mod 

20) tenglikdan topamiz. Bu son ye= 7 

4.  SHifrlanishi  kerak  bo’lgan    «SAV»  ma’lumotini    tashkil  etuvchi 

harflarni:  A

1,  V



2,  S


3  mosliklar  bilan  sonli  ko’rinishga  o’tkazib  olib,  bu 

ma’lumotni  musbat  butun  sonlarning,  ketma-ketligidan  iborat  deb  qaraymiz.  U 

holda ma’lumot (3,1,2)ko’rinishda bo’ladi va uni {e;n}={7;33} ochiq kalit bilan 

)

33

(mod



)

(

7



x

x

f

z

 bir tomonli funktsiya bilan shifrlaymiz: 



 

 

 

 

x=3da  

SHM1=(3

7

)(mod33)=2187(mod33)=9, 



x=1da  

SHM2=(1


7

) (mod33)=1, 



x=2da  

SHM3=(2


7

) (mod33)=128(mod33)=29 

5.  Bu olingan shifrlangan (9,1,29) ma’lumotni mahfiy {d;n}={3;33} kalit 

bilan  


(mod33)

3

1



)

(

y



y

f

z



ifoda orqali deshifrlaymiz:   

u=9 da 

 

OM1=(9



3

) (mod33)=729(mod33)=3,   

 

u=1 da 

 

OM2=(1



3

) (mod33)=1(mod33)=1, 



u=29 da 

 

OM3=(29



3

) (mod33)=24389(mod33)=2. 

Shunday 

qilib,  kriptotizimilarda  RSA  algoritmining  qo’llanishi 

quyidagicha: har bir foydalanuvchi ikkita yetarli darajada katta bo’lmagan va q 

tub  sonlarni  tanlaydilar  va  yuqorida  keltirilgan  algoritm  bo’yicha  d  va  ye  tub 

sonlarini  ham  tanlab  oladi.  Bunda  n=pq  bo’lib,  {e;n}  ochiq  kalitni  {d;n}esa 

mahfiy  kalitni  tashkil  etadi.  Ochiq  kalit  ochiq  ma’lumotlar  kitobiga  kiritiladi. 

Ochiq  kalit  bilan  shifrlangan  shifrmatnni  shu  kalit  bilan  deshifrlash  imkoniyati 

yo’q  bo’lib,  deshifrlashning  mahfiy  kaliti  faqat  shifr  ma’lumotining  xaqiqiy 

egasigagina ma’lum. 

EL–  GAMAL  KRIPTOTIZIMI.  EL  –  GAMAL  TIZIMI  RSA  TIZIMIGA 

MUQOBIL 

(ALTERNATIV) 

BO’LIB,  BU  KRIPTOTIZIMILARNING 

KALITLARINING  O’LCHOV  UZUNLIKLARI  TENG  BO’LGANDA  BIR  – 

XIL KRIPTOBARDOSHLILIKGA EGA BO’LADILAR. 

El – Gamal kriptotizimi Diffi-Xellman algoritmiga o’xshash bo’lib, diskret 

logarifmlarni    hisoblash  masalasi  yechimining  murakkabligiga  asoslangan.  Bu 

kriptotizimi  asosini  tub  bo’lgan  r  va  va  butun  bo’lgan  g  sonlari  tashkil  etadi. 

quyida ushbu tizimning mohiyatini ochib beruvchi misolni keltiramiz. 

Biror foydalanuvchi (A) mahfiy kalit a sonini tanlab oladi va 



p

g

y

a

mod


  

bo’lgan ochiq kalitni hisoblaydi.  



 

 

 

 



Agarda mana shu foydalanuvchi (A) bilan biror boshqa foydalanuvchi (B) 

mahfiy  ma’lumotni  jo’natmoqchi  bo’lsa,  u  holda  (B)  r  sonidan  kichik  bo’lgan 

biror kriptotizimi sonini tanlab olib  

p

g

y

k

mod


1

  va  



k

y

m

y



2

sonlarini  hisoblaydi,  bu  yerda 



  belgisi  2  modul  bo’yicha  bitlarni  qo’shish 

amalini  bildiradi,  ya’ni  m  va  y

k

  sonlari  ikkilik  sanoq  tizimida,  deb  tushiniladi. 

So’ngra  (B)  (y

1

>y



2

)  ma’lumotlarini  (A)ga  jo’natadi.  o’z  navbatida  (A)  bu 

shifrlangan ma’lumotni qabul qilib, quyidagi  

m

y

p

y

a



2

1

)



mod

(

 



bo’lgan hisoblash bilan ma’lumotning ochiq matnini tiklaydi. 

Shifrlashni kombinatsion usuli. Shifrlashning kombinatsiyalangan usullari. 

Qudratli  kompyuterlar,  tarmoq  texnologiyalari  va  neyronli  hisoblashlarning 

paydo bo’lishi hozirgacha umuman fosh qilinmaydi deb hisoblangan kriptografik 

tizimlarni  obro’sizlantirilishiga  sabab  bo’ldi.  Bu  esa  o’z  navbatida  yuqori 

bardoshlikka  ega  kriptografik  tizimlarni  yaratish  ustida  ishlashni  taqozo  etdi. 

Bunday  kriptografik  tizimlarni  yaratish  usullaridan  biri  shifrlash  usullarini 

kombinatsiyalashdir.  Quyida  eng  kam  vaqt  sarfida  kriptobardoshlikni  jiddiy 

oshishini ta’minlovchi shifrlashning kombinatsiyalangan usuli ustida so’z boradi. 

Shifrlashning ushbu kombinatsiyalangan usuliga binoan ma’lumotlarni shifrlash 

ikki  bosqichda  amalga  oshiriladi.  Birinchi  bosqichda  ma’lumotlar  standart  usul 

(masalan,  DES  usul)  yordamida  shifrlansa,  ikkinchi  bosqichda  shifrlangan 

ma’lumotlar  maxsus  usul  bo’yicha  qayta  shifrlanadi.  Maxsus  usul  sifatida 

ma’lumotlar  vektorini  elementlari  noldan  farqli  bo’lgan  son  matritsasiga 

ko’paytirishdan foydalanish mumkin. 

 

 



 

 

 



Gammalashni  qo’llashda  agar  shifr  gammasi  sifatida  raqamlarning 

takrorlanmaydigan  ketma-ketligi  ishlatilsa  shifrlangan  matnni  fosh  qilish  juda 

qiyin.  

Odatda shifr gammasi har bir shifrlanuvchi so’z uchun tasodifiy o’zgarishi 

lozim. Agar shifr gammasi shifrlangan so’z uzunligidan katta bo’lsa va dastlabki 

matnning  hech  qanday  qismi  ma’lum  bo’lmasa,  shifrni  faqat  to’g’ridan-to’gri 

saralash orqali fosh etish mumkin. Bunda kriptobardoshlik kalit o’lchami orqali 

aniqlanadi.  Shifrlashning  bu  usulidan  ko’pincha  himoya  tizimining  dasturiy 

amalga  oshirilishida  foydalaniladi  va  shifrlashning  bu  usuliga  asoslangan 

tizimlarda  bir  sekundda  ma’lumotlarning  bir  necha  yuz  Kbaytini  shifrlash 

imkoniyati  mavjud.  Rasshifrovka  jarayoni-kalit  ma’lum  bo’lganida  shifr 

gammasini qayta generatsiyalash va uni shifrlangan ma’lumotlarga singdirishdan 

iborat. 

Shifrlangan  ma’lumotlar  vektorini  matritsaga  ko’paytirishni  qo’llashda 

shifrlangan matn bir bayt uzunlikdagi 

i

f

  vektorlarga ajratiladi va har bir vektor 

kvadrat matritsa 

ij

M

 ga ko’paytiriladi va shifrlangan vektorlar shakllantiriladi: 



ij

i

i

M

f

f



 

Bu usulning asosiy afzalligi sifatida uning ma’lumotlar ishlanishining turli 



jabxalaridagi  moslanuvchanligini  ko’rsatish  mumkin.  Har  bir  vektor  alohida 

shifrlanganligi  sababli  ma’lumotlar  blokini  uzatish  va  dasturlangan 

ma’lumotlardan ixtiyoriy foydalanish imkoniyati tug’iladi. Ushbu usulni apparat 

yoki dasturiy usulda amalga oshirish mumkin.  

Deshifrlash jarayonida shifrlangan 



f

 vektorlarni  teskari matritsa  

 

 



 

 



1



ij

M

ga ko’paytiriladi. 

1







ij



i

i

M

f

f

 

Kombinatsiyalangan  usullarning  yuqori  samaradorligiga  uning  ikkala 



bosqichini  apparat  usulda  amalga  oshirish  orqali  erishish  mumkin.  Ammo  bu 

uskuna  xarajatlarining  jiddiy  oshishiga  olib  keladi.  Dasturiy  usulda  amalga 

oshirilishida  esa  ma’lumotlarni  shifrlash  va  Deshifrlash  vaqti  oshib  ketadi.  SHu 

sababli kombinatsiyalangan usularni apparat-dasturiy usulda, ya’ni  usulning bir 

bosqichi  apparat  usulda,  ikkinchi  bosqichi  dasturiy  usulda  amalga  oshirilishi 

maqsadga muvofiq hisoblanadi. 

 Shifrlash    –  xabarni  berilgan  kanal  bo`yich  uzatish  uchun  qulay  xolga 

keltirish.  Oddiy  misol  tariqasida  xabarni  telegramma  ko`rinishida  uzatishni 

ko`rsatish mumkin. Bunda barcha simvollar telegraf kodini kodlanadi. 

Deshifrlash  –  qabul  qilingan  xabarni  tiklash  amali.  Aloqa  sistemasida 

kodlash va dekodlash uchun qurilmalari ko`zda tutilishi lozim. 

 

 



 

  

 



 

 


 

 

Shovqinli  aloqa  kanalining  informatsiya  modeli…Kodlash  nazariyasining 



asosiy tushunchalari. Informatsiyalarni kodlash masalasini raqamli ma`lumotlarni 

berilgan sistemasida qandaydir o`zgartirish sifatida qarash mumkin. 

Xususiy xolda ushbu amal simvollarni guruxlash (triadalar yoki tetradalar 

ko`rinishida  ifodalash)yoki  pozitsion  sanoq  sistemasidagi  simvollar  (raqamlar) 

ko`rinishida ifodalashga keltirilishi mumkin. 

Xar  qanday  pozitsion  sistemda  ortiqcha  information  bo`lmaganligi  va 

barcha  kod  kombinatsiyalari  ruxsat  etilganligi  sababli,  bunday  sistemalardan 

nazoratlashda foydalanish mumkin emas… 

Axborot  muxofazasining  kriptologik  uslublari  ochiq  ma`lumotlarni 

o`zgartirib, faqat kalit  ma`lum bo`lgandagina uni asl holatga qaytarish imkonini 

beradi. 

Shifrlash va deshifrlash masalalariga tegishli bo`lgan, ma`lum bir alifboda 

tuzilgan ma`lumotlar matnlarni tashkil etadi. 

Alifbo  axborotni  kodlash  uchun  foydalaniladigancheklisondagi  belgilar 

to`plami. Misol sifatida. 



  O`ttiz oltita belgidan (xarfdan) iborat o`zbek tili alifbosi  



  O`ttiz ikkita belgidan(xarfdan) iborat rus tili alifbosi 



  Yigirma sakkizta belgidan (xarfdan) iborat lotin alifbosi 



  Ikki  yuz  ellik  oltita  belgidan  iborat  ASCII  va  KOI  standart  kompyuter 

kodlarining alifbosi 



  Binary alifbo, ya`ni 0 va 1 belgilardan iborat alifbo 



  Sakkizlik  va  o`n  oltilik  sanoq  tizimlarini  belgilaridan  iborat  alifbolarni 

keltirish mumkin 

Axborotni  muxofaza  qilish  maqsadida  shifrlash  sifatida  kalitning  maxfiy 

saqlanishi va shifrlashning kriptobardoshliligining darajasiga bog`liq. 

 

 



 

 

Kriptotizimlrga quyidagi talablar qo`yiladi. 



Ma`lumotlarni muxofaza qilish muxim masalalar bilan bevosita munosabatda 

bo`lmagan  kishilar  axborot-komunikatsiya  tizimida  ma`lumotlarni  muxofaza 

qilish  qoidalarini  buzishi  mumkin  bo`lgan  sabablar    son  va  sifat  jihatdan 

serqirraligini, tabiiyki ma`lum bir qolipda tasavvur qila olmaydi. 

Quyida  ko`p  uchraydigan  vanisbatan  yaqqolroq  xis  qilish  mumkin  bo`lgan 

muhofaza qilish qoidalarining  ba`zi buzilish sabablari keltirilgan. 

Ma`lumotlar muxofaza qilish qoidalarini buzuvchining maqsadi va uni amalga 

oshirish uslublari.Kodlash yordamida informatsiyani himoyalash. 

     Qisqacha nazariy ma'lumot. 

Axborotni  ximoyalash  mexanizmlarining  asosini  shifrlash  tashkil  etadi. 

Informatsiyani  shifrlash  deganda  ochiq  informatsiyani  (dastlabki  matnni) 

shifrlangan  informatsiyaga  o‘zgartirish  (shifrlash)  va  aksincha  (rasshifrovka 

qilish)  jarayoni  tushuniladi.  Shifrlangan  matn  shifrmatn  deb  yuritiladi. 

Shifrlashning ko‘pgina turli usullari mavjud. 

 Quyida keng tarqalgan shifrlardan biri  – Vijiner shifri ustida so‘z boradi. 

Bunda  shifrlashning  ishonchlilik  darajasi  alfavit  harflarining  paydo  bo‘lish 

statistik  qonuniyatlarining  buzilishi  evaziga  ortadi.  Vijiner  shifriga  binoan 

alfavitning xar biriga nomer beriladi. Masalan, o‘zbek  alfaviti harflariga 0 (A = 



0) dan to 34 (Ҳ = 34) gacha raqamlar moslashtiriladi. 

Kalit  qandaydir  so‘z  yoki  xabarlar  tagiga  qaytarilib  yoziladigan  harflar 

ketma–  ketligi  sifatida  ifodalanadi.  Shifrmatnning  har  bir  harfiga  raqamli 

ekvivalent    xabar  harfi  raqamli  ekvivalentini  uning  tagidagi  kalit  harfi  raqamli 

ekvivalentiga 35 ning moduli bo‘yicha jamlash orqali aniqlanadi. 

5.1- misol. “ҒЎЗА” kaliti yordamida “ПАХТАКОР” dastlabki matnni 

shifrlash va rasshifrovka qilish talab etilsin. 

 

 



 

 

Yechish. Shifrlash va rasshifrovka qilish quyida keltirilgan. 

Dastlabki matn       П А Х Т А К О Р 

   


Kalit                           Ғ Ў З А Ғ Ў З А 

   


Shifrmatn                Н Ў Я T Ғ ЖС R 

   


Kalit                          Ғ Ў З А Ғ Ў З А 

   


Dastlabki matn    П А Х Т А К О Р 

Shifrlangan  matnni  deshifrlash(rasshifrovka)    qilish.Shifrlangan    so’zni  

deshifrlash  qilish   quyidagicha   amalga   oshiriladi: 

Shifrlangan  so`zni  deshifrlash  (rasshifrovka  qilish)  uchun  berilgan  so`zni  shu 

kalit  so`z  orqali  deshifrlasak  bizga  asosiy  so`z  kelib  chiqadi.  Biz  yuqorida 

“TATU URGANCH FILIALI”  so`zini shifrladik va quyidagi so`zga ega bo`ldik. 

 “TBVX  YWGBEK  JNLJCOM”    bu    so`zni    deshifrlash  uchun  

“ABCDEF”  kalit  so`zi  orqali  qayta    rasshifrovka  qilsak    “TATU    URGANCH 

FILIALI”  so`zi  kelib  chiqadi.  Agar  ma’lumotni  yuboruvchi  va  qabul  qiluvchi 

tomonlar  qutblanishning  biror  bir  usulini  tanlab  olishmagan  bo’lsa,  qabul 

qiluvchi  yuboruvchi  tomonidan  berilgan  ma’lumotlardan  hech  qanday  foydali 

ma’lumot olisha olmaydi. 

Shunga  asoslanib,  axborotni  uzatishda  boshqa  kimsalar  tomonidan  ushlab 

qolinishida  himoya  qilish  uchun  ma’lumot  uzatish  kanallari  quriladi.  Qabul 

qiluvchi  kelayotgan  axborotni  boshqa  odamlar  tomonidan  ushlab  qolinganligini 

aniqlashi mumkin va bu aniqlanganidan keyin uzatuvchi tomonga ma’lumotlarni 

boshqa kalit bo’yicha qayta uzatishni so’raydi. 

Yuboruvchi ma’lumotlarni biror bir kvantli tuzilish bo’yicha kodlashtiradi. 

Qabul  qiluvchi  esa,  bu  tuzilishlarni  ro’yxatdan  o’tkazadi.  Keyin  yuboruvchi  va 

qabul qiluvchi tomonlar birgalikda kuzatish natijalarini tahlil qilishadi. Natijada, 

yuborilgan va qabul qilingan ma’lumotlarning bir xilliliga ishonch hosil qilinadi. 

Natijalarni  tahlil  qilishda  quyidagilarga  e’tibor    beriladi:  xatoliklar,  shovqin  va 

buzg’unchilar keltirib chiqargan xatoliklar. Ma’lumotlarni aniqligi tahlil qilinadi, 

lekin  bit  bo’yicha  tahlil  qilinmaydi.  Ma’lumotlarni  uzatish  vaqtida  fotonlarning 

joylashuvi nazorat qilinadi.  

 

 



 

 

Vijiner shifri haqida 

Foydalanuvchi  kaliti  deb  nomlangan  k=(k

0,

k



1,

k

2



…k

n

)  kalitning  oxirgi 



ketma ketligidan boshlaymiz va uzluksiz ketma ketlikkacha cho`zamiz, shunday 

qilib 


К=(к

0

к



1.

...... к


n

 )    к


j

(j mod r)



 0<=j<∞ 

Shunday kalitga ega bo`lamiz. 

Masalan : r =∞ ва 15, 8,2,10,11,4,18. 

Foydalanuvchi kalitida ishchi kalit davriy ketma ketlikka aylanadi. 

15,8,2,10,11,4,18,15,8,2,10,11,4,18. 

AniqlashV/6

Vijiner o`rniga qo`yish quyidagi formula bilan topiladi. 



V/6

k



0

х

1



 ….х

n-1


)→(y

0

y



1

….y


n-1

)=(x


0

+к х


1

+к .... х

n-1

+к) 


Shunday qilib 

1) 


X dastlabki matn r ga fragmentga bo`linadi 

2) 


Х

i

=(x



i

 x

i+2



… x

i+2(n-1)


)    0<=i 

 



3) 

x

i



  dastlabki  matnning  I  fragmenti  с

к

  Sezarning  o`rniga  qo`yish 



yordamida shifrlanadi. 

4) 


Х

i

=(x



i

  x


i+2

…  x


i+2(n-1)

)  →(у


i

у

i+2



…у

i+2(n-1)


)  Vijiner  o`rniga  qo`yish 

sistemasi variant M=2 daVernam sistemasi deyiladi (1971-y)  bu vaqtda 

 (х

0

х



1

 ….х


n-1

) kalit qog`oz lentaga yoziladi. 

Bodo  kodini  qo`llagan  xolda  G  bitli  simvolga  o`giradi.  Bodo  dastlabki 

matnga (2-model bo`yicha) kalit qo`shiladi. 

 

AT&T  firmning  eski  teletaypini  AQSH    armiya  aloqa  korpusi  sifatida 



qo`llardi. Bu teletayp Verkam qurilmasi va shifrlash asbobiga ega. 

 

 



 

 

Maxfiylik  nuqtai  nazaridan  K=(k



0

k

1.



......  k

n

  )  oson  esda  saqlash  uchun  kalit 



sifatida so`z yoki fraza qo`llash keng fraza qo`llash keng tarqalgan. 

Information sistemada axborot xavfsizligini ta`minlash uchun buni qo`llab 

bo`lmaydi, kalitlar xosil qilishda kalitlarning tasodifiy generatsiyasining dasturiy 

va optimal varianti ishlatiladi. 

Masalan : Dastlabki matn  

НЕ_CЛЕДУЕМ_ВЫБИРАТЪ_НЕСЛУЧАЙНЫЙ_КЛЮЧ_ 

Vijiner o`rniga sistemasi yordamida matn xosil qilish (r=4). Kalit:ключ 

(Vijiner jadvalini qo`llagan xolda) ularga kalit qo`shamiz. 

 H+K=R E+L=P va …. 

Shifrlangan matn xosil qilamiz. 

ЧРЕЗ ХРБИЙ ПЭЭШ ДМЭЖ КЕЩЦ ЧРОБ ЭБЮ ЧЭЖЦ  ФЦЫИ 

Vijinerning  shifrlash  tizimi.  Birinchi  bo’lib  Vijiner  tizimi  1586-yilda 

chop etilgan va u ko’p alfavitli tizimga nisbatan yuqoriroq o’rinda turadi. Bleza 

Vijinera  o’zini  XVI  asrning  frantsuz  diplomati  deb  hisoblaydi.  U  kriptografiya 

tizimiga, ya’ni uning rivojlanishiga o’z hissasini qo’shgan. Vijiner tizimi TSezar 

shifrlash tizimiga qaraganda mukammalroq hisoblanib, unda kalit harfidan harfga 

almashtiriladi. Bunday ko’p alfavitli almashtirish shifrini shifrlash  jadvali orqali 

ifodalash  mumkin.  Quyidagi  jadvalda  Vijinerning  ingliz  alfaviti  uchun  mos 

keluvchi jadval ko’rsatilgan. 

 

Bu  jadvaldan    matnni  shifrlash  va  uni  ochish  uchun  ishlatiladi. 



Jadvalning ikkita kirishi bo’lib: 

  Yuqori  qatordagi  xarflardan  kiruvchi  ochiq  yozuv  uchun 

foydalaniladi. 

  CHap ustundan esa kalit harflaridan foydaniladi. 

 

 


 

 

Misol uchun kalit ketma-ketligini r-deb olaylik, u holda kalit r-alfavitli r-



satrdan iborat bo’ladi. 

π=(π


0

, π


1

,…,π


r-1

); 


Vijinerning  shifrlash  tizimida  ochiq  matn  x=(x

0

,x



1

,…,x


n-1

)  va  shifrlangann 

matn  y=(y

0

,y



1

,…,y


n-1

)  ko’rinishga  ega.  π=(π

0

,  π


1

,…,π


r-1

)  kalit  yordamida 

quyidagicha munosabatda bo’ladi. 

x=(x


0

,x

1



,…,x

n-1


y= (y


0

,y

1



,…,y

n-1


); 

(y

0



,y

1

,…,y



n-1

)=(π


0

(x

0



),π

1

(x



1

),…,π


n-1

(x

n-1



)); 

Quyida  Vijiner  jadvali  berilgan  undan  foydalanib  biz  berilgan  kalit  so`z 

yordamida  axborotni  shifrlaganimizda  qanday  kod  kelib  chiqishini  hisoblab 

olishimiz  mumkin  va  bundan  tashqari  shifrlangan  ma`lumotni  o`zimiz 

mustaqil  programmasiz  deshifrlashimiz  mumkin.  Ushbu  jadavalda  kalit  so`z 

va matnni oson o`qib olish va tushunish imkoni mavjuddir. 

   

 


 

 

Vijiner jadvali 

 

 

 



 

 

 

 

 



Yuqoridagi ifodadan ma’lumki Vijiner jadvali orqali shifrlashda matnning 

(axborotning) har bir harfiga mos keluvchi kalitning har bir harfi orqali ularning 

ustun  va  satrlari  kesishmasiga  mos  keluvchi  harflar  olinadi. Agar  o’zbek  –  kiril 

alfaviti  ishlatilsa,  Vijiner  matritsasi  [36x36]  o’lchamga  ega  bo’ladi.  Masalan, 

Agar  kalit  sifatida    so’zi  tanlangan  bo’lsa,  shifrlash  matritsasi  beshta 

qatordan iborat bo’ladi. 

ABVGDEYoJZIYKLMNOPRSTUFXTSCHSH’EYuYaO’QG’H_ 

KLMNOPRSTUFXTSCHSH’EYuYaO’QG’H_ABVGDEYoJZIY 

O’QG’H_ABVGDEYoJZIYKLMNOPRSTUFXTSCHSH’EYuYa 

ZIYKLMNOPRSTUFXTSCHSH’EYuYaO’QG’H_ABVGDEYoJ 

ABVGDEYoJZIYKLMNOPRSTUFXTSCHSH’EYuYaO’QG’H_ 

 

Misol.  K=  kaliti  yordamida  T=    dastlabki 



matni shifrlansin. 

 

Ochiq matn 









Kalit 



O’  Z 


O’  Z 



O’  Z 



SHifrlangan 

matn 


O’  S 




O’  I 



 

T



1

=LO’SR_KZJK_O’IR

 

 





y=x 



k=x 

 

Kiruvchi yozuv 



Shifrlangan yozuv 

Tiklangan yozuv 

Kalit ketma-ketligi 


 

 

XULOSA 

Internet  texnologiyalarining  yaratilish  turli  manbalardan  tez  va  oson  yo’l 

bilan  axborot  olish  imkoniyatlarini  hamma  uchun  -  oddiy  fuqarodan tortib  yirik 

tashkilotlargacha  misli  ko’rilmagan  darajada  oshirib  yubordi.  Davlat 

muassasalari,  fan-ta'lim  muassasalari,  tijorat  korxonalari  va  alohida  shaxslar 

axborotni elektron shaklda yaratib, saqlay boshladilar. 

Bu muhit avvalgi fizikaviy saqlashga nisbatan katta qulayliklar tug’diradi: 

saqlash  juda  ixcham,  uzatish  esa  bir  onda  yuz  beradi  va  tarmoq  orqali  boy 

ma'lumotlar  bazalariga  murojaat  qilish  imkoniyatlari  juda  keng.  Axborotdan 

samarali  foydalanish  imkoniyatlari  axborot  miqdorining  tez  ko’payishiga  olib 

keldi.  Biznes  qator  tijorat  soxalarida  bugun  axborotni  o’zining  eng  qimmatli 

mulki deb biladi. Bu albatta ommaviy axborot va hamma bilishi mumkin bo’lgan 

axborot haqida gap borganda o’ta ijobiy hodisa. Lekin pinhona (konfidensial) va 

maxfiy  axborot  oqimlari  uchun  Internet  qulayliklari  bilan  bir  qatorda  yangi 

muammolar  keltirib  chiqardi.  Internet  muhitida  axborot  xavfsizligiga  tahdid 

keskin oshdi. 

Yuqorida  yaratilgan    Shifrlash  –  deshifrlash  dasturi    axborotni  uzatish  va 

qabul    qilish    ishlarida    himoyalash  maqsadida    ishlatiladi.Ma’lumki    hozirgi  

kunda  ko’pgina    sohalarda  axborot  eng  qimmatli  mulk  hisoblanadi.Yaratilgan 

dastur    bir  oz  bo’lsada  yuborilayotgan  matnli    axborotni  himoyalashga    xizmat  

qiladi.Yuborilayotgan  matnda  albatta  kalit  ham  joylashgan  ,  lekin  shifrlangan  

matnni  faqat shifrlash usulini va kalitni  bilganlargina ochish imkoniyatiga  ega 

bo’ladi.  Vijiner  shifrining  qulayligi  bu  bizga  yuborilayotgan  ma`lumotni  o`rta 

holatdagi  ishonchlilik  bilan  shifrlash  mumkin.  Ma`lumotlar  bazasi,  electron 

xujjatlar  va  boshqa  maxfiy  ma`lumotlarni  shifrlash  shifrlovchi  va  deshifrlovchi 

o`rtasida ma`limotlarni ishonchli yo`l orqali yetkazish imkonini beradi. 

 

 



 

 

Bu  dastur  foydalanuvchilarga  qulay  va  tushunarliligi  hamda  barcha 



hisoblashlar  shifrlash  va  deshifrlashlar  barchasi  bir  oynaga  joylashtirilganligi 

bilan osonlik tug`diradi..  

Vijiner  shifrining  kamchiligi  –  yuqori  ishonchlilikni  ta'minlash  uchun 

aytarlicha uzun kalitlarning  talab  etilishi.  Bitta harfdan  iborat kalitla shifr  Sezar 

shifri,  chegaralanmagan  qaytarilmaydigan  kalitli  shifr    Vernam  shifri  sifatida 

ma'lum.  Shifrlash  uchun  faqat  harflardan  foydalanish  ya`ni  raqamlarni  shifrlab 

bo`lmaslik ham dastur kamchiligi hisoblnadi. Kalit so`zlar uzun 5ta harfdan kam 

bo`lmagan holda foydalanuvchini yodida tez saqlanmasligi mumkin hisoblanadi. 

Ma`lumotlarni  muxofazalash  uslublarining  amalga  qo`llanilishi  masalasi 

quyidagi o`zining muxim tomonlariga ega. 



  Kriptografik  algoritmlarning  amalda  qo`llanilishini  ta`minlovchi 

vositalarni yaratish va ishlab chiqarish 



  Yaratilgan  yoki  ishlab  chiqarilgan  vositalardan  foydalanish 

uslublari. 

Shifrlash  va  deshifrlash  amallarining  asbob  uskunalari  vositasida 

ta`minlanishimaxsus  electron  sxemalar  asosida  amalga  oshiriladi  va  unda 

gammalashtirish uslubi yuqori darajadagi kriptobardoshlilikni ta`minlab nisbatan 

soddaroq  amaliy  qo`llanilish  imkoniyatlariga  ham  ega.  Gammalashtirishning 

asosini  tashkil  etuvchi  tasodifiy  bitlar  ketma  ketligini  ishlab  chiqaruvchi 

generator  sifatida  chiziqli  va  chiziqli  bo`lmgan  amallarni  bajaruvchi  qo`shish 

registrlaridan iborat foydalaniladi 

 

 



 

 

 



 

 

 

Foydalanilgan adabiyotlar 

1.  Гради Буч. Объектно –ориентированной анализ и  проектирование с                                                                                                                                                               

примерами приложений на С++. Невский диалект, 560 стр, 2001 г. 

2.  Грехем  И.  Объектно  ориентированные  методы.  Принципы  и 

практика. Вильямс. 879 стр, 2004 г. 

3.  Иванова 

Г.С.  Объектно  ориентированное  программирование. 

Учебник. МГТУ им Баумана. 320 стр, 2003 г. 

4.  Фаулер  М.,  Скотт  К.  UML  в  кратком  изложении.  Применение 

стандартного языка объектного моделирования. М., Мир, 1999. 

5.  Буч  Г.,  Рамбо  Д.,  Джекобсон  А.  Язык  UML:  руководство 

пользователя. М., ДМК, 2000. 

6.  Пол  Айра.  Объектно-ориентированное  программирование  на  С++. 

Второе издание. 

 М.: Бином, 1999. 



7.  Подбельский В.В. Язык С++ 

 М.: Финансы и статистика, 1996. 



8.  Akbarov  Davlatali  Yigitalievich  “Axborot  havfsizligini  ta`minlashning 

kriptografik usullari va ularning qo`llanilishi” Toshkent 2009 

9.  http//msdn.microsoft.com 

10. http//stackoverfloor.com 

11. http//cyberForm.ru 

12. http//cplusplus.com 

 

 

Ilova 



Vijiner  usulida  axborotni  shifrlovchi  va  deshifrlovchi  dastur  kodi 

 

 

quyidagicha bo`ladi.. 



#include

 

 

#include


 

 

 



using

 

namespace



 std; 

 

#pragma



 

once


 

class


 MyClass 

public



 

string key; 



 

MyClass(


void

); 


 

void


 GetReady(string key){ 

 

 



for

(

int



 i = 0; i < key.length(); ++i){ 

 

 



 

if

(key[i] >= 



'A'

 && key[i] <= 

'Z'



 



 

 

 



this

->key += key[i]; 

 

 

 



else

 

if



(key[i] >= 

'a'


 && key[i] <= 

'z'


 

 



 

 

this



->key += key[i] + 

'A'


 - 

'a'


 

 



 



 

string encrypt(string text){ 

 

 

string out; 



 

 

 



 

 

 



 

for


(

int


 i = 0, j = 0; i < text.length(); ++i){ 

 

 

 



 

 

char



 c = text[i]; 

 

 



 

if

(c >= 



'a'

 && c <= 

'z'



 



 

 

 



c += 

'A'


 - 

'a'


 

 



 

else


 

if

(c < 



'A'

 || c > 


'Z'

){ 


 

 

 



 

out += c; 

 

 

 



 

continue


 

 



 

 



 

 

out += (c + key[j] - 2*



'A'

) % 26 + 

'A'



 



 

 

j = (j + 1) % key.length(); 



 

 



 

 

return



 out; 

 



string decrypt(string text){ 

 

 



string out; 

 

 



 

for


(

int


 i = 0, j = 0; i < text.length(); ++i){ 

 

 



 

char


 c = text[i]; 

 

 



 

if

(c >= 



'a'

 && c <= 

'z'



 



 

 

 



c += 

'A'


 - 

'a'


 

 



 

else


 

if

(c < 



'A'

 || c > 


'Z'

){ 


 

 

 



 

out += c; 

 

 

 



 

continue


 

 



 

 



 

 

 



 

out += (c - key[j] + 26) % 26 + 

'A'



 



 

 

j = (j + 1) % key.length(); 



 

 



 

 

 



 

return


 out; 

 



}; 

 

Ushbu  kod  orqali  Visual  Studio  2010  dasturida  axborotni  shifrlash  va 



deshifrlash mumkin. 

  

1-rasm 



Yuqoridagi rasmda Vijiner shifrlash dasturini *exe faylda “?”  tugmachasi 

mavjud  va  u  orqali  dastur  haqida  ma`lumot  olish  imkoniga  ega  bo`lasiz..  “?” 

tugmachasi bosilganda 

 

 



“Bu  dastur  912-14  guruhi  talabasi  Bekchanova  Anabibi  tomonidan 

yaratildi.  Dastur  yordamida  kalit  so'zlar  orqali  so'zlarni  Vijiner  shiflash 

usuli yordamida shifrlash va deshifrlash mumkin. 

 

 

Dasturda  shifrlash  fayllar  tomonidan  amalga  oshirilishi  mumkin  bo'lib, 



shifrlanishi  yoki  deshifrlanishi  zarur  bo'lgan  matn  *.txt  kengaytmali  fayl 

yozdamida  o'qib  olinishi  mumkin,  dastur  natijasini  ham  xuddi  shuningdek 

*.txt kengaytmada saqlab qo'yish mumkin” matni berilgan.. Bu matnga asosan 

dastur nima haqida ekanligi va undan qanday foydalanish qisman ma`lumot olish 

imkoniga  ega  bo`lamiz.  (1-rasm).  Dastur  foydalanuvchiga  qulay  bo`lishi  uchun 

qisqacha  ma`lumot  berib  o`tilgan.  Va  bulardan  tashqari  oynani  kattalashtirish 

imkoni,  dasturni  olib  qo`yish  yoki  undan  butun  oyna  bilan  foydalanish  imkoni 

mavjud hisoblanadi…. 

 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

// Virgenere_Crypth.cpp : main project file.

 

 

#include



 

"stdafx.h"

 


 

 

#include



 

"Form1.h"

 

#include


 

 

#include



 

 

 



using

 

namespace



 std; 

using


 

namespace

 Virgenere_Crypth; 

 

[STAThreadAttribute] 



 

int


 main(

array


 ^args){ 

 

// Enabling Windows XP visual effects before any controls are created



 

 

Application::EnableVisualStyles(); 



 

Application::SetCompatibleTextRenderingDefault(

false

);  


 

 

// Create the main window and run it



 

 

Application::Run(



gcnew

 Form1()); 

 

return


 0; 

 



Bu kod Vijiner shifrlash  dasturida shifrlovchi oyna yaratish kodidir…. 

    


 

 

 

2-rasm 

Bu  dasturning  asosiy  oynasi  hisoblanib  unda  shifrlash  va  deshifrlashlar 



hisoblaniladi.  Bu  oyna  *exe  fayl  ko`rinishida  kompyuter  hotirasiga  saqlangan 

bo`lib  undan  foydalanish  uchun  foydalanuvchiga  qulay  joyga  ko`chirib  olib 

qo`sak  ham  bo`ladi.  Hozir  oynada  aynan  ma`lumotni  shifrlash  ko`rsatilgan 

bo`lib, 


 

 

 

 bunda  kalit  so`z  va  matn  kiritiladi  javob  tariqasida  esa  TVBX  YWGBPFL 



KIMKDPN.Bundan tashqari matnlarni fayldan o`qish va faylga saqlash mumkin. 

 

 



3-rasm 

3-rasmda  aynan  fayldan  o`qib  olish    ko`rsatilgan.  Bu  ilova  orqali 

kompyuter hotirasida berilgan  xoxlagan *txt faylni yuklab olib uni shifrlash va 

qabul  qiluvchiga  jo`natish  mumkin.  Bundan  foydalanish  asosan  uzun  matnlarni 

shifrlaganda uni har safar qayta qayta yozmasdan aksincha fayldan o`qib olib 

 


 

 

Shifrlash  va  jo`natish  oson  va  qulaylik  tug`diruvchi  avzalliklaridan  biri 



hisoblanadi  

 

4-rasm 



             4-rasmda berilgan axborotni deshifrlash keltirilgan, bunda axborotni kalit 

so`z  orqali  deshifrlab  berilgan  matn  rasshifrovka  qilingan.  Berilgan  matnni 

deshifrlagandan  so`ng  uni  faylga  saqlash  mumkin  keying  ya`ni    5-rasmda 

deshifrlangan matnni saqlash ko`rsatilgan. 

 

 


 

 

 



 

5-rasm 


 

 

 



 

 

 



 

 

 

Ushbu rasmda deshifrlangan ma`lumotni *txt fayl ko`rinishida kompyuter 



hotirasiga  saqlash    imkonini  berivchi  oyna  ko`rsatilgan.  Bunda  matnni 

deshifrlagandan so`ng matnni ozini jo`natish uchun qulay usulda xotiraga saqlab 

keyinchalik jo`natish ma`qul topiladi. 

 Aynan  ushbu  oynada  biz  openFileDialog1  nomi  bilan  kompyuter  hotirasiga 

ma`lumotni saqlab undan har safar foydalanish imkoniga egamiz. 

Demak biz matnni bir marta deshifrlasak kifoya undan foydalanish cheksiz 

martalik  imkoniyatni  beradi  (o`chirib  tashlashdan  boshqa  hollarda).Ushbu  rasm 

faylga  *txt  fayl  qilib  saqlab  qo`yish  imkonini  beradi.  Bunda  xoxlagan  (C,D) 

diskdan joy ajratib saqlab qo`yish mumkin. 

 

 



Download 0,8 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish