«kompyuter tarmoqlari xavfsizligi»

O‘ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY VA O‘RTA MAXSUS TA’LIM VAZIRLIGI

MIRZO ULUG‘BEK NOMIDAGI

O‘ZBEKISTON MILLIY UNIVERSITETI

“AXBOROT XAVFSIZLIGI” KAFEDRASI

«KOMPYUTER TARMOQLARI XAVFSIZLIGI»

fanidan

Kurs ishi

5330300 – Axborot xavfsizligi(kompyuter tizimlari xavfsizligi)

Topshirdi: Xakimbekov Jasurbek

Tekshirdi:Firdavs Muhammadiyev

Toshkent 2021

Kirish

1. Komp'yuterdan foydalanish savodi va ko‘nikmalari yetarli darajada shakllangan talaba:

•Komp'yuterni, komp'yuter qurilmalarini (monitor, klaviatura, sichqoncha, printer, skaner, USBfleshka va USB-porti orqali ulanadigan boshqa qurilmalar) ulashni, o‘rnatishni, ulardan foydalanishni

biladi, komp'yuter axborot hajmlarini tug‘ri tushunadi, elektron axborot xavfsizligidan xabari bor;

•Windows operasion tizimida asosiy funksiyalarni bajarishni biladi. Asosiy funksiyalarga: o‘z parolini o‘zgartirish, fayllar yaratish, ochish, ko‘chirish, o‘chirish, ish stolini (Rabochiy stol), “PUSK”

menyusini sozlash, komp'yuter IP-adresi va tarmoq adapteri parametrlarini sozlash, o‘z komp'yuterining tarmokdagi nomini o‘zgartirish, o‘zi foydalanadigan (Universitet tomonidan o‘rnatilmagan va tavsiya

etilmagan*) dasturlarni o‘rnatish/uchirish/sozlash, Operasion tizim yoki klaviatura tilini o‘zgartira olish, qo‘shimcha shriftlarni o‘rnatish, kompakt diskka ma'lumot yozish, audio/video fayllarni o‘rnata olishi, audio/video pleerlarni sozlash, komp'yuter disklari, fleshkalar, operativ xotira, fayllar va papkalarni viruslar va ziyon yetkazuvchi programmalar predmetiga tekshirish va h.k.z. Ushbu funksiyalarni bajarishda muammolar chiqqan xollarda, o‘zi bartaraf eta oladi.

• Office amaliy dasturlar paketi tarkibiga kiruvchi dasturlardan (Word, Excel, PowerPoint, Outlook) erkin foydalana oladi. Erkin foydalanishga: xujjat/elektron jadval/ prezentasiya/ elektron xatlarni

yaratish, formatlash, formulalar/animasiyalar bilan ishlash, elektron pochta orqali junatish, printerda chop etish, dasturlarning tashqi ko‘rinishi, funksionalligi va ichki sozlash va x.k. Ushbu dasturlardan

foydalanish davomida muammolar chiqqan xollarda, o‘zi bartaraf eta oladi.

*Universitet Axborot texnologiyalar markazi xodimlari tomonidan o‘rnatilmagan dasturiy vositalar sozligini nazorat

qilish va yuritishni o‘z zimmasiga olmaydi.

2. LOKAL TARMOK

2.1 O’zbekiston Milliy universitetida yukori tezlikdagi simli va simsiz (Wi-Fi) lokal tarmoq ishga tushirilgan. Unga so‘nggi avlod texnikalari -server va kommutasion jixozlar hizmat ko‘rsatadi.

Universitet axborot xavfsizligi markaziy proksi serverdagi dasturiy paketlar va tarmoq brandmaueri yordamida amalga oshiriladi.

2.2 Lokal tarmoqqa ulangan barcha komp'yuter va qurilmalar uchun bir xil foydalanish qoidalari

qullaniladi. Tarmoqqa ulanish uchun dastlab komp'yuter yoki qurilmaning o‘z alohida IP-adresi bo‘lishi talab etiladi.

TARMOQDAN FOYDALANISh HUQUQI

2.3 Universitet tarmog‘idan foydalanish uchun hodimlar Axborot texnologiyalar markazida ilovada keltirilgan shaklga muvofiq murojaat etadilar. Jalb etilgan hodimlar uchun rahbariyat/bo‘lim boshlig‘i

javobgarlikni zimmasiga olgan holda shaklning tegishli joylarini to‘ldiradi va imzo chekadi.

TARMOQQA ULANISh QOIDALARI

2.4 IP-adreslar komp'yuter yoki qurilma (planshet, noutbuk, telefon) foydalanuvchisi tomonidan

sozlanishi shart. Uni sozlash uchun Windows operasion tizimida quyidagilarni amalga oshiring: PUSK->

Panel' upravleniya->Set' i Internet -> Sentr upravleniya setyami i obshim dostupom->Izmenenie

parametrov adaptera-> Podklyuchenie po lokal'noy seti yoki Besprovodnoe setevoe soedinenie (2 marta bosib

“Svoystva” oynasini oching) “Svoystva” tugmasini bosing->Ruyxatdan “Protokol Interneta versii 4

(TCP/IPv4)” bandini belgilang ->"Ispol'zovat' sleduyushiy IP-adres:” bandini belgilab quyidagi jadvalga

muvofik “IP-adres:” maydonini tuldiring.

Har bir bo‘lim uchun alohida IP-adreslar diapazoni belgilangan:

192.168.0.1 dan 10 gacha 192.168.20.1 dan 10 gacha Server kommunkasion jihozlar uchun rezerv

192.168.0.11 dan 40 gacha Rahbariyat: Rektor, prorektor, buxgalteriya va kotib-referentlar, Huquqshunos

192.168.0.41 dan 89 gacha Kadrlar bo‘limi, Devonxona, Xalqora bo‘lim, marketing, o‘quv bo‘limi, ilmiy bo‘lim va boshqalar

192.168.0.90 dan 99 gacha Monitoring, axborot-kommunikasion texnologiyalarni joriy etish va rivojlantirish bo‘limi

192.168.0.100 dan 170 gacha Korparativ tarmoqni boshqarish va texnik taminot bo‘limi, ARM markazi

192.168.10.11 dan 61 gacha Fizika-matematika fakul'teti

192.168.10.62 dan 92 gacha Kimyo-texnologiya fakul'teti

192.168.10.93 dan 123 gacha Tarix va huquqshunos fakul'teti

192.168.10.124 dan 164 gacha Ishtimoi-iqtisodiyot fakul'teti

192.168.10.165 dan 185 gacha Texnika fakul'teti

192.168.10.186 dan 206 gacha Tabiyatshunoslik va geografiya

192.168.10.207 dan 211 gacha Mistratura

192.168.10.212 dan 225 gacha Pedagogika

192.168.20.11 dan 50 gacha Filologiya

192.168.20.51 dan 80 gacha Qoraqalpoq filologiyasi

192.168.20.81 dan 110 gacha Wi-Fi uchun muljallangan
Maska podseti: 255.255.255.0

Osnovnoy shlyuz: 192.168.0.1

Predpochitaemiy DNS-server: 195.158.0.1

Al'ternativniy DNS-server: 192.168.0.1

Yuqorida kursatilgan amallar bajarilgach, “OK” tugmasi bosiladi va sozlashlar saqlanadi. Agar

“Konflikt IP-adresa” xatosi chiksa, o‘z bulimingiz uchun ajratilgan boshqa IP-adreslarni quyishga urinib

ko‘ring. Agar xatolik takrorlansa Axborot texnologiyalar markazi murojaat eting.

192.168.0.1 дан 10 гача 192.168.20.1 дан 10 гача	Сервер коммункацион жиҳозлар учун резерв
192.168.0.11 дан 40 гача	Раҳбарият: Ректор, проректор, бухгалтерия ва котиб-референтлар, Ҳуқуқшунос
192.168.0.41 дан 89 гача	Кадрлар бўлими, Девонхона, Халқора бўлим, маркетинг, ўқув бўлими, илмий бўлим ва бошқалар
192.168.0.90 дан 99 гача	Мониторинг, ахборот-коммуникацион технологияларни жорий этиш ва ривожлантириш бўлими
192.168.0.100 дан 170 гача	Корпаратив тармоқни бошқариш ва техник таминот бўлими, АРМ маркази
192.168.10.11 дан 61 гача	Физика-математика факультети
192.168.10.62 дан 92 гача	Кимё-технология факультети
192.168.10.93 дан 123 гача	Тарих ва ҳуқуқшунос факультети
192.168.10.124 дан 164 гача	Иштимои-иқтисодиёт факультети
192.168.10.165 дан 185 гача	Техника факультети
192.168.10.186 дан 206 гача	Табиятшунослик ва география
192.168.10.207 дан 211 гача	Мистратура
192.168.10.212 дан 225 гача	Педагогика
192.168.20.11 дан 50 гача	Филология
192.168.20.51 дан 80 гача	Қорақалпоқ филологияси
192.168.20.81 дан 110 гача	Wi-Fi учун мулжалланган

Al'ternativniy DNS-server: 192.168.0.1

Yuqorida kursatilgan amallar bajarilgach, “OK” tugmasi bosiladi va sozlashlar saqlanadi. Agar

“Konflikt IP-adresa” xatosi chiksa, o‘z bulimingiz uchun ajratilgan boshqa IP-adreslarni quyishga urinib

ko‘ring. Agar xatolik takrorlansa Axborot texnologiyalar markazi murojaat eting.

Maska podseti: 255.255.255.0

Osnovnoy shlyuz: 192.168.0.1

Predpochitaemiy DNS-server: 195.158.0.1

2.5 Planshet, telefon va boshqa qurilmalar orqali simsiz tarmoqqa ulanish zaruriyati tug‘ilsa, o‘sha

qurilmalarda IP-adresni sozlash ham yuqorida ko‘rsatilgan tarzda amalga oshiriladi. Qo‘shimcha yordam uchun

qurilmaning qullanmasiga murojaat kiling.

2.6 Server va kommutasion jixozlar, tarmoq printerlari, Wi-Fi marshrutizatorlari uchun rezervlangan va xizmat ko‘rsatilmaydigan IR-adreslarni o‘zlashtirish may etiladi! Agar ushbu IPadreslar orqali ulangan komp'yuter yoki qurilmalar aniqlansa, qoidabuzarlik (!) hisoblanadi va ushbu komp'yuter yoki qurilma seriya raqami bo‘yicha tarmoqdan foydalanish huquqidan butunlay mahrum etiladi hamda tegishli xodimga nisbatan qat'iy choralar ko‘riladi. Vazirlik korporativ tarmog‘ini sozlash uchun O’zMU universiteti parametrlari

Shahar/viloyat Shahar/tuman Oliy ta'lim muassasasi ob'ektlari Korporativ tarmoq IP adreslar diapazoni Maska Shlyuz

1 Toshkent Olmazor O’zMU 10.20.63.10 - 10.20.63.100 255.255.255.0 10.20.63.1

Hisoblash texnikasi paydo bo‘lishidan boshlab, kompyuterlar orasida ma’lumotlar uzatish bo‘lgan. Bu orqali har bir aloxida kompyuterni birgalikda ishlashini tashkil etish, bir masalani bir nechta kompyuterlar yordamida yechish, har bir kompyuterni birorta funksiyani bajarishga maxsuslashtirish, resurslardan birgalikda foydalanish va boshqa ko‘p muammolarni yechish imkonini yaratadi. Oxirgi vaqtda axborot almashishni ko‘p uslub va vositalari taklif etilgan: disketa yordamida fayllarni oddiy ko‘chirishdan to dunyo bo‘ylab internet kompyuter tarmog‘igacha, ya’ni barcha dunyodagi kompyuterlarni bog‘lash imkonigacha.
Hisoblash texnikasi paydo bo‘lishidan boshlab, kompyuterlar orasida ma’lumotlar uzatish bo‘lgan. Bu orqali har bir aloxida kompyuterni birgalikda ishlashini tashkil etish, bir masalani bir nechta kompyuterlar yordamida yechish, har bir kompyuterni birorta funksiyani bajarishga maxsuslashtirish, resurslardan birgalikda foydalanish va boshqa ko‘p muammolarni yechish imkonini yaratadi. Oxirgi vaqtda axborot almashishni ko‘p uslub va vositalari taklif etilgan: disketa yordamida fayllarni oddiy ko‘chirishdan to dunyo bo‘ylab internet kompyuter tarmog‘igacha, ya’ni barcha dunyodagi kompyuterlarni bog‘lash imkonigacha.
Lokal hisoblash tarmoqlari
“Lokal tarmoqlar” (LAN, local area network) deganda aynan shunday tarmoqlarni tushiniladiki, u o‘lchamlari katta bo‘lmagan bir-biriga yaqin joylashgan bir nechta kompyuterlarni birlashtiradi.Xozirgi vaqtda lokal tarmoqlar juda keng tarqalgan. Bunga sabab axborot xajmining 80—90 % i o‘sha tarmoq ichida aylanishi kuzatiladi. Lokal tarmoqdagi kompyuterlar orasidagi ma'lumot almashuvi yuqori tezlikka ega, chunki ular yagona axborot uzatish kanali bilan bog‘langan bo‘ladi. Lokal tarmoqda exmlar orasidagi masofa uncha katta emas - 10 km gacha, radio kanal aloqasidan foydalanilsa - 22,5 km. Lokal tarmoqlarda kanallar tashkilot mulki xisoblanadi va bu ulardan foydalanishni osonlashtiradi
Shunday qilib, lokal tarmoqlarning farq qiluvchi belgilari quyidagicha: · uzatishning yuqori tezligi, katta o‘tkazuvchanlik imkoniyati; · uzatishning xato darajasi pastligi (yoki, yuqori sifatli aloqa kanallari). Ma’lumotlar uzatish qo‘yiladigan ehtimolli xatosi 10~7–10~8 bo‘lishi kerak; · effektli, tezlik bilan almashuvni boshqarish mexanizmi. · Chegaralangan, tarmoqga ulanadigan aniq ma’lum bo‘lgan kompyuterlar soni.
Lokal tarmoqlar tarmoqdagi hamma kompyuterlarda parallel hisoblash tizimini tashkil etishga imkon yaratadi. Ular yordamida murakkab texnologik tizimlarni yoki bir nechta kompyuterlarda bir vaqtda ilmiy izlanishlar qurilmasida ishlarni boshqarish ham mumkin.
Lokal tarmoqlar tarmoqdagi hamma kompyuterlarda parallel hisoblash tizimini tashkil etishga imkon yaratadi. Ular yordamida murakkab texnologik tizimlarni yoki bir nechta kompyuterlarda bir vaqtda ilmiy izlanishlar qurilmasida ishlarni boshqarish ham mumkin.
Biroq lokal tarmoqlar ba’zi kamchiliklarga ega, ularni doim esda tutish kerak. Uskunalar sotib olish va tarmoqli dasturli ta’minot, ulanuvchi kabellarni o‘tkazish va personalni o‘qitish qo‘shimcha moddiy xarajatlardan tashqari yana mutaxassis bo‘lishi kerak, u tarmoqni ishlashini nazorat qilib turadi, uni takomillashtiradi, resurslarga kirishni boshqaradi, bo‘lajak nosozliklarni to‘g‘rilaydi yani u tarmoq admi-nistratoridir. Tarmoqlar kompyuterlarni joyini o‘zgartirish, boshqa joyga o‘tkazish imkoniyatlarini chegaralab qo‘yadi, chunki bunda birlashtirilgan kabellarni qaytadan o‘tkazish kerak bo‘ladi. Bundan tashqari, tarmoqlar kompyuter viruslarini tarqatishga ajoyib muxit hisoblanadi, shuning uchun kompyuterlardan avtonom foydala-nishga qaratadi himoyalash masalalarga ko‘proq etibor berishga to‘g‘ri keladi. Hech narsa bekorga kelmaydi.
Tarmoqlar nazariyasini asosiy tushunchalarini eslatib o‘tamiz, ular server va kliyent. Server deb tarmoqni abonenti (uzeli) bo‘lib, boshqa abonentlarga o‘zining resurslarini taqdim etib, o‘zi esa boshqa abonentni resurslardan foydalanmaydi, ya’ni faqat tarmoqga xizmat qiladi.
Kompyuter tarmoqlarining topologiyalari
Jasurbek Xakimbekov, [17.09.21 15:13]

Kompyuter tарmоg‘i topologiyasi (yaxlitlash, qiyofalash, tuzilish) deganda tarmoq kompyuterlarini bir-biriga nisbatan fizik joylashtirish va ularni aloqa liniyalari bilan ulashi tushiniladi. Takidlash muhimki, topologiya tushunchasi eng avval lokal tarmoqlarga tegishli bo‘lib, ularda aloqalar tuzulishini oson ko‘rish mumkin. Global tarmoqlarda aloqalar tuzilishi foydalanuvchilardan odatda berkitilgan va unchalik muhim emas, chunki har bir aloqa seansi shaxsiy o‘zini yo‘li bilan bajarilishi mumkin.

Asbob – uskunalarga, ishlatiladigan kabel turiga, mumkin bo‘lgan va eng qulay almashuvni boshqaradigan usullariga, ishlash ishonchligiga, tarmoqlarni kengaytirish imkoniyatlariga topologiya talablarini belgilaydi. Garchi tarmoqdan foydalanuvchiga topologiyani tanlash tez – tez bo‘lmasa ham, asosiy topoloiyalarning xususiyatlari, ularning ustunliklari va kamchiliklarini bilishi kerak. Tarmoqning uchta asosiy topologiyalari mavjud:
Shina (bus), bunda hamma kompyuterlar bir aloqa liniyasiga parallel ulanadi va har bir kompyuterdan axborot bir vaqtda hamma qolgan kompyuterlarga uzatiladi
TARMOQDAN FOYDALANISh QOIDALARI

2.7 Lokal tarmoq barcha komp'yuterlarni bir-biriga ulaydi va komp'yuter

foydalanuvchilari uchun o‘z komp'yuteridagi resurslarni boshqa foydalanuvchilar bilan almashish

imkoniyatini yaratadi. Foydalanuvchi o‘z komp'yuteridagi resursni boshqa foydalanuvchilar bilan almashish

uchun Windows operasion tizimida ko‘yidagilarni amalga oshirishi zarur: Yangi papka yaratiladi va

sichqonchaning ung tugmasi bosilib, menyudan “Svoystva” punktini tanlanadi, “Dostup” bo‘limidan “Obshiy

dostup” tugmasi bosiladi va ism kiritish maydoniga “Vse” deb yoziladi, so‘ng “Dobavit'” tugmasi bosiladi.

(ism kiritish maydoniga alohida foydalanuvchilar ismlarini ham kiritish mumkin). Xodimlar, o‘z

komp'yuterida saqlangan va almashilayotgan fayllar mazmuniga javobgarlikni o‘z zimmalariga oladi.

3. INTERNET TAPMOG‘I

3.1 Universitet doimiy ravishda internet tarmog‘iga ulangan bo‘lib, umumiy tezligi 2048

Kbit/sekundga teng. Foydalanuvchilarga Markaziy proksi serverdan har bir komp'yuter uchun 100 Kbit/s

tezlikda taksimlanadi.

3.2 Internet tarmog‘iga markazning internet trafigini taqsimlovchi proksi-server xizmat

ko‘rsatadi, proksi serverning IR-adresi 192.168.0.1, port nomeri 3128.

INTERNETGA ULANISh QOIDALARI

3.3 Universitetning internet tarmog‘idan foydalanish uchun (1) komp'yuter yoki qurilma lokal

tarmoqqa 2.4 bandda ko‘rsatilgan tarzda ulangan bo‘lishi va (2) Internet Explorer dasturiniig proksi-server

qismi sozlanishi shart. Buning uchun Windows operasion tizimida: PUSK-> Panel' upravleniya -> Set' i

Internet -> Svoystva obozrevatelya -> Podklyuchenie -> Nastroyka seti-> “Ispol'zovat' proksi-server dlya

lokal'nix podklyucheniy” bandi belgilanadi va “Adres:” maydoniga 192.168.0.1, “Port:” maydoniga 3128

yoziladi, “OK” tugmasi bosiladi va sozlashlar saqlanadi. Ushbu qoida planshet va telefonlarga ham

taalluqli.

3.4 Internetdan boshqa brauzerlar orqali foydalanilsa, o‘sha brauzerlarning tegishli proksiserver qismlari sozlanadi.

INTERNETDAN FOYDALANISh QOIDALARI

3.5 Foydalanilgan internet resurslari avtomatik tarzda monitoring qilib boriladi va tashrif buyurilgan veb-sayt nomlari, foydalanilayotgan xabar almashinuvi va chat-programmalar faoliyati, internet tarmog‘idan foydalanish davomiyligi, internet tarmog‘idan olingan axborot hajmi doimiy ravishda yozilib, jurnalga kiritilib boriladi.

3.6 Internetdan ish vaqtida audio (mp3) va video (avi, mp4, mkv va h.k.z.) fayllar ko‘chirilganda,

turli xil ijtimoiy tarmoqlar (mail.ru, odnoklassniki.ru, facebook.com, twitter.com va boshqalar), ko‘ngilochar

va boshqa ish jarayonida zarur bo‘lmagan resurslardan foydalanish qoidabuzarlik (!) hisoblanadi.

3.8 Xizmatga doir xujjatlar almashish va yozishmalar fakdtgina milliy, ximoyalangan va rasmiy

(korporativ) elektron pochta xizmatlari orqali amalga oshiriladi. (@edu.uz, e-xat, e-hujjat va boshkalar).

3.9 Internet tarmog‘idan ko‘ngilochar vosita sifatida foydalanish, xizmat komp'yuterlariga ish

faoliyatiga alaqodor bo‘lmagan dasturlarni o‘rnatish, xizmat komp'yuterlari orqali Internet tarmog‘iga

ulanish uchun mobil aloqa operatorlarining flesh modemlaridan foydalanish qat'iyan man etiladi.

3.10 Internetdan foydalanish qoidalari bo‘zilgan vaqtda foydalanuvchi avtomatik ravishda bir

xaftaga internet tarmog‘idan foydalanish huquqidan mahrum etiladi.

4. ELEKTRON POChTADAN FOYDALANISh QOIDALARI

4.1 Universitetning Internet tarmog‘idan foydalanish uchun komp'yuter yoki qurilma lokal tarmoqqa

2.4 bandda ko‘rsatilgan tarzda ulangan bo‘lishi va Internet Explorer dasturining proksi-server qismi 3.3

bandda ko‘rsatilgan tarzda sozlangan bo‘lishi shart.

4.2 Universitetda ish yuritish jarayonida almashilayotgan barcha elektron shakldagi korrespondensiya

vazirlikning rasmiy https://mail.edu.uz elektron pochta xizmati orqali amalga oshirilishi shart. Agar

markazning elektron korrespondensiyasi Internet tarmog‘idagi erkin pochta xizmatlari orqali (mail.ru,

yahoo.com, rambler.ru va x.k.z.) amalga oshirilsa qoidabuzarlik (!) hisoblanadi.

4.3 Universitet xodimlari yangi elektron pochta qutisi ochish uchun Uz domenlaridan foydalanish

kerak.

4.4 Elektron pochta orqali almashilgan ma'lumotlar mazmuniga fakat elektron pochta egasi bo‘lgan

xodim javbgar hisoblanadi.

4.5 Elektron pochta orqali hajmi 5 Mbdan ortiq xatlar junatish, bir vaktning o‘zida 10 dan ortiq

adreslarga xat junatish qoidabuzarlik (!) xisoblanadi.

4.6 Elektron pochtadan istalgan Internet brauzeri orqali foydalanish mumkin. Buning uchun

https://mail.edu.uz manziliga o‘tib, berilgan pochta logini va parolini kiritish lozim. (Login formati:

berilgan [e-mail]).

4.7 Elektron pochta hajmi cheksiz emasligini hisobga olgan xolda, undagi zarur ma'lumotlarni

kuchirib olib, keraksiz ma'lumotlardan tozalab turish shart.

Elektron pochtadan samarali foydalanish maqsadida Office amaliy dasturlar paketining Outlook

dasturidan foydalanish tavsiya etiladi. Buning uchun Outlook 2007/2010 dasturini kuyidagicha sozlash

kerak. PUSK -> Vse programmi -> Microsoft Office-> Microsoft Outlook 2010. Agar dasturdan ilgari

foydalanilmagan bo‘lsa, u avtomatik tarzda pochtani sozlashni taklif etadi. Agar dasturdan foydalanilgan

bo‘lsa, u holda “Fayl” menyusidan “Nastroyka uchetnix zapisey”, so‘ngra “Nastroit' vruchnuyu parametri

servera ili dopolnitel'nie tipi serverov” -> Dalee -> “Elektronnaya pochta Interneta” -> Dalee ->

“Vvedite imya:” maydoniga xodimning Ismi/Familiyasi, “Adres elektronnoy pochti:” maydoniga berilgan

elektron pochta logini (Login formata: berilgan [e-mail]); “Tip uchetnoy zapisi:” POP3; “Server

vxodyashey pochti:” maydoniga edu.uz; “Server isxodyashey pochti (SMTP):” maydoniga edu.uz; “Pol'zovatel':”

maydoniga berilgan elektron pochta logini (Login formata: berilgan [e-mail] ); “Parol':” maydoniga

parolni kiriting va “Soxranit' parol'” punktini belgilang. So‘ng “Drugie nastroyki” tugmasini bosing.

“Server isxodyashey pochti” bo‘limida “SMTP serveru trebuetsya proverka podlinnosti” punktini belgilang.

So‘ng '“Dopolnitel'no” bo‘limida “Trebuetsya shifrovannoe podklyuchenie (SSL)” punktini belgilang. OK ->

Dalee-> Gotov tugmasini bosish orqali MS Outlook dasturi sozlanadi.

Xulosa

Biz bu ishimizda nafaqat bitta operatsion tizim balki butun bir universitet local tarmog’idan qanday imkoniyatlarda to’g’ri foydalanishni o’rgandik. “Lokal tarmoqlar” (LAN, local area network) deganda aynan shunday tarmoqlarni tushiniladiki, u o‘lchamlari katta bo‘lmagan bir-biriga yaqin joylashgan bir nechta kompyuterlarni birlashtiradi.Xozirgi vaqtda lokal tarmoqlar juda keng tarqalgan. Bunga sabab axborot xajmining 80—90 % i o‘sha tarmoq ichida aylanishi kuzatiladi. Lokal tarmoqdagi kompyuterlar orasidagi ma'lumot almashuvi yuqori tezlikka ega, chunki ular yagona axborot uzatish kanali bilan bog‘langan bo‘ladi. Lokal tarmoqda exmlar orasidagi masofa uncha katta emas - 10 km gacha, radio kanal aloqasidan foydalanilsa - 22,5 km. Lokal tarmoqlarda kanallar tashkilot mulki xisoblanadi va bu ulardan foydalanishni osonlashtiradi

Foydalanilgan manba’lar

Librariy.net

Faylar.org

Shaxsiy idrok