PROPORTSIONAL TSIRKUL
CHiziq uzunligini bir necha aniq qiymatga uzaytirish yoki kamaytirishda ishlatiladi. U har ikki tomoni ignalardan, oyoqchalardan iborat bo’ladi. TSirkul oyoqlari o’rtalikdan suruluvchi vint bilan birlashtirilgan. Berilgan AB chiziq uzunligi bir necha marta katta yoki kichik chiziq olish uchun oraliqdagi S vintni bo’shatib, V belgini 12 chizig’iga qo’yilsa, ab uchlari AB uchlaridan 2 marta 1/3 qo’yilsa 1 marta kichik bo’ladi.
Ish boshlashdan ilgari tsikrulning AB uchlari bo’yicha chiziq o’tkazib, unga ab uchning necha marta joylashishi tekshiriladi.
REYSFEDERLAR
Reysfederlar tush bilan chiziq
chizishda ishlatiladi, tush bilan oddiy va uzun chiziqlar chizadigan oddiy reysfederning ko’rinishi berilgan.
Reysfeder uchi yoysimon o’tkirlangan, ichki tomoni yassi ikki metall lopatkachalardan iborat. CHiziq qalinligi lopatkachalarni birlashtiruvchi vint orqali tartibga keltiriladi.
Ishlatilish mohiyatiga qarab turli reysfederlar qo’llanadi. Oddiy 1,5 mm qalinlikgacha, undan qalin chiziqlarga ikkilangan chiziq uchun egri chiziqlarni chizishda aylanuvchi reysfeder ishlatiladi.
Tush bilan aylana va yoy hosil qilishda, bir uchiga 3 moslama o’rnatilgan reysfeder bilan chiziladi.
Krontsirkul diametri 5 mm kichik aylana chizishda qo’llanadi.
Bir uchi igna, ikkinchi uchiga metall trubka (2) ichiga qalpoqli metall oyoq joylashtirilgan. Trubkaga prujina (3) orqali vint (b) bilan reysfeder (5) biriktirilgan. Aylana diametri vint yordamida o’rnatiladi. Trubka reysfeder bilan tik va aylana shaklida erkin harakatlanadi.
Alohida g’ilofga joylashtirilgan chizma qurollar jamlamasi gotovalnik deyiladi.
Turli chizma ishlar uchun har xil gotovalnik g’ilofi ustiga T belgisi, universaliga U belgisi qo’yilib, belgidan keyingi son chizma qurollar sonini bildiradi.
Injenerlik grafikasida yuqori aniqlikda 2 mm va undan katta parallel chiziqlar chizishda sinusli lineyka (15) qo’llanadi.
U ikki qismdan iborat bo’lib, birinchisi tik chiziqlari 20 mm dan chizilgan masshtab lineykasi. Ikkinchisi 2 mm bo’laklarga bo’lingan bir uchi 50 burchakli to’g’ri uchburchak Sin 50 =0,1 bo’lganligi uchun uchburchakli lineyka 2 mm surilganda uning qiya qilib ishlangan gipotenuzasi 0,2 mm siljiydi. SHu sababli sinusli lineyka plan va xaritalarga shartli belgilarni tushirishda keng ishlatiladi.
Injenerlik grafikasida alohida yuqori sifatli po’latdan yasalgan 41, 290, 291 va 2350 sonli perolar ishlatiladi. Ular oddiy perolardan, uchining ingichkaligi va nafisligi bilan farq qiladi. Bunday perolar yumshoq bo’lib 0,1 mm gacha ingichka chiziqlar chizish imkoniyatini beradi. Pero uchlari teng juftlangan bo’lishi shart. Ko’rsatilgan kamchilikli perolar chizmaga yaroqsiz hisoblanadi. Bunday kamchiliklarni kuzatish berilgan..........rasmdagidek bajariladi.
Uchi har tomonga ajralgan pero uchi ..........rasmdagidek bo’lsa, peroning ichki tomonini qalam bilan yengil bosish orqali, uchi har xil uzunlikda bo’lsa, ............b rasmdagidek har tomonga surib, keyin yon tomoni ..........v rasmdagidek qum qog’oz ustida sekin qayrab tuzitiladi.
So’ngi vaqtlarda tush solingan trubkachadan iborat 0,1 mm gacha qalinlikda chizishga moslashtirilgan refinograflar ishlab chiqarilmoqda. Bu tushning ancha vaqtgacha qotmasligini tahminlashi hamda bunday chizma qurolni cho’ntakda olib yurish qulay bo’lganidan tez tarqalmoqda.
Do'stlaringiz bilan baham: |