Kirish. 1918-1939 yillarda xalqaro munosabatlar

Vashington konferensiyasi. Uzoq Sharq va Tinch okeanidagi bahsli muammo-larni hal qilish vadengizdagi qurollarni cheklash maqsadida 1921 yil 12 - noyabrdan 1922 yil 6 - fevralgacha to’qqiz davlat vakillari ishtirokida Vashington konferensiyasi bo’lib o’tdi. Konferensiyada asosiy rolni AQSH, Buyuk Britaniya va Yaponiya o’ynadi.

1921 yil dekabrda Vashington konferensiyasida to’rt davlat – AQSH, Buyuk Britaniya, Fransiya va Yaponiya o’rtasida shartnoma imzolanib, ushbu davlatlarning Tinch okeani havzasida gi o’z orollariga egalik qilish huquqlari kafolatlandi.

1923 yili Lozanna tinchlik shartnomasi imzolanib, unda Turkiyaning urush dan keyingi chegaralari belgilab berildi va mustaqilligi tan olindi. U Birinchi jahon urushi-dan keyin yuzaga kelgan hududiy o’zgarishlarga qonuniy tus bergan so’nggi yirik shartnoma bo’ldi.

1919 – 1923 yillari imzolangan shartnomalar va jahondagi kuchlarning yangi nisbati xalqaro munosabatlarning Versal – Vashington tizimi nomini oldi. Versal-Vashington tizimi bir guruh davlatlarning dunyoga hukmronligini o’rnatdi, dunyo siyosatida AQSH ta’sirining sezilarli kuchayganligini aks ettirdi. Shu tariqa g’oliblar va mag’lublar o’rtasidagi zid diyatlar tizimi shakllanib, bu mag’lublarning o’ch olish, adolatli tartib o’rnatish uchun intilishiga, yangi urushga olib keldi. Birinchi jahon urushidan so’ng G’arb ning bir qator mamlakatlarida o’ng radikal, ekstremistik harakatlar vujudga kelib, umumiy nom bilan fashizm deb ataldi.

Fashistik harakatning liderlari ijtimoiy safsatabozlikdan keng foydalandilar, kishilarning millatchilik hissiyotiga ta’sir o’tkazishga harakat qildilar, o’z millati uchun ijtimoiy adolatni, «yangi jamiyat»ning o’zlariga ma’qul shaklini qurishni va’da qildilar.