Kimyo fanini o’qitishda o’quvchilarda kompetensiyalarni shakllantirish

Kimyo fanini o’qitishda o’quvchilarda kompetensiyalarni shakllantirish

Har bir o‘qituvchi bugungi kundagi asosiy vazifasi dars muqaddas ekanligini mas'uliyat bilan anglashi, o‘qituvchilarga amaliy yordam berish uchun yaratilgan “Dars muqaddas”, “Murakkab fan-o‘rganaman”, “O‘rgan - o‘rgat”, “Sog‘lom muhit - sog‘lom jamoa”, “Yaxshi muallim - sifatli ta'lim” kabi innovatsion tadbirlar kompleksini amalga oshirishda o‘sib kelayotgan yoshlarga zamonaviy bilimlar berish, kasb - hunarga o‘rgatish, iqtidori, qobiliyatini o‘stirish uchun bor imkoniyatlardan foydalanishi zarur.

Hozirda barcha fan o’qtuvchilaridan kompetensiyaviy yondashuv asosida bilim berish talab etilmoqda.Ish tajribamdan kelib chiqqan holda men ham o’quvchilarda xususiy kompetensiyalarni shakllantirish uchun bir necha mashqlardan foydalanaman. Yoshlarimizning qay darajada mukammal bilimga ega bo‘lishi biz ustozlarning faoliyatiga bevosita bog‘liq.Kimyo faniga o‘quvchining qiziqishini orttirish kelajakda yurtimizda yetuk mutaxassislarning yetishib chiqishi va ilm-fan,texnikaning yuksalishi uchun asos bo‘la oladi. Bugun e'tiboringizga havola etmoqchi bo‘lgan taqdimotimda kimyoning hayotimizdagi o‘rni haqida fikr yuritar ekanman, uning o‘quvchilarimizning kasb tanlashlaridagi ahamiyatiga to‘xtalaman.

«Kimyo va hayot» tushunchalari orasidagi uzviy bog‘liqlikni 9-sinfdagi , “Kalsiy va magniy” mavzusini o‘tishda quyidagicha izohlash mumkin:

Kalsiy hayotning barcha shakllari uchun muhim ahamiyatga ega kimyoviy elementdir

Kalsiy davriy sistemada 4 davr 2 guruxning bosh guruxchasida joylashgan bo‘lib ishqoriy -yer metallar oilasi vakili hisoblanadi. Uning tartib raqami 20 atom og‘iriligi 40 ga teng bo‘lib, demak protonlar soni 20 elektron soni 20 ta, neytroni 20 ga teng bo‘ladi.Kalsiyning 6 ta izotopi bo‘lib, Ca44(2,09%), Ca40(96,94%), Ca42(0,67%), Ca48(0,187%), Ca43(0,135%), Ca46(0,003%) ega. Shu jumlani tushuntirish orqali matematik savodxonlikni, o‘quvchilarning ingliz tili lug‘atini ham oshirib boraman.

Biologik ahamiyati. Kalsiy asab impulslarini uzatish jarayonlarida ishtirok etib bosh miya po‘stlog‘ida sezish va tormozlanish o‘rtasidagi muvozanatni taminlaydi. Yurak va xarakat muskullarini qisqarishini, organizmdagi ishqoriy-kislotali muhit, shuningdek, turli fermentlarning faolligini oshirishni taminlaydi.

Kalsiy hujayra membranasini tuzilishi va xosil bo‘lishi mag‘iz-yadroning ishini meyorlashtirib, organizmda allehgik reaksiyalarni oldini oladi yoki kamaytiradi. shamollaganda esa og‘rikli sindromlarni susaytiradi. U qon invishidagi asosiy omil bo‘lib, qon tarkibidagi xolesterin miqdorini kamaytirib, immunitetning oshishga yordam beradi.

Professor I.R.Asqarov tomonidan ishlab chiqilib, O‘.Z.B. Respublikasi Sog‘liqni saqlash vazirligi ruxsati bilan amaliyotga joriy etilgan ,,Askalsiy" birikmasi tarkibiga asosan, kalsiy hamda 20 dan ortiq mikroyelemntlar kiradi. ,, Askalsiy" birikmasi organizmning himoya vositasini kuchaytirish evaziga suyak,qon, xavfli o‘sma, polimiyelit kabi kasalliklarni davolashda qo‘llaniladi.

Ushbu mavzu asosida kimyo va hayot tushunchalari bog‘liqligini faqat yangi mavzuni o‘rganish qismida emas, balki mustahkamlash qismida ham davom ettiraman.

Bunda “Kubik» usulidagi ta'limiy o‘yindan foydalanib, mustahkamlaymiz.

Avvalo bu didaktik o‘yin haqida o‘quvchilarga ma'lumot beraman. Kub 6 tomonga ega. Bu uchun 6 ta keng kvadrat shakllar olaman. Unda har biriga raqam qo‘yilgan 1,2,3,4,5,6.

1. Nuqtai nazar (tushuncha bering) - Kalsiy haqida malumot beradi

2. Taxlil qiling - 2 o‘quvchi aytilgan fikrni izohlab beradi

3. O‘xshating - 3 o‘quvchi magniy va bariyga o‘xshashni izohlab beradi

4. Afzallik - Kalsiyni hayotdagi ahamiyatini aytib o‘tadi

5.Meyor - Kalsiyga tegishli me'yorlar

6.Xulosa - Kalsiy mavzusini xulosalab beradi

7-sinfda ,,Eng muhim oksidlarning ishlatilishi mavzusida kompetensiyaviy salohiyatni oshiruvchi quyidagi masalalardan foydalansa bo’ladi:

1.50 kg ohaktoshdan qancha kalsiy oksidi olish mumkin?Agar bir daraxtni oqlash uchun 0,25 kg ohak eritmasi sarflansa,bu miqdordagi ohak bilan maktab hovlisidagi necha daraxtni oqlash mumkin?(Javob:112 ta daraxtni oqlash mumkin)

2.Ichimlik sodasi xamirga solinganda uning 168grammidan 44 gr.karbonat angidrid ajraladi va xamirning oshishiga sabab bo’ladi.Agar xamirga 84 gr.ichimlik sodasi solinsa,qancha CO2 ajraladi?1kg xamirning oshishi uchun 11gr.CO2 sarflansa,bu miqdordagi gaz yordamida qancha xamirni oshirish mumkin?(Javob:22 g gaz ajraladi va u bilan 2 kg xamirni oshirsa bo’ladi).

Organik kimyoni o’rgatishda esa quyidagicha savollar bilan murajaat qilsak bo’ladi:

1.Agar etil spirtining 70%li eritmasidan 100 gr sotib olsangiz,qancha spirt va suvga haq to’lagan bo’lasiz?

Javob:70 g spirt va 30 g suv uchun

2.5 foizli 150 g sutda necha g yog’ bor?(Javob:7,5 g yog’bor).

Kimyo ta'limining axamiyati uning fan-texnika taraqiyotida ishlab chiqarish soxalari va kundalik hayotda tutgan o‘rni bilan belgilanadi. Kimyo fanini o‘qitish orqali o‘quvchilarning ilmiy dunyoqarashi, o‘z-o‘zini anglash salohiyati shakllantiriladi, rivojlantiriladi. Ularda milliy, umuminsoniy qadriyatlarni tarkib toptirish hamda ijtimoiy hayot va ta'lim olishni davom ettirishlari uchun zarur bo‘lgan bilimlar beriladi hamda mavzular doirasida kompentensiyalar shakllantiriladi.