Kayisi yetiŞTİRİCİLİĞİ Sistematikteki Yeri



Download 307 Kb.
Sana23.06.2017
Hajmi307 Kb.
#13466
KAYISI YETİŞTİRİCİLİĞİ
Sistematikteki Yeri

Takım: Rosales

Familya: Rosaceae

Alt Familya: Prunoideae

Cins: Prunus

Alt Cins: Prunuphora

Tür: Prunus armeniaca L.
Kayısı, zerdalinin kültür formudur. Morfolojik özellikleri bakımından kayısı eriklerle şeftaliler arasında yer almakta ve bu iki türle de hibritler oluşturabilmektedir. Prunus cinsi içerisinde, kayısı olarak üç tür bilinmektedir. Bunlar P. armeniaca L., P. mume Sieb., P. dasycarpa Ehrh.’dır.
Orijini

Kayısının anavatanının, önceleri Ermenistan olduğu zannedildiği için, bu meyve türüne Prunus armeniaca adı verilmiştir. Ancak daha sonra yapılan araştırmalarla bu meyve türünün anavatanının Çin ve Sibirya olduğu kanısına varılmıştır. Yayılma alanı Türkistan’dan Batı Çin’e kadar uzanmaktadır.

Kayısı sert çekirdekli meyve türleri arasında önemli yeri bulunan bir meyve türüdür. Kayısının taze meyveleri, ülkemiz pazarlarında mayıs ayı ortasından ağustos ayı ortalarına ve hatta sonlarına kadar olan sürede görülür. Gerek tazesi ve gerekse kurusu zevkle tüketilen bir meyve türüdür.

Taze kayısıya olan talep daha fazla olmasına rağmen hasat döneminin kısa olması ve taze kayısının çabuk bozulması nedeniyle, daha çok kurutularak veya işlenerek değerlendirilmektedir.

Kayısı çekirdeklerinin tatlı olanları çerez olarak tüketilmekte, acı olanları ise kozmetik ve ilaç sanayinde kullanılmaktadır.

Kayısı çekirdeğinin tohum ve kabuğundan kayısı yağı, yemeklik yağ, aroma esansı, furfural, aktif karbon, amigladin ve hidrosiyanik asit elde edilmektedir.



BESİN DEĞERİ


BİTKİSEL ÖZELLİKLERİ
Habitusu:

Genellikle kuvvetli büyür ve yayvan bir taç oluşturur. Taç şekli çeşitlere göre çok değişmek üzere, çok dik, dik-yayvan, yayvan veya çok yayvan olabilir. Ağaçlar genellikle 5-6m kadar yükselirse de, 8-10m kadar yükselen kuvvetli ağaçlara da çok sık rastlanmaktadır.


Kök Gelişimi:

Derin köklü bir meyve türüdür. Kökler toprak içerisinde 2m veya daha derinlere inebilir.


Dallar:

Karışık dallar: Bunlar bir önceki vejetasyon döneminde oluşan dallardır. Üzerinde lateral olarak hem odun tomurcukları (gözleri), hem de çiçek tomurcukları bulunur. Gözler birli, ikili veya üçü bir arada olabilir.

Birli, yani tek halde bulunan tomurcuklar ya odun tomurcuğu yada çiçek tomurcuğu olabilir.

İkili (ikisi bir arada) olanlarda, aynı boğumda iki tomurcuk yan yanadır. Bunların birisi odun, diğeri çiçek veya her ikisi de çiçektir. Üçlü olanlarda aynı boğumda üç tomurcuk bir ardadır. Genelde yanlarda çiçek, ortadaki ise odun tomurcuğudur. Bunların üçü de çiçek tomurcuğu olabilir.


Mayıs buketleri:

Bunların uzunluğu 3-4cm kadardır. Ucunda bir odun tomurcuğu ve çevresinde de çiçek tomurcukları bulunur. Mayıs buketlerinin ömrü 2-4 yıl kadardır. En kısa dallardır. Bunlar iki veya daha yaşlı dallar üzerinde bulunur.


Meyve dalları:

Boyları 5-10 cm kadardır. Uç kısımlarında bir odun tomurcuğu yer alır.

Dal boyunca sadece çiçek tomurcukları bulunur.
Odun dalları:

Obur dallardan daha kısa boyludurlar ve daha zayıf gelişirler. Üzerlerinde sadece odun tomurcukları bulunur. Boğum araları uzundur.


Obur dalları:

Boyu en uzun olan dal tipidir. Boğum araları çok uzundur. Üzerinde sadece odun tomurcukları bulunur. Ağacın tacının yenilenmesinde önemli rol oynarlar.


Sürgün büyümesi

Kayısı, ilkbaharda en hızlı gelişme gösteren meyve türüdür. İlkbaharda vejetasyonunun başlamasıyla sürgünler önce bir süre büyür, belli bir büyüklüğe ulaşır. Sonra sürgün ucundaki meristem kurur ve büyüme durur. Buna birinci büyüme devresi denir. Bazı sürgünlerde 2-3 haftalık bir duraklamadan sonra, sürgün ucuna en yakın yerde bulunan tomurcuğun sürmesiyle oluşmuş sürgün tekrar uzamaya başlar. Buna da ikinci büyüme devresi adı verilir. İkinci büyüme devresinde meydana gelen sürgünün rengi daha açık olup, üzerindeki lentisel yoğunluğu daha azdır. Bu durum odunlaşmanın tamamlanmadığının bir belirtisidir.

Sürgünlerin büyüme ritimlerinin çeşitlere göre değişmesi, hem çeşit özelliği hem de iklim farklılıkları ile ilişkili olabilir.

Kayısı ağaçlarında meyveler daha çok mayıs buketleri, meyve dalları veya kısa dallar üzerinde oluşur. Üzerlerinde hem odun hem de çiçek tomurcukları taşıyan karışık dallar ise, meyve verme bakımından ikinci derece önemlidir.


Yapraklar:

Kalp şeklinde, ince dokulu, parlak yeşil ve tüysüzdür. Yaprak kenarları ince dişlidir. Yaprak sapı uzun, sapın aya ile birleştiği kısımda 1-4 adet siğil vardır. Yaprak koltuklarında 1-3 adet tomurcuk bulunur. Bunlar odun veya çiçek tomurcuklarıdır.


Çiçekler:

Her bir çiçek tomurcuğundan bir adet çiçek meydana gelir.

Çiçek tomurcukları saftır. Bunlardan sadece çiçek meydana gelir.

Her bir çiçekte 5 çanak yaprağı, 5 taç yaprağı, 20-35 adet erkek organ ve bir adet dişi organ bulunur. Bazı çiçeklerde 2 dişi organ görülebilir. Çiçeklerin taç yaprakları, pembemsi beyaz renktedir. Kayısı ağaçlarında çiçeklenme yapraklanmadan önce olur.



Meyve

Kayısı meyvesi morfolojik yapı bakımından drupa (erik) tipi meyvedir. Meyvenin yenen kısmı perikarptan oluştuğu için gerçek meyvedir. Meyve oluşumunda sadece bir adet yumurtalık rol oynadığı için de basit meyve sayılır Meyve ağırlığı çeşitlere göre değişmek üzere, genellikle 30-70 g’dır.

Meyve kabuğu düzgün, sarı veya sarı zemin rengi üzerine parçalı pembe veya portakal renkli ve ince yapılı; meyve eti sarı renkte, yumuşak, şeftali ve eriklere göre daha az sulu, yarma, yarım yarma veya çekirdeğe yapışıktır.

DÖLLENME BİYOLOJİSİ

Kayısı çeşitlerinin çoğu kendine verimlidir. (Turfanda İzmir, Yörük Ramazan, Luizet, Royal, Tilton) Tokaloğlu, Şam, Bayram Ali, Şekerpare, Frühe Monplaisir, Diland, Perfection, Nancy, Zuckeraprikose ve Schwarze von Alexandrien çeşitleri kendine verimsizdir. Bunlar kendi çiçek tozları ile tozlandıkları zaman meyve bağlamazlar.

Kayısı çeşitlerinde beslenme yetersizliğinden dolayı hem çiçek tozu kısırlığı, hem de dişi organlarda dejenerasyon meydana gelir. Fazla kurak yıllarda anormal teşekküllü çiçeklerin sayısı artar.

Kaysılarda kromozom sayısı 2n=16, haploid kromozom sayısı n=8’dir. Triploid çeşidi olmamasına rağmen çiçektozu kısırlığı oldukça yaygındır.

Kayısıda bakım koşullarının iyileştirilmesiyle, dişi organ ve çiçektozu aborsiyonu azaltılabilir hatta ortadan kaldırılabilir.
EKOLOJİK İSTEKLERİ

Kayısı en iyi olarak yazları sıcak ve kurak, kışları uzun ve soğuk kara ikliminin hüküm sürdüğü dağlık alanlarda yetişmektedir. Meyvelerinin yüksek kaliteli olarak olgunlaşabilmesi için, yaz aylarında havanın kuru olması gerekir. Bu nedenle, kayısı yetiştiriciliğinin ülkemizin Akdeniz ve Ege Bölgelerinin kıyı kesimlerinde yayılması, bazı sorunların ortaya çıkmasına neden olmaktadır.

Kayısı ağaçları ilkbaharda erken dönemde çiçek açtıkları için, bazı bölgelerde ilkbahar donlarından önemli ölçüde zarar görürler.

Tam çiçeklenme devresinde -2.2oC, genç meyve devresinde -0.6oC’ye dayanır. Soğuklara dayanma bakımından çeşitler arasında fark görülür.

Kayısı ağaçları kışın -25oC’ye kadar dayanabildiği bildirilmektedir. Dinlenme halindeki tomurcukların soğuğa dayanımı, şeftalilerden daha azdır.

Kayısı yıllık yağış miktarı 450 mm civarında olan kurak bölgelere dayanıklıdır.

Kayısı, havası nemli olan ve ilkbaharın sisli geçen yerlerde çil hastalığına yakalanır ve meyvelerin kalitesi düşer.

Kayısı ağaçlarının kış soğuklama ihtiyacı badem ve Japon eriklerinden fazla, elma ve armutlardan azdır.

Kayısı üretimini olumsuz etkileyen iklim faktörleri; aşırı kış soğukları, ilkbahar geç donları, yaz aylarının serin ve yağışlı geçmesidir.
Toprak istekleri

Kayısı derin geçirgen iyi havalanan sıcak ve besin maddelerince zengin olan ince dokulu,tınlı, tınlı-kireçli topraklarda iyi sonuç verir.

Çok fakir ve kuru topraklarda büyümenin yeterli olmaması, çiçeklerin iyi beslenememesi yüzünden verim ve kalite düşer. Bu gibi toprakların gübrelenmesi ve kuraklık durumuna göre de zaman zaman sulanması gerekir.

Az derin, tabanı kayalık olan topraklar ile kumlu ve çakıllı topraklarda yetişen kayısı ağaçlarının meyveleri nispeten küçük olur.

Kumlu topraklarda kuru madde miktarı daha yüksek olur. Böyle kayısılar kurutmaya uygundur.

Kayısılar nemli ve ağır topraklardan hiç hoşlanmazlar. Bu gibi topraklarda uygun erik anacı kullanılmalıdır. Kayısı kireçli topraklara şeftaliden daha fazla dayanır ve bademe yakın bir tolerans gösterir.



ÇOĞALTILMASI

Kayısı aşı ile çoğaltılır. En fazla kullanılan aşı yöntemi temmuz ve ağustos aylarında uygulanan durgun T göz aşısıdır. Aşı genelde bir yaşındaki çöğürlere, toprak seviyesinden 10-25 cm yukarıdan olacak şekilde uygulanır.


Kayısı ve zerdali çöğürleri

Kayısı çöğürleri kuru,fakir, çakıllı topraklara uyum sağlar. Rutubetli ve sıkı topraklardan hoşlanmaz. Bu tip topraklarda zamk (sakız) salgısı meydana getirir.

Kazık kök sistemine sahiptir.

En fazla kullanılan anaçlardır. Bunlar tohum anaçlardır. Bu iki anacın birçok özellikleri birbirine benzer. Bu anaçlar hem kurak koşullara hem de nematoda dayanıklıdır.

Kayısı ve zerdali çöğürlerinin anaçları üzerine aşılanan kayısı çeşitleriyle iyi uyuşma gösterir.

Köklerinin derine inmesi nedeniyle derin ve geçirgen topraklarda daha iyi gelişirler. Kireçli ve hatta kısmen tuzlu topraklarda bile yetişir. Kayısı çöğürü ve zerdali üzerine aşılı ağaçlar büyük olur, meyveye biraz geç yatar. Bol meyve veren ağaçlar oluştururlar. En kaliteli kayısı meyveleri, bu anaçlara aşılı ağaçlardan elde edilir. Bunlar 40-50 yıl yaşarlar.


Şeftali çöğürleri

Tohumla üretilen bir anaçtır. En önemli sakıncalarından biri heterojen anaç materyali oluşturmasıdır. Ancak içlerinde homojen anaç meydana getirenlerde vardır. Prunus sylvestris ve GF 305 homojen çöğürler meydana getirir. Şeftali anacı özellikle aluviyal topraklarda kullanılırlar. Ağır, asfeksi yapan ve kireçli topraklar bu anaca uygun değildir.

Şeftali anacı bütün kayısı çeşitleri ile iyi uyuşma göstermez.

Kurak koşullarda şeftali üzerine aşılanmış kayısı çeşitleri diğer anaçlara göre daha iyi gelişir. Şeftali nemli topraklarda dayanıklı olmayıp, hafif ve geçirgenliği iyi olan topraklarda gelişmelerini normal şekilde sürdürür.

Bademde olduğu gibi şeftali üzerine aşılanmış kayısı ağaçlarında da gecikmiş aşı uyuşmazlığına sıklıkla rastlanılmaktadır. Ayrıca şeftaliler nematoda karşı hassastırlar. Şeftali anacı uygun koşullarda, kayısı anacı gibi kuvvetli ağaçlar meydana getirir ancak ağaçların ömrü kısa olmaktadır.

Myrobolan eriği (Can Eriği)

Tohum, çelik ve kök sürgünleri ile çoğaltılır. Kök sürgünleri yoluyla elde edilen anaçlara aşılı ağaçlar,kök sürgünü meydana getirmeleri ve virüs taşıma olasılıkları bulunduğu için kullanılmamalıdır. Tohumdan elde edilen çöğürler ise oldukça heterojendirler.

Myrobolan anacına aşılı kayısılar orta kuvvette gelişir ve 25-30 yıl kadar yaşarlar. Dördüncü yıldan itibaren verime yatar ve verimleri iyidir. Meyveler kayısı anacına göre biraz erken olgunlaşır. Şeftali ve kayısı anacına göre kök çürüklüğüne karşı daha dayanıklıdır. Fransa’da Gf serisi myrobolan anaçları elde edilmiştir. Bunlardan en yaygın olarak kullanılanın GF-31 anacıdır.
Myrobolan GF-31

Myrobolan eriği ile Japon eriği melezi olarak elde edilmiştir. Kuru ve çakıllı topraklara iyi uyum sağlar. Ağaçları iyi gelişir. Meyveye yatması oldukça yavaştır. Daldırma veya çelikle çoğaltılır.


Badem çöğürleri

Badem ancak ekstrem koşullarda kayısıya anaç olarak kullanılır. Toprak çok fakir, kuru, çakıllı ve kireçli ise bademden yararlanılabilir. Kayısı çeşitlerinin çoğu ile aşı uyuşmazlığı gösterir. Luziet ve Royal kayısıları ile yeterli uyuşma sağlar.

Bademe aşılı kayısı anaçları az gelişir, kısa sürede verime yatarlar ve ömürleri kısa olur.

Kayısı yetiştiriciliğinde badem x şeftali melez anaçları da kullanılmaktadır. Vejetatif olarak çoğaltılan bu anaçlar kirece ve nemotada dayanıklıdır. Bu anaçlardan en yaygın olarak kullanılan GF-557, GF-677 ve Garfi anaçlarıdır.

Ağır ve kireçli topraklarda ise Saint Julien grubundan Pollizo anacı kullanılmaktadır.

BAHÇE TESİSİ

Tesis sırasında zerdali anacı üzerindeki ağaçlar arasında 10 X 10 m mesafe bırakılmalı, erik anacı üzerinde ise mesafe 8 X 8 m olabilir. Sulanmayan yerlerde bu mesafe ve aralıklar, 1,5 veya 2 katına çıkarılır

Fidanlar, bahçeye kışı ılık geçen yerlerde sonbaharda, yaprak dökümünden ilkbaharda gözlerin sürmesine kadar geçen periyot dikilir. Bununla birlikte, bu şartlarda, en iyisi, dikimin kış başında yani fidanlar kış dinlenmesine girdikleri zaman yapılmasıdır.

YILLIK BAKIM İŞLEMLERİ

Toprak işlemesi

Genellikle açık toprak işlemesi uygulanır.

Kayısı bahçesi bir yıl içerisinde, sonbaharda, ilkbahar başında, sonunda ve hatta yaz ortasında sürülmek suretiyle yabancı otlar yok edilir.

Sonbahar başında ekilen örtü bitkileri (fiğ, korunga, bakla) ilkbahar başında toprağa gömülerek, toprağın organik madde miktarı arttırılır, fiziksel yapısı düzeltilir.


Sulama

Meyvelerin irileştiği ve olgunlaştığı yaz devresinde sulanması gerekmektedir. Sulama imkanlarının bulunduğu yerlerde toprağın geçirgenliği, sıcaklık ve buharlaşma şiddeti dikkate alınarak sulama aralıkları tayin edilmelidir.

Sulama sırasında suyun 1,50-1,80 m. yani köklerin en çok bulunduğu toprak bölgesine ulaşması istenir. Sık sık yüzlek yapılan sulamalar fayda yerine zarar verir.

Kayısı ağacı, diğer meyve türlerine göre daha az su ile yetinebilir.

Toprakta yüksek nemin bulunması, kök asfeksisine ve zamk salgısı oluşumuna neden olur.

Tınlı karakterdeki topraklarda ağaçların genellikle 8-12 gün aralıklarla sulanması önerilir.

Hasattan önce yapılan sulamalar, meyve iriliğini ve kalitesini arttırır. Yaz sonu-sonbahar başında yapılan sulamalar, özellikle çiçek tomurcuklarının gelişmelerini tamamlaması bakımından çok yararlı olur.

Hasattan sonra ve ağustos ayında yapılan sulamalar, çiçek tomurcuğu oluşumuna ve vejatatif gelişmenin tamamlanmasına yardımcı olur.


Gübreleme

Zayıf topraklarda ve sulanan bahçelerde gübreleme, derin ve zengin topraklardakine göre daha çok önem kazanır.

Verim çağında bulunan kayısı ağaçlarına, dekara 10-15 kg saf N, 5-10 kg fosfor asidi, 15 kg civarında K verilmesi önerilir. Aşırı gübre uygulamalarından kaçınılmalıdır.
Budama

Kayısı ağaçlarına bölgenin iklim koşularına göre goble veya değişik doruk dallı şekillerden birisi uygulanır. Nemi yüksek bölgelerde,ortası açık goble şekli tercih edilir.

Verim çağındaki ağaçlarda uygulanan verim budamasında öncelikle kuruyan, kırılan ve hastalıklı dallar kesilir.

Ürün daha çok iki yaşlı dallarda meydana geldiği için budama yapılırken bu dalcıkların korunmasına özen gösterilmelidir.

Bu dalcıklardan ancak kuruyanlar ve hastalıklı olanlar çıkartılır. Budama tacın iç kısmı iyi ışık alacak şekilde yapılmalıdır. Bir yıllık dallar fazla uzun ise bunların kısaltılması gerekir. Ağaçlar yaşlandıkça yeni oluşan sürgünlerin boyu kısalır. Sürgünler 30-40 cm kadar büyümüyorsa, budamayı daha şiddetli yapmak gerekir. Büyük budama yaraları mutlaka macunla kapatılmalıdır.

Kayısı ağaçları yalnızca dikildikleri yıllarda tacı oluşturmak maksadıyla şekil budaması yapılırsa da diğer verim yıllarında katiyen budanmazlar.

Şekil verilmiş kayısı ağaçları mahsule yattıktan sonra fazla budama yapılmaz. Şiddetli budamalarda kayısı ağaçları zamk çıkarır. Kalın dal kesimi devam ederse kayısı ağacı zamanla sararıp kuruyabilir. Kayısı ağaçlarında mutlaka kalın dal kesimi gerekiyorsa budama 2-3 yıla yayılmalı, kalın dalların tümü aynı yıl içerisinde kesilmemelidir. Verimden düşmüş kayısı ağaçları budama yoluyla değil, sulama, gübreleme gibi iyi bakım ve uygun kültürel tedbirlerle ıslah edilmelidir.
Meyve seyreltmesi

Meyve seyreltmesi daha çok sofralık çeşitlerde uygulanır. Kurutmalık çeşitlerde yapılmaz. Seyreltme ile meyvelerin dallar üzerinde iyi bir şekilde dağılması sağlanır. Böylece meyve iriliği artar, kalite yükselir.

Kayısılarda en iyi meyve seyreltme zamanı, çekirdeğin sertleşmeye başladığı zamandır.

Kayısılar, dal üzerinde 4-7,5 cm’de bir meyve kalacak şekilde seyreltilir.


Herekleme

Mahsulün fazla olduğu yıllarda, hasada doğru dalların kırılmasını önlemek amacıyla herekleme yapılır.

Her yıl düzenli ve iyi bir budama yapılırsa, herekleme ve seyreltmeye gerek duyulmayabilir.
Hasat

Ülkemiz koşullarında kayısı hasadı, bölgeler göre değişmek üzere, mayıs ayının ikinci yarısından ağustos ayının ikinci yarısına kadar olan dönem içerisinde yapılmaktadır. Ülkemizde kayısılar elle hasat edilmektedir. Meyveler küçük olduğundan hasat masrafları yüksektir. Bir ağaçtaki meyvelerin toplanması 10 gün kadardır meyveler 3-5 gün ara ile, iki üç defada hasat edilir.


Muhafaza

Taze kayısı meyvelerini soğuk hava depolarında uzun süre muhafaza etmek mümkün değildir. Soğuk hava deposunda, -0.5 - 3oC ve %85 nisbi nemde 20 gün kadar muhafaza edilebilir. Buna karşılık, aynı kayısı çeşidini, yurdumuzun farklı ekolojik bölgelerinde yetiştirerek, yaklaşık 1-1.5 ay kadar pazarlarda bulundurmak mümkündür.


Kayısı Kurutma

Kayısılar kükürtlenmeden önce temizlenir ve yıkanır.

Kükürtleme odasındaki kerevetlere tek sıra halinde meyveler serilir.

Kerevetler, kükürtleme odasında üst üste yerleştirilerek, blok haline getirilir.

1 ton kayısı için, çeşit ve olgunluk durumuna göre yaklaşık olarak 1-2 kg kükürt yakılır.

Kayısılar SO2 gazlı ortamda bir süre bekletilir. (2-6 saat)

Meyvelerin yeterli miktarda SO2 gazı aldığı; meyve kabuğunun şeffaflaşması, meyve etinin içerisinde beyaz damar kalmayacak şekilde yumuşaması ve meyvenin 2/3’sinin adeta pişmiş gibi görünüm kazanması ile anlaşılır.

Kükürtlenen meyveler güneşte kurumaya bırakılır. Meyvelerdeki su oranı %20’nin altına düşünce kurutmaya son verilir.

Kuruyan meyvelerin çekirdekleri çıkarılıp, şekil verildikten sonra, tekrar sergi yerine götürülür ve güneşte 2-3 gün kurutulur.

Kurutulmuş kayısılar, 0-4oC’de ve %55-65 bağıl neme sahip soğuk hava depolarında saklanabilirler.

Doğal koşullarda kurutulacak (gün kurusu) kayısılarda, kükürtleme işlemi yapılamamaktadır. Hasat edilen kayısılar sergi yerlerinde nem oranı %10-13’e düşünceye kadar kurutulur.

Gün kurusu meyveler kolaylıkla bozuldukları için, depoda 3-4 aydan daha fazla bekletilmemelidir.


Verim

Kayısı fidanları, kullanılan anaca ve ekolojik koşullara göre 3-5 yaşında meyve vermeye başlarlar.

Genelde onuncu yıldan itibaren tam verime geçerler.

En yüksek verim 15-40 yaşları arasında bulunur.

Ağaç başına verim, ekolojik bölgelere, bakım koşullarına ve çeşide göre değişir.

Tam verim dönemindeki bir ağaçtan 70-90 kg meyve alınabilir.



HASTALIK VE ZARARLILAR
Kayısılarda Yaprak Delen (Çil) Hastalığı 

(Coryneum beijerinckii).

Hastalık, tomurcuk, yaprak, sürgün ve meyvede belirti oluşturur.

Hastalıklı tomurcuklar parlak ve zamklı bir görünüm alır ve dip kısımlarından, önce lekeler daha sonra zamanla büyüyen kahverengi yaralar oluşur. Bu yaralarda zamanla zamk akıntısı görülür.

Yaprak, bu hastalık için tipik olan saçma deliği gibi bir görünüm alır. Deliklerden dolayı yaprak yüzeyi azalacağından ağaçta  gerilemede  görülebilecektir.

Körpe meyveler henüz çiçek kılıflarından tam ayrılmamışken bile, hastalıkla bulaşabilir ve böyle meyveler iyi gelişemezler. Hastalık sürgünler üzerine yuvarlak, kahverengi kırmızı  renkte lekeler oluşturur. Genç sürgünlerde oluşan lekelerden kısa sürede zamk çıkarak küçük kanser yaralarına dönüşürler.

Meyve üzerindeki lekeler bazen birleşerek sıvama şeklinde meyve yüzeyini kapladığı görülür. Lekelerin ortaları koyu renkte olup çöküktür

Hastalığın yayılması esnasındaki en önemli kaynak, iki yaşlı hasta tomurcuklar ve zamklı yaralardır. Bulaşmalarda önemli rol oynayan hastalık etmenleri az veya çok zamk içindedirler. Bu zamk salgısının erimesi için suya gereksinim olacağından, yağışlı havalar hastalığın yayılmasında, yeni enfeksiyonlar oluşmasında önemlidir.
Sharka Virüsü

Son derece tehlikeli bir virüs hastalığıdır.

Meyveler üzerinde yuvarlak, hafif çökük ve donuk renkli kısımlar oluşur. Bu kısımlar hafif bir çizgi ile çevrilidir. Hasta kısımların altındaki meyve eti süngerimsi bir yapı kazanır. Meyve tadı yavanlaşır, meyve eti açık havaya maruz kalınca esmerleşir. Meyveye yatmamış ağaçlarda virüsün tanısı zordur. Hastalık vejetatif çoğaltma yoluyla ve vektörlerle yayılır. Yayılma aşı, çelik, daldırma ile üretim ve yaprak bitleri ile olur.
Kök Çürüklüğü

Etmeni Armillaria mellea mantarıdır.

Kayısının önemli hastalıklarından birisidir.

Ağaçların köklerinde kurumalara neden olur. ikinci derecede köklerden başlayarak, kök boğazına kadar olan kısımda kabukla odun dokusu arasında beyaz bir küf tabakası oluşturur. İlerleyen dönemde odun tabakası sarımtırak veya süngerimsi bir doku halini alır.

Monilya

Nemli bölgeler, taban yerler ve deniz rüzgarına açık alanlar hastalık için uygun yerlerdir.

Etmeni Sclerotinia ( Monilia) laxa, S. Fructigena mantarlarıdır.

Çiçeklerin ve tomurcukların kurumasına; dallar üzerinde urlar oluşmasına ve meyvelerin çürümelerine neden olur. Çiçeklenme dönemi yağışlı geçerse, çiçek ve tomurcuklar üzerindeki etkisi fazla olur. Böyle durumda mahsul kaybı %90’a ulaşabilir.


AKDENİZ MEYVE SİNEĞİ

Sinek kış mevsimini pup halinde toprakta geçirir. Soğuk bölgelerde zararı pek olmaz.Fazla yağışlı yerlerde de yaşamaz.

Dişi sinekler yumurtalarını meyve kabuğunu delerek meyve içerisine kümeler halinde bırakırlar. Yumurtadan çıkan larvalar meyve içini yiyerek zarar yapar.
KAYISI ÇEŞİTLERİ
Yerli Kayısı Çeşitleri

Tokaloğlu Kayısısı

Ülkemizde bu isim altında yetiştirilen birkaç çeşit bulunmaktadır. Bornova koşullarında haziran ayı başında olgunlaşan güzel, sofralık bir çeşittir. Meyvesi orta iri, düzgün şekilli, kabuk koyu sarı,güneş gören kısmı turuncu-kırmızı, meyve eti sar renkli, tatlı, sulu,hafif aromalı, çekirdekten kolay ayrılır, yarmadır. Çekirdeği ufak, krem renginde, tohumu tatlıdır.


Şekerpare kayısısı

Akdeniz bölgesinde turfanda olarak yetiştirilen sofralık, güzel bir çeşittir. Meyveleri Haziran ayının ikinci haftasında olgunlaşır. Meyvesi iri, sap tarafından hafif çatlar. Kabuk sarı turuncu, yumuşak, çık sulu, çok tatlı, ve aromalı, çekirdek kolay ayrılır. Yarma bir çeşittir. Çekirdekleri orta iri, uzunca, dolgun, kabuğu hafif

pürüzlü, tohumu tatlıdır.
Şam Kayısısı

Sofralık bir çeşittir. Bornova koşullarında haziran ayında olgunlaşır. Meyvesi iri, yuvarlak,karın çizgisi,belirgin, bir kilogramında ortalama 16 meyve bulunur. Meyve kabuğu yeşilimsi sarı, meyve eti yumuşak, sulu, şekeri az, hafif liflidir. Çekirdek iri, yassı, ucu sivri, üzeri oldukça pürüzlü, iri dolgun, tohumu tatlıdır.


Karacabey Kayısısı

Bornova koşullarında haziran ayı sonunda olgunlaşan sofralık bir çeşittir. Meyvesi iri, oval, yanları basık, hafif yassı, meyve eti kalınlığı azdır. Meyve kabuğu turuncu sarı üzerine parçalı kırmızı, meyve et, yumuşak, sulu, yarma, tohumu acıdır.


Alyanak kayısısı

Sofralık bir çeşittir. Meyvesi iri, yuvarlakça, basık, sap çukuru tarafı dardır. Meyve kabuğu ince, koyu sarı- turuncu, üzeri hafif kırmızı, şekeri az, orta derecede suludur. Çekirdeği basık, yuvarlakça, tohumu acıdır.


Hasanbey kayısısı

Malatya’da Temmuz ayının birinci haftasında olgunlaşan, sofralık bir çeşittir. Meyvesi 50-55 g ağırlığında, ovale yakın yuvarlak şekilli, karın çizgisi derin ve meyveyi asimetrik olarak ikiye böler. Meyve eti sert, az sulu, çok tatlı, kuru maddesi yüksek (%21), et rengi açık sarı, kabuk rengi yeşilimsi sarıdır. Çekirdek ufak, uzun, tohumu tatlıdır.


Çataloğlu Kayısısı

Malatya’da Temmuz ayının ikinci haftasında, Hacıhaliloğlu çeşidinden 2-3 gün sonra olgunlaşan, kurutmalık, kompostoluk bir çeşittir. Meyve kabuğu açık sarı, meyve ucu yeşilimsi, karın çizgisi çok derindir. Kurulduğu zaman Hacıhaliloğlu kayısısından daha iyi renk verir. Meyve eti sert, lifsiz, susuz, çok tatlı, kuru maddesi yüksek (%26), çekirdek ufak, oval, dolgun, tohumu tatlıdır.


Çöloğlu kayısısı

Malatya’ da temmuz ayının ikinci haftasında olgunlaşan sofralık, kurutmalık, reçellik bir çeşittir. Meyvesi orta iri, 2-35 g ağırlığında, yuvarlakça, karın çizgisi hafif derince olup, meyveyi simetrik olarak ikiye böler. Meyve kabuğu sarı, eti açık sarı, lifsiz, çok tatlı, aromalı, kuru maddesi yüksektir (%21). Çekirdek ufak, yuvarlak, dolgun ve tohumu tatlıdır.


Hacıhaliloğlu kayısısı

Malatya’da temmuz ayının ikici haftasında olgunlaşan kurutmalık, sofralık bir çeşittir. Komposto için de uygundur.

Meyvesi orta iri, 20-45 g ağırlığında, oval şekilli, yanları basıktır. Kabuk zemin rengi sarı, üzerine parçalı turuncu, meyve eti sarı, az sulu, lifsiz, çok tatlı, kuru maddesi yüksek (%26); çekirdek uzunca veya oval, dolgun, tohumu tatlıdır.
YABANCI KAYISI ÇEŞİTLERİ

Ambrosia

Meyveleri çok iri, iki ucu sivri, sap çukuru dar ve derindir. Meyve kabuğu portakal renginde, güneş gören kısımları kırmızı, meyve eti kırmızı-sarı, ince lifli, çok sulu, aromalı sofralık bir çeşittir. Çekirdek çok iri, karın çizgisi belirgin şekilde çıkıntılıdır.


Apricosa (Şalak)

Meyvesi iri, 45-60 g ağırlığında, oval, sap çukuru küçük, karın çizgisi belirgin ve sap çukurundan ortaya kadar derin yarık şeklindedir. Meyve kabuğu çok ince, beyazımsı sarı, üzeri parçalı hafif kırmızı, meyve eti, yumuşak, çok sulu, hoş kokulu sofralık bir çeşittir. Kuru madde oranı %17 ‘ dir. Çekirdek küçük, uzun, sivri, tohumu tatlıdır.


Nancy

Meyvesi çok iri, 78 g ağırlığında, çok kaliteli sofralık bir çeşittir. Meyveleri oldukça uzun süre ağaç üzerinde kalabilir. Meyve şekli yuvarlakça, bazen hafif basıktır.

Meyve kabuğu oldukça kalın, tüylü, portakal renginde, üzeri kırmızı harelidir. Meyve eti portakal renginde, yumuşak, çok sulu, tatlı hoş lezzetli, yüksek kaliteli bir çeşittir. Çekirdek oval, kalın,etten kolay ayrılır. Tohumu acıdır. Kendine uyuşmaz bir çeşittir.
Stark Early Orange

Meyvesi iri, 50-60 g ağırlığında, küresel, yandan hafif basık, karın çizgisi belirgin, çekirdek evi küçük ve çekirdek bunu dolduramaz. Meyve kabuğu turuncu-sarı üzerine al yanaklı, meyve eti turuncu, sulu, yumuşak, aromalı, kuru madde oranı%14, erkenci, iyi bir sofralık çeşittir. Çekirdek yassı-yuvarlak, hafif basık ve tohumu acıdır.


Luizet

Malatya’da Temmuz ayı ortasında olgunlaşan sofralık bir çeşittir. Meyve iri, 45-60 g ağırlığında, yuvarlak-oval, meyve kabuğu koyu sarı zemin üzerine hareli kırmızı, meyve eti sarı, sulu, tatlı ve aromalıdır. Kuru madde miktarı %20’dir. Çekirdeği orta iri, yassı dolgun, tohumu tatlıdır.


Royal

Malatya’ da Haziran sonu- Temmuz başında olgunlaşan, sofralık bir çeşittir. Meyvesi orta iri, 30-40 g ağırlığında, oval şekilli; meyve kabuğu sarı veya portakal renginde, üzeri kırmızı benekli; meyve eti sarı, yumuşak, sulu, az tatlı, kuru madde miktarı %15’dir. Çekirdeği orta iri, oval ve tohumu acıdır.


Tilton

Kaliforniya kaynaklı bir çeşittir. Sofralık, konservelik ve kurutmalık olarak kullanılmaya uygundur. Meyvesi iri, 51 g ağırlığında, oval-eliptik şekillidir. Meyve kabuğu sarımtırak yeşil, üzeri parçalı açık kırmızı; meyve eti sarı, çekirdek evi kenarı kırmızı, yumuşak; çekirdek orta iri, dolgun, tohumu acıdır.


Paviot

Fransa’nın sofralık kayısı çeşididir. Meyveleri iri, yaklaşık 77 g ağırlığında, basık- yuvarlak şekillidir. Karın çizgisi belirgindir. Meyve eti yumuşak dokulu, tatlı, kuru maddesi %12-15, sulu ve kokuludur. Meyve kabuk rengi turuncu, et rengi sarıdır. Çekirdekleri yuvarlak şekilli, acı ve meyve etine yapışıktır. Meyveleri Temmuz ortasında olgunlaşır.


Canino

İspanya’nın sofralık kayısı çeşididir. Meyveleri iri, oval şekilli, yaklaşık 69 g ağırlığındadır. Meyve eti yumuşak dokulu, tatlı, sulu ve kuru madde miktarı %14-16’dır. Meyve karın çizgisi belirgin ve asimetrik 2 parçadan oluşur. Kabuk ve et rengi turuncudur. Çekirdekleri oval şekilli, tatlı ve meyve etine yarı yapışıktır. Meyveleri Temmuz ayının ikinci yarısında olgunlaşır.


Perfection

ABD’nin sofralık kayısı çeşididir. Kalp şeklindeki meyveleri 40-50 g ağırlığındadır. Meyve eti sert dokulu ve tatlıdır. Meyve,karın çizgisi belirgin ve simetrik iki parçadan oluşur.



Kabuk ve et rengi turuncudur. Çekirdekleri yuvarlak şekilli, acı ve meyve etine yarı yapışıktır. Kuru madde miktarı %16-18’dir. Meyveleri Temmuz ayının birinci haftasında olgunlaşır.

www.sorhocam.com
Download 307 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish