Мundarija



Download 0,72 Mb.
bet1/9
Sana12.01.2017
Hajmi0,72 Mb.
#241
  1   2   3   4   5   6   7   8   9

O`ZBEKISTON RESPUBLIKASI XALQ TA`LIMI VAZIRLIGI

JIZZAX DAVLAT PEDAGOGIKA INSTITUTI

TABIATSHUNOSLIK VA GEOGRAFIYA FAKULTETI

GEOGRAFIYA VA UNI O’QITISH METODIKASI KAFEDRASI

“Himoyaga ruxsat beraman”

Tabiatshunoslik va geografiya

fakulteti dekani

____________ b.f.n. G’.Qodirov

“______” ___________ 2013 y.

5140500 - “Geografiya va iqtisodiy bilim asoslari” yo’nalishi bo’yicha bakalavr darajasini olish uchun


O’ZBEKISTON AHOLISINING YOSH VA JINSIY TARKIBINING GEOGRAFIK TAFOVUTLARI.

mavzusida bajarilgan


BITIRUV MALAKAVIY ISHI

Bajaruvchi: Qambarov Sirojiddin

Ilmiy rahbar: prof. A. Soliyev
BMI “Geografiya va uni o’qitish metodikasi”

kafedrasi yig’ilishining ____ __________ 2013 y.

№__ sonli qarori bilan himoyaga tavsiya etilgan.

Kafedara mudiri: g.f.n. Q.Hakimov


JIZZAX-2013
МUNDARIJA

Kirish . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3


I-bob. O’zbekistonning demografik salohiyati

1.1 O’zbekiston aholisi va uning tarkibiy tuzilishi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7

1.2 Aholining yosh va jinsiy tarkibi va unga o’zaro bog’liq demografik jarayonlar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 26
II-bob. O’zbekiston aholisining yosh va jinsiy tarkibining hududiy farqlanishi

2.1 Aholi tarkibiy shakllanishining geografik shart-sharoitlari. (Shahar va qishloqlar misolida) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 38

2.2 Viloyatlar bo’yicha aholining tarkibiy strukturasi va demografik ko’rsatkichlari . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 48
III-bob. Aholi demografik tarkibining iqtisodiy-ijtimoiy sohalar rivojlanishidagi o’rni

3.1 Ishlab chiqarish va xizmat ko’rsatish sohalarining aholiga bog’liq holda hududiy rivojlanishi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 61 3.2. Aholi bandligini ta’minlash va sog’liqni saqlashga yo’naltirilgan siyosat . . 73


Xulosa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 85

Foydalanilgan adabiyotlar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 88

Ilovalar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 90
KIRISH

Mavzuning dolzarbligi. Har bir mustaqil davlat o’z fuqarolarining tarkibiy ravishda ko’payishi, sog’ligi va mehnatga layoqatligidan manfaatdordir.Shuning uchun davlatning ichki siyosatlaridan eng muhimlaridan biri aholiga ijtimoiy yordam ko’rsatish va uning soni,demografik rivojlanishini nazorat ostiga olishdan iboratdir.

O’zbekiston aholisi tez o’sib borayotgan davlatlar qatoriga kiradi. Agar 1991-yilda O’zbekiston aholisi 20,7 mln. kishini tashkil etgan bo’lsa, mustaqillik yillarida aholi soni o’sdi va 2013-yilga kelib 29 mln 994 ming kishiga yetdi.

O’zbekistonning haqiqiy boyligi uning mehnatsevar, saxiy va mehmondo’st xalqidir. Yurtimizni yoshlar mamlakati deyish mumkin, negaki 30 yoshgacha bo’lgan aholi respublika umum aholi sonining 64 foizini tashkil etadi.O’zbekiston qudratli mehnat salohiyatiga ega, mehnat zaxiralari butun aholining deyarli 50 % ini tashkil qiladi va mehnatga yaroqli aholi soni har yili o’rtacha 210-220 ming kishiga ko’payib bormoqda. Respublika aholisining savodxonlik darajasi 99.06 foizni tashkil etadi.15 va undan katta yoshdagi har ming kishiga hisoblaganda, oliy va to’liqsiz oliy ma’lumotlilar 143 kishini,o’rta maxsus ma’lumotlilar soni 200 kishini tashkil etadi.

Ijtimoiy manfaatlarga yo`naltirilgan iqtisodiy maqsadlarni amalga oshirishda aholi, uning o`sishi, joylanishi, demografik tarkibi kabi jihatlarini bozor munosabatlariga o`tish davri nuqtai nazaridan o`rganish katta ahamiyatga ega. Chunki, aholi bilan ijtimoiy ishlab chiqarish chambarchas bog`liq va bu aloqadorlik turli davrlarda, turli hududlarda o`ziga xos xususiyatlari bilan ajralib turadi.

Respublika prezidenti I.A.Karimov O`zbekistonning bozor iqtisodiyotiga o`tishi davridagi asosiy tamoyillarini ishlab chiqishda demografik omillarga ustuvor ahamiyat bergan. Davlatimiz rahbari ushbu omilning iqtisodiy, xususan mehnat zahiralarining shakllanishiga bo`lgan ta'sirini ko`rsatish bilan bir qatorda uning ijtimoiy jihatlariga ham e'tibor qaratadi. "O`zbekistondagi demografik vaziyatning o`ziga xosligi, inson salohiyatining rivojlanishi ijtimoiy infratuzilmani, eng avvalo, sog`liqni saqlash va aholiga kommunal-maishiy xizmat ko`rsatishni tegishli darajada rivojlantirishni ham talab qiladi", deb yozadi I.A.Karimov. Bundan ko`rinib turibdiki, mamlakatimizda ijtimoiy-iqtisodiy islohatlarni chuqurlashtirish va ularni yanada rivojlantirish, aholi bilan bog`liq muammolarni atroflicha ilmiy asosda tadqiq etishni taqozo etadi.

Mustaqillik yillarida respublikamizda oila, ona va bola salomatligiga, yosh avlodni ma'naviy-ma'rifiy tarbiyalashga, aholini ijtimoiy muhofaza qilish hamda uning sifat ko`rsatkichlarini yaxshilashga katta e'tibor qaratilmoqda. Ammo, bu borada hozircha to`la-to`kis o`z yechimini topmagan muammolar ham mavjudki, ularning hududiy jihatlarini o`rganish iqtisodiy va ijtimoiy geografiyaning asosiy vazifalaridan biridir.

Aholini o’sish yo’nalishlarini aniqlash uning sonini bashoratlash va kelajakdagi tarkibini aniqlash, shuning xalq iste’moli mollarini ishlab chiqarishni rejalashtirish, bolalar va o’quv maskanlarini, sog’liqni saqlash obyektlarini rivojlantirish, mehnatga layoqatli aholi sonini, armiyaga chaqiriluvchilarning sonini aniqlash va hokazolardan aholining yosh bo’yicha tarkibini o’rganish ahamiyatini kasb etadi.

Аsosan yoshlar yashash joyini o’zgartirib turadi. Shuning uchun migratsiya kelgan joylarda aholi yosh tarkibini yoshartiradi, ketgan joylarda esa yosh tarkibi qariydi. Urushlar ham aholi yosh tarkibiga sezilarli darajada ta’sir ko’rsatadi.

Аholining jinsiy tarkibi demografik ijtimoiy-iqtisodiy omillar ta’siri ostida tashkil topadi. Demografik omillar tug’ilganlar orasida o’g’il va qiz bolalar nisbati, erkak va ayollar o’rtasidagi vafot etish farqi, migratsiya hisoblanadi. Ijtimoiy- iqtisodiy omillarga ishlab chiqarish kuchlarining joylashishi, ayollarning jamiyatda tutgan o’rni, urushlar va boshqa omillar kiradi. Amaliyot shuni ko’rsatadiki, tug’ilgan har 100 qizga 105-106 o’g’il to’g’ri keladi, bu holat erkaklarning umumiy aholi sonidagi ulushining ortishiga olib keladi.Ammo erkaklarning o’limi ko’proq bo’lganligi sababli, bu nisbat asta sekin to’g’irlanib, yuqori yoshli guruhlarda ayollar salmog’i ortib boradi. Hududlar bo’yicha ko’chib yurish ko’proq erkaklarga xos bo’lib, aholi ko’proq ketdigan joylarda ayollar salmog’i ortib boradi, aholi ko’proq keladigan joylarda aksincha erkaklar salmog’i yuqori bo’ladi.

Aholining jinsiy tarkibini statistik o’rganish mehnat resurslarining balansini tuzish, ishlab chiqarish kuchlarini joylashtirish va rivojlantirish rejalashtirishda amaliy ahamiyatga ega hisoblanadi.

Davlatning sohaviy, hududiy siyosat olib borishida, ishlab chiqarishni tashkil etishda aholining yosh va jins tarkibining ahamiyati namoyon bo’ladi. Aholi punkt lari misolida oladigan bo’lsak, aholining demografik xususiyatlri va tarkibida farqlar borligini ko’rish mumkin Shaharda tug’ilish ko’rsatkichining pastligi ayollarning ijtimoiy-iqtisodiy hayotdagi roli bilan bog’liqligini ko’rsatadi. Qishloq joylarda mehnat resurslarining ortiqchaligi bu yerda ishlab chiqarishni rivojlantirishni taqozo etadi.

Respublika qishloq xo`jaligidagi mavjud bo`lgan mehnat resurslaridan yil davomida to`liq va samarali foydalanish natijasida ularning mehnatlari unumdorligini kelajakda yuksaltirish eng muhim muammolardan biri hisoblanadi. Uni muvaffaqiyatli hal etish keng miqyosda tashkiliy, iqtisodiy hamda ijtimoiy tadbirlarni amalga oshirishni taqozo etadi.

Ishning maqsad va vazifalari. Bitiruv malakaviy ishidan maqsad O’zbekiston Respublikasi aholisi soni, yosh, jinsiy tarkibini, unga ta’siir o’tkazuvchi omillarni o’rganish, shu asosda hududlar bo’yicha farqlarni bilish va o’rganishdan iborat.

Vazifalari:

- Aholining yosh va jinsiy tarkibini shakllanishiga ta’sir o’tkazuvchi demografik, iqtisodiy-ijtimoiy omillarni hududiy jihatdan o’ziga xos xususiyatlarini tahlil qilish va istiqbolini belgilashning uslubiy asoslarini ishlab chiqish;

BMI ning ob’ekti: O’zbekiston aholisi jinsiy va yosh tarkibi

BMI ning predmeti: O’zbekiston aholisining yosh va jinsiy tarkibining hududiy farqlari va uning shakllanish xususiyatlarini geografik jihatdan o’rganish

BMIning nazariy uslubiy asoslari. Mamlakatimizning geograf va demograf olimlarning ilmiy ishlari, o’quv uslubiy qo’llanmalari hamda O’zbekiston Respublikasi qonunlari, O’zbekiston prezidenti I.A Karimov asarlari va farmonlari, hukumatimiz qarorlari xizmat qildi. Tadqiqot jarayonida statistik, guruhlash, taqqoslash, bashoratlash uslublari qo’llanildi. Tadqiqotda O’zbekiston Respublikasi Davlat statistika qo’mitasi ma’lumotlaridan keng foydalanildi.

BMI ning ilmiy yangiliklari quyidagilarda o’z aksini topgan.

- O’zbekiston aholisi demografik tarkibi, hududiy joylashuvi va ularning o’ziga xos xususiyatlari, tahlil qilingan va ochib berilgan.

- Aholining yosh va jinsiy tarkibi hududning demografik, iqtisodiy-ijtimoiy rivojlanishidagi ahamiyati ochib berilgan.

BMI ning amaliy ahamiyati va natijalarini amaliyotga joriy qilish.

Aholining hududiy demografik xususiyatlaridan kelib chiqib, aholining takror barpo bo’lishi kelajakdagi holatini tasavvur qilish orqali demografik muammolarni hal qilish choralarini ishlab chiqishda ahamiyati katta. Shuningdek iqtisodiyot tarmoqlarini hududiy joylashtirish va infrasutruktura tizimining rivojlanishidagi ayrim muammolarni bartaraf qilishni ta’minlaydi, maqsadli dasturlar va istiqbolli rejalar ishlab chiqishga asos bo’lib xizmat qiladi.

I –BOB. O’zbekistonning demografik salohiyati

1.1 O’zbekiston aholisi va uning tarkibiy tuzilishi


Download 0,72 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
  1   2   3   4   5   6   7   8   9




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish