Ызбeкистoн рeспубликaси

---

Mavzu: Kirish. 
Reja 
1. «Yangi tarix» tushunchasi. 
2. «Yangi tarix»ni davrlashtirish masalasi. 
3. Yevropa va Amerika mamlakatlari Yangi tarixining umumiy tavsifi va asosiy 
muammolari: 
4. «Yangi tarix» bo’yicha manbalar. 
5. XVII asr o’rtalarida Yevropa va Amerika mamlakatlarining iqtisodiy, siyosiy 
axvoli. 
6. XVII-XIX asrlarda xalqaro munosabatlar. 
7. Ishlab chiqarish kuchlarining joylashishi va axvoli. 
Yangi tarix tushunchasi. 
XVI asrning o’rtalari va XX asrning boshlarida Yevropa va Amerika 
mamlakatlarining rivojlanish davri tarixiy adabiyotlarda «Yangi tarix» nomli shartli 
nom bilan ataladi. Bu davr o’zidan avvalgi davrlardan Yangi sivilizatsiyaning 
vujudga kelishi, xalqlarning xayotida ro’y bergan chuqur o’zgarishlar, jamiyatdagi 
turli jarayonlarning intensivligi va ko’lamining kengligi, voqea va xodisalarning 
ko’pligi, zichligi, xilma-xilligi bilan ajaralib turadi. Xaqiqatdan xam bu davr 
butunlay, boshqa, Yangi davr edi. Bu davrga turli mamlakatlar va turli xalqlar bir 
vaqtda emas, turli davrlarda qadam qo’ydilar. 
Atlantika qirg’oqlarida joylashgan Yevropa va Amerika mamlakatlari Yangi 
tsivilizatsiyaga tamal toshini qo’ydilar. Shuning uchun bu Yangi davrni ba`zan 
g’arb tsivilizatsiyasi yoqi Atlantika sivilizatsiyasi degan nomlar bilan xam ataladi. 
Bu davr boshlarida insoniyatning zamonaviy muammolarini ko’pchilik asoslari 
qo’yildi. Yangi davr yutuqlarining muxim sharti shu bo’ldiki, insoniyat, jamiyat, 
tabiat ustidan xukmronlik qilish shiori ostida tabiatning katta resurslaridan keng 
foydalana boshladi. Oqibatda keyingi jamiyat tabiat bilan konfliktlarga borib, 
ekologik kataklizmalar xavfi ostida qola boshladi. Yangi davr qishloq xo’jaligiga 

---

2 
asoslangan agrar ishlab chiqarishni industrial shaklini vujudga keltirdi, global 
industrlashtirish davri boshlandi. 
Feodal patriarxal to’zumning parchalanishi, inson va fuqarolik xuquqi va 
erkinliklarini e`lon qilinishi Yangi davrning eng muxim va katta yutug’idir. 
Bexisob yaratuvchilik kuchlari dunyo qiyofasini butunlay o’zgartirib yubordi, 
ammo bu jarayon kam sonli kishilarning qo’lida xokimiyat va mulkning 
to’planishiga (kontsentratsiya), ular tomonidan ko’p sonli xalqlarni shavqatsiz 
ekspluatatsiya qilinishiga to’sqinlik qila olmadi. Oqibatda ozodlik va tenglik, 
jamiyat manfaatlari, ishlab chiqarish unumdorligi va ijtimoiy adolat eng muxim 
mezonlar va muammolarga aylandi. Kapitalning to’planishi va yiriklashuvi sinfiy, 
millatlararo va boshqa ijtimoiy qarama qarshiliklarni yanada keskinlashtirib 
yubordi. Bularning barchasi milliy va sotsialistik utopiya g’oyalarining keng 
tarqalishiga, antogonizmni keskinlashuviga olib keldi. Bu qarama-qarshiliklardan 
qutulish yo’lini topilishi, insoniyatni o’z-o’zini qirishdan va yadro xaloqatidan 
qutqarish imkoniyatini berar edi. 
Yangi tarix davrini o’rganilishi muxim qadriyatlar, yutuqlar, bilimlarni 
o’rganish imkonini beradi. Inson xuquqlari va fuqaro erkinligi , demokratik 
g’oyalarni va bozor iqtisodiyotini amalga oshirishda juda muxim rol’ o’ynaydi. 
Busiz ishlab chiqarishning maxsuldorligi, axolining farovonligi, shaxsning erkin 
rivojlanishini ta`minlash xaqida so’z bo’lishi mumkin emas. Ammo buning uchun 
Yangi davrga ob`ektiv, turli xil siyosiy qarashlardan xoli nigoxlar bilan qaralishi 
lozim.