Issiqlik elektr stansiyalari

---

Fan nomi: Yo’nalishga kirish 

Ma’ruza mashg’ulotini olib boradi: kat.o’qit. M.R.Ro’zinazarov 

Lavozimi: ToshDTU “Elektr ta’minoti” kafedrasi katta o’qituvchisi 

Telefon raqami: [phone].  

 

MA’RUZA №2 

ISSIQLIK ELEKTR STANSIYALARI  

Kondensatsion  issiqlik  elektr  stansiyasi.  Issiqlik  kondensatsion  elektr  stan-

siyalar  organik  yoqilg‘i  energiyasini  avval  mexanik,  so‘ngra  elektr  energiyasiga 

aylantirib beradi (1-rasm). 

Yoqilg’i

Issiqlik 

energiyasi

Mexanik 

energiya

Elektr 

energiya

 

1-rasm. Issiqlik elektr stansiyalarda energiyani qayta hosil qilish sxemasi 

 

Zamonaviy  qudratli  IES  da  bug‘  turbinalari  o‘rnatilgan.  Birinchi  bug‘ 

turbinasi uch fazali elektr generatorni aylantirish uchun Elberfeld stansiyasida 1899 

yilda o‘rnatilgan. Shu davrdan boshlab elektr stansiyalarida ishlatiladigan qudratli 

bug‘ turbinalari rivojlandi. 

Energiyaning  barcha  turlarini  dunyo  miqiyosidagi  iste‘moli,  bevosita  aholi 

sonining  o‘sishiga  bog‘liq.  Dunyo  aholisining  soni  oxirgi  vaqtlarda  tez  sur‘atlar 

bilan o‘sib bormoqda va hozirgi kelib 7·10

6

 dan oshib ketdi. 

Energiyaga bo‘lgan katta ehtiyoj, insoniyat oldida uni olishning yangi yo‘l-

larini  izlashga  majbur  etmoqda.  Hozirgi  vaqtda,  o‘txonada  yoqiladigan  organik 

yoqilg‘ilarning  zahiralarini  chegaralanganligi  sababli,  elektr  energiyaning  turli  xil 

energiyadan olishning an‘anaviy  yo‘llari bilan qanoatlanmaslik kerak. Zamonaviy 

IES larning FIK 40% dan ortmaydi. 

---

Yaqin kelajakda issiqlik elektr stansiyalari asosiy elektr stansiyalar biri bo‘lib 

qoladi,  shuning  uchun  ularni  konstruksiyalarini  mukammallashtirish  va 

termodinamik siklini yaxshilash energetika uchun juda muhim vazifalardan biri. 

Zamonaviy  energetikada  elektr  energiyasini  hosil  qilish  katta  yo‘qotish  va 

organik yoqilg‘ini ko‘p miqdorda ishlatishga asoslangan. 

Energiyadan  bevosita  elektr  energiyasini  olish  energetika  rivojlanishining 

asosiy istiqbollaridan biridir. 

Elektr stansiyaning yoqilg‘i qazilmalari. Bug‘ turbinali elektr stansiyalarida 

yoqilg‘i  resursi  sifatida  ko‘mir,  neft,  tabiiy  gaz  yoki  har  qanday  yonuvchi 

materiallardan foydalanish mumkin. Shu bilan birga, har bir yoqilg‘i turini qozonga 

tashlash uchun qo‘shimcha yonish jarayonini nazorat qilish, ventelyasiya, chiquvchi 

gazlarni va tashqi uskunalar talab etiladi. 

Ko‘mir  elektr  stansiyalarda  ikki  yo‘l  bilan  yoqiladi.  An‘anaviy  ko‘mir 

o‘simliklar ishdan birinchi, ko‘mir qozon palatasi ichida metall konveyer lentalari 

joylashtiriladi.  Kamar  sekin  qozon  ostiga  shpal  sifatida  ko‘mir  kamariga  vaqt 

yoqiladi. Qoldiq zanjir konveer lentasi orqali tushadi va u ba’zan boshqa tarmoqlar 

uchun foydali qo‘shimcha mahsulot sifatida sotiladi. 

Maydalangan  ko‘mir  elektr  stansiyalarida,  ko‘mir,  mayda  kukunga 

aylantiriladi va pechga kiritilib gazga o‘xshab yonadi. Maydalangan ko‘mir havo 

bilan aralashtiriladi va pechda yonadi. Qoldiq mahsulotlari pech tubiga yig‘iladi va 

bir  kismi  tutun  truba  orkali  HO

2

,  CO  va  CO

2

  atmosferaga  chikariladi.  Mahalliy 

ekologik  qoidalarga  kator  talab  ulardan  tuplash  urnatilgan  bulishi  kerak.  Gaz 

tozalovchi uchayotgan kukunlarni to‘plash uchun ishlatiladi.  

Ko‘mir  ishlaydigan bug‘  trubinali  elektr stansiyalarini  bir kator  kamchilik-

lari: 

- ko‘mir yoqishdan ekologik muammolar (ya‘ni, kislota yomg‘ir); 

-  ko‘mir  etkazib  berish  uchun  temir  yo‘l  tizimlari  bilan  bog‘liq  transport 

masalalari; 

- ayrim rayon elektr stansiyalaridan uzatish liniyalarini uzunligi. 

20-rasmda  tipik  bug‘  elektr  stansiyasi  sxemasi  ko‘rsatilgan.  Bug‘li  o‘tkaz-

---

gichga  etibor  bering  qizdirilgan  bug‘  kozondan  trubinaga  tushadi  so‘ngra 

kondensator orqali suv holatiga keladi. Generatorga ulangan bug‘ turbinasi e’tibor 

bering.  Turbina  tezligi  chastotasini  nazorat  qilish  uchun  qo‘llaniladigan  bug‘ 

miqdori tomonidan rostlanadi. Yuklama elektr tizimida kutarilsa, turbinani aylanish 

davri tezligi sekinlashadi chastota saqlab qolish uchun bug‘ bosimi kuchaytiriladi. 

Ko‘mir  yoqish  uchun  qozonga  etkazib  beriladi.  Chiqarish  gazlari  truba  orqali 

ventilyasiya kilinadi. Yaqin rezervuardan suv qayta kondensatorga quyilib bug‘ga 

aylantirish  uchun  ishlatiladi.  2-rasmda  ko‘mirda  ishlaydigan  bug‘  trubinali  elektr 

stansiyasi ko‘rsatilgan. 

Ko

’m

ir y

etk

azi

sh 

ber

ish

 

jar

ay

on

i

T

ut

un

 m

o’

ri

si

Bug’ yo’li

Turbina

Generator

Qozonxona

Condensator

Transformator

Sovutilgan suv

Suv ombori