Investitsion loyihalarni baholash usullari. Bajardi: Siddiqov E

Investitsion loyihalarni baholash usullari

Investitsion loyihalarni baholash usullari.

Bajardi:Siddiqov E.

“Investitsiya loyihasi” tushunchasi uning yo’naltirilgan maqsadini amalga oshirish uchun texnologik, texnik va tashkiliy hujjatlashtirish, obyektlarni barpo etish va ishga tushirish jarayonlarini, moddiy, moliyaviy, mehnat resurslarining harakatini, shuningdek tegishli boshqaruv qarorlari va tadbirlarni o’zida mujassamlashtiruvchi tizim sifatida qaralishi mumkin.

Investitsiya loyihalarining tasnifi

Amalga oshirish muddati bo’yicha

• 
  -qisqa muddatli 1yilgacha - o’rta muddatli 3-5 yilgacha -uzoq muddatli – 5 yildan ortiq
  

Ko’lami bo’yicha

• 
  kichik loyihalar; - o’rta ha loyihalar; - yirik loyihalar; -megaloyihalar
  

Asosiy yo’nalishlari bo’yicha

• 
  -tijorat loyihalar; - ijtimoiy loyihalar; - ekologik loyihalar; - boshqalar
  

Investitsion loyiha investor nuqtai nazaridan samarali deb baholanishi uchun

loyihaning turli ishtirokchilari borligini inobatga olish

noaniqlik va risklar ta’sirining hisobi

inflyatsiya ta’siri va bir necha valyutalarni qo’llash

baholashning bosqichligi

kutilayotgan xarajatlar va tushumlar

vaqt omili hisobi;

investitsiya loyihalarining samaradorligini baholashdagi YuNIDO uslubi

investitsiya qarorlarining asosiy mezonlari

• 
  qo’yilmalarni baholash va loyiha qaytimi
  
• 
  loyihaning hayotiylik davri va uni gorizont rejalashtirish
  
• 
  risk, noaniqliklar va boshqalar
  

loyiha mahsulotining sotilishi evaziga olingan daromadlar qo’yilgan investitsiya mablag’larini qoplamasa

• 
  investitsiyalarning rentabelligini ta’minlovchi foyda firmaning xohishi darajasidan past bo’lsa;
  
• 
  investitsiyalarning qoplash muddati firma uchun muvofiq kelgan davrga mos kelmasa.
  

Diskontlashga asoslangan usullar

Investitsiyalarnin g diskontlangan qoplash muddatini aniqlash usuli

Sof joriy qiymatni aniqlash usuli

Foydaning ichki e orini hisoblash usuli

Investitsiyalarning rentabelligini aniqlash usul

Oddiy (statistik) usullar

Investitsiyalarni ng buxgalteriya rentabelligini aniqlash usuli

Investitsiyalarning qoplanish muddatini aniqlash usuli

Sof joriy qiymat (NPV) - investitsiyalash obyektidan foydalanish davrida oldindan qatiy belgilangan va o’zgarmas foiz stavkasida olinadigan daromadlar va qilinadigan xarajatlarning alohida muayyan davrdagi barcha kirim va chiqimlarning diskotlashtirilishi yo’li bilan olingan va ular o’rtasidagi farqni ifodalovchi qiymat.

Foydaning ichki me’yori usuli (IRR) - bu pul tushumlarining diskont qiymati pul chiqimlarining diskont etavkasiga teng bo’lganligidagi daromadlilik darajasi yoki bo’lmasa loyihadan olingan sof tushumlarning diskontlangan qiymati investitsiyalarniig diskontlangan qiymatiga, sof joriy qiymat esa nolga teng bo’lgandagi diskont meyoridir.

• 
  Foydaning ichki me’yori usuli (IRR) - bu pul tushumlarining diskont qiymati pul chiqimlarining diskont etavkasiga teng bo’lganligidagi daromadlilik darajasi yoki bo’lmasa loyihadan olingan sof tushumlarning diskontlangan qiymati investitsiyalarniig diskontlangan qiymatiga, sof joriy qiymat esa nolga teng bo’lgandagi diskont meyoridir.
  

Investitsiyalarniig rentabelligi usuli (PI) - diskontlashtirilgan daromadlarning diskontlashtirilgan investitsiya xarajatlariga nisbatini hisoblab topishga asoslangan. Bu qanday holatda investor boyligi o’sishi mumkinligini ko’rsatib beradi va quyidagicha aniqlanadi:

• 
  Investitsiyalarniig rentabelligi usuli (PI) - diskontlashtirilgan daromadlarning diskontlashtirilgan investitsiya xarajatlariga nisbatini hisoblab topishga asoslangan. Bu qanday holatda investor boyligi o’sishi mumkinligini ko’rsatib beradi va quyidagicha aniqlanadi:
  

Investitsiya loyihalarining samaradorligini aniqlashning qoplash muddatiusulini an’ anaviy (oddiy) baholash usullarida ko’rib o’tdik. Lekin mazkur usulning kelgusi davrlardagi pul tushumlarining qiymatini hisobga olmasligi uni diskontlashtirilgan usullar yordamida ham hisoblash zarurligini taqozo qiladi

Investitsiya loyihalarining samaradorligini aniqlashning qoplash muddatiusulini an’ anaviy (oddiy) baholash usullarida ko’rib o’tdik. Lekin mazkur usulning kelgusi davrlardagi pul tushumlarining qiymatini hisobga olmasligi uni diskontlashtirilgan usullar yordamida ham hisoblash zarurligini taqozo qiladi

http://hozir.org