Hayvon viruslari klassifikatsiyasi

Hayvon viruslari klassifikatsiyasi
Hayvon viruslarining turlari koʻp va ular turli yoʻllar bilan hujayralarga kirib, ularni boshqarib, soʻng ularni tark etadi. Shunday ekan, qanday qilib biz ushbu viruslar keltirib chiqaradigan tartibsizliklarni izchil va mantiqiy tarzda tashkillashtira olamiz?
Baltimor tizimi viruslarning genetik material turiga va ulardagi axborotning informatsion RNK (i-RNK) hosil qilishda qanday ishlatilishiga qarab, shuningdek, virus oqsillarini ishlab chiqarish va yangi viruslarni yigʻishdagi asosiy vositachilariga koʻra guruhlarga ajratadi. Viruslarning Baltimor guruhi quyidagilarga bogʻliq:

• 
  Molekula genetik material sifatida (DNK yoki RNK)dan foydalanishi;
  

• 
  Genetik material bir yoki qoʻsh zanjirli boʻlishi;
  
• 
  Informatsion RNK (i-RNK) hosil qilishda virus oʻtaydigan bosqichlar.
  

Baltimor tizimi viruslarni yettita guruhga ajratadi. Quyidagi diagrammada har bir guruhning asosiy xususiyatlarini, shu jumladan, ulardagi genetik material va i-RNKni yaratishda foydalaniladigan yoʻllarini ham koʻrishingiz mumkin:

Yashil strelka – i-RNK sintezi; uzuq chiziqli yashil strelka – virus genomidan i-RNK sifatida toʻgʻridan toʻgʻri foydalanish. ViralZone/Shveysariya bioinformatika instituti, CC BY-NC 4.0 ga tegishli “The Baltimore classification clusters viruses into families depending on their type of genome” (Baltimor klassifikatsiyasi viruslarni genom turiga koʻra oilalarga ajratadi) nomli grafik materiali oʻzgartirishlar bilan olindi.
[Diagrammadagi RNK(+) va RNK(-) nimani anglatadi?]
Odam viruslari Baltimor tizimining barcha yetti guruhida uchrasa, oʻsimlik va bakterial viruslar baʼzilaridagina mavjud.^11start superscript, 1, end superscript Agar biz virusga qarshi dori ishlab chiqarmoqchi boʻlsak, virusning hayotiy sikl tafsilotlarini bilishimiz juda muhimdir, xususan, uning Baltimor guruhi va biologik yashash tarzi kabi boshqa jihatlaridan xabardor boʻlishimiz virusning hayot siklini toʻxtatishga samarali taʼsir koʻrsatadi.
[Baltimor guruhlari jadvali misollar bilan]
OIV-1 retrovirusi
Baltimor VI guruhida joylashgan retroviruslar noyob va qiziqarli hayot sikliga ega. Ular juda muhim, chunki orttirilgan immun tanqisligi sindromi yoki OITS qoʻzgʻatuvchisi boʻlgan odam immun tanqisligi virusi (OIV) aslida retrovirus hisoblanadi.
Retrovirus genomi bir zanjirli RNK boʻlib, har bir virus zarrasi ikki nusxada boʻladi. RNK zanjirini qoʻsh zanjirli DNKga aylantirishda teskari transkriptaza deb nomlanuvchi ferment DNKdan RNK, RNKdan oqsil hosil qilish jarayonini teskari oqimda hujayralarda amalga oshiradi.
Qoʻsh zanjirli DNK xoʻjayin hujayra yadrosiga kiradi va integraza fermenti yordamida hujayraning genomiga joylashib oladi. Bunda xoʻjayin hujayra genomida doimiy qoladigan, virus DNKsidan iborat provirusdan i-RNK transkripsiya qilinadi. i-RNK virus oqsillarini ishlab chiqarish uchun oʻqiladi, shuningdek, hujayrada toʻplanib, hosil boʻladigan yangi virus zarralari uchun genom sifatida xizmat qilishi mumkin.
Quyidagi diagrammada OIV-1 virusining hayot siklidagi asosiy bosqichlar, OIV infeksiyasining koʻp holatlari uchun javobgar boʻlgan shtamm tasvirlangan^22squared.

OpenStax College, Biology (aslida NIAID, NIH), CC BY 4.0 ga tegishli “Prevention and treatment of viral infections: Figure 4” (Virusli infeksiyalarning oldini olish va davolash: 4-rasm) nomli grafik material oʻzgartirib olindi.
OIVga qarshi dorilar OIV siklining turli fazalarida viruslarning koʻpayishiga toʻsqinlik qiladi. Ushbu dorilarga quyidagilar kiradi:

• 
  OIV konvert qobigʻining xoʻjayin hujayra plazmatik membranasiga birikishini bloklaydigan, qoʻshilishiga toʻsqinlik qiluvchi ingibitorlar.
  
• 
  RNK genomining qoʻsh zanjirli DNKga aylanishini susaytiruvchi teskari transkriptaza fermenti ingibitorlari.
  
• 
  Virus DNKsining xoʻjayin hujayra genomiga qoʻshilishiga toʻsqinlik qiluvchi integraza ingibitorlari.
  
• 
  Virus oqsillarining protsessing jarayonlarini oʻtashiga toʻsqinlik qiluvchi proteaza ingibitorlari
  

Bir nechta dorilarni oʻz ichiga olgan “kokteyllar” odatda infeksiyaning rivojlanishini sekinlashtiradi hamda virus darajasini past ushlashda eng samarali hisoblanadi. Siz nimaga bunday boʻlishini virus evolyutsiyasi maqolasidan bilib olishingiz mumkin.
OIV va OITSning belgilari, ularni davolash va oldini olish toʻgʻrisida koʻproq maʼlumotga ega boʻlish uchun “Sogʻliqni saqlash va tibbiyot” boʻlimidagi OIV va OITS maqolasini koʻrib chiqing.