Guliston-Huquq va axloqning o'zaro bog'liqligi, uni o'qitish metodikasi

Huquqning  manbai    deganda,  umumiy  ma’noda  huquqning  ifoda  etilish 

shakli tushuniladi. Har qanday ijtimoiy hodisa kabi huquq ham ma’lum shaklda o‘z 

ifodasini topadi. Huquq shaklini tahlil etish xalq irodasini qonun darajasiga qanday 

usullar  bilan  ko‘tarilganligini  anglashga  ko‘maklashadi.  Huquq  shakli,  davlat 

irodasining  hamma  uchun  majburiylik  usuliga  qarab  belgilanadi.  SHunga  qarab, 

huquqning  to‘rtta  tarixiy  shakli  mavjud:  huquqiy  odat,  yuridik  pretsedent, 

normativ-huquqiy akt va normativ shartnoma.  

Odat  –  doimiy  takrorlanishi  natijasida  kishilar  ongida  shakllangan  xulq-

atvor  qoidasi.  Jamiyatdagi  ijtimoiy  munosabatlarni  tartibga  soluvchi  manbalar 

tizimida  odat  va  huquqiy  odatni  farqlash  lozim.  Kundalik  turmushdagi  barcha 

odatiy  qoidalar  ham  huquqiy  odat  sifatida  shakllanavermaydi.  Huquqiy  odat 

huquqning tarixan tarkib topgan dastlabki manbai bo‘lib, davlat paydo bo‘lguniga 

qadar insonlar o‘rtasidagi ijtimoiy munosabatlarni tartibga solgan. 

Huquqiy  odat  –  uzoq  davr  mobaynida  amalda  bo‘lishi  natijasida 

shakllangan va davlat tomonidan umummajburiy qoida sifatida tan olingan yurish-

turish qoidasidir. 

---

36 

 

Mamlakatimiz  misolida  oladigan  bo‘lsak,  O‘zbekistonning  mustaqillikkacha 

bo‘lgan  davrida  «Navro‘z»,  «Qurbon  hayiti»,  «Ro‘za  hayiti»  kabi  diniy  bayramlar 

odat  tarzida,  ayrim  hollarda  yashirin  ravishda  o‘tkazilar  edi.  O‘zbekiston 

mustaqilligini  qo‘lga  kiritgach,  yo‘qotilgan  milliy  va  ma’naviy  qadriyatlarni  tiklash 

maqsadida  Respublika  Prezidentining  tashabbusi  bilan  «Navro‘z»,  «Qurbon  hayiti» 

va  «Ro‘za  hayiti»  kabi  milliy  qadriyatlarimizni  rasmiy  ravishda  bayram  sifatida 

e’tirof etib, shu kunlarni dam olish kunlari, deb e’lon qildi va mehnat qonunchiligida 

dam olish kunlari sifatida belgilab qo‘yildi. Mamlakatimizdagi ayrim odat qoidalari, 

nafaqat  huquqiy  odatga,  balki  ummummajburiy  bo‘lgan  xulq-atvor  qoidasiga 

aylantirildi.  YUridik  pretsedent  huquq  shakli  (manbai)  sifatida  alohida  ahamiyat 

kasb etadi.