G'oyalar xilma-xilligi va mafkuraviy jarayonlaring ijtimoiy taraqqiyotga ta'siri

G'oyalar xilma-xilligi va mafkuraviy jarayonlaring ijtimoiy taraqqiyotga ta'siri.

"G'oya" tushunchasi haqida fikr yuritilganda, avvalo, inson hayotida, jamiyat taraqqiyotida g'oyalar qanchalik muhim rol o'ynashiga to'xtalib o'tish maqsadga muvofiq albatta. Inson tafakkurini mahsuli sifatida g'oya tevarak olamni o'rganish, bilish jarayonida vujudga keladi. Ijtimoiy ongning barcha shakllari ilm-fan, din, falsafa, san'at va adabiyot, axloq, siyosat va huquq muayyan bir g'oyalarni yaratadi, ularga tayanadi va ularni rivojlantiradi. Mazmuni va namoyon bo'lish shakliga qarab, g'oyalarni bir qancha turlarga ajratish mumkin: ilmiy g'oyalar; falsafiy g'oyalar; diniy g'oyalar; badiiy g'oyalar; ijtimoiy-siyosiy g'oyalar; milliy g'oyalar; umuminsoniy g'oyalar.

G'oya va mafkura mazmun-mohiyatiga ko'ra bunyodkor yoki zararli bo'lib, bunyodkorlik g'oyalari insonni ulug'laydi va taraqqiyotga har xil ta'sir ko'rsatadi.Har qanday g‘oya ijtimoiy ahamiyat kasb etib, odatda muayyan g‘oyalar, alohida olingan shaxslar ongida paydo bо‘ladi. Ma’lum bir muddatdan keyin esa jamiyatning turli qatlamlariga tarqaladi, turli elatlar va millatlar orasida yoyildi, yangi avlod jamiyatda mavjud g‘oyalar ta’sirida tarbiyalanadi. Muayyan qarashlar va g‘oyalarni о‘z e’tiqodiga singdiradi, о‘z navbatida yangi g‘oyalarni yaratadi va targ‘ib qiladi.n jihatdan bir xil. Mafkuraga jamiyatdagi muayyan siyosiy, huquqiy, ahloqiy, diniy, badiiy, falsafiy, ilmiy qarashlar, fikrlar g‘oyalar majmuasidir– deb ta’rif beriladi. Mafkura – muayyan ijtimoiy guruh yoki qatlamning, millat yoki davlatning jamiyat ehtiyojlarini, maqsad va intilishlarini, ijtimoiy-ma’naviy rivojlanish tamoyillarini ifoda etadigan g‘oyalar, ularni amalga oshirish usul va vositalar tizimidir.

Jamiyatda fikrlar xilma-xil bо‘lgani va bir-biridan farq qilganidek g‘oyalar ham turli tuman bо‘lib, mohiyatiga, о‘z о‘z oldiga qо‘ygan maqsadi va qaysi ijtimoiy guruhlarning manfaatiga xizmat qilishiga qarab bir-biridan farq qiladi. G‘oya bilan g‘oyaning bir-biriga о‘xshamasligi va ular о‘rtasida farq bо‘lishini tabiiy jarayon deb qarash kerak. Qaysi ijtimoiy qatlamning maqsadini ifodalashi va kimlarning manfaatiga xizmat qilishiga, qanday yо‘nalishga egaligiga kо‘ra ham g‘oyalar rang-barang bо‘lishi mumkin. Lekin, g‘oya va mafkuralarning xilma-xilligi va bir-biridan farq qilishi tabiiy jarayon sifatida qaralishi bilan birga, ularni bir-biriga yaqin mushtarak tomonlari, ayni paytda bir-biriga mutlaqo tо‘g‘ri kelmaydigan jihatlari ham bо‘ladi.Mamlakatda ilg‘or g‘oyalar, mafkuralar qancha kо‘p bо‘lsa, ya’ni mafkuraviy plyuralizm hukmron bо‘lsa, taraqqiyotning samarali yо‘lini tanlab olish uchun imkoniyat shunchalik keng bо‘ladi. Fikrlar erkinligi va xilma-xilligi mafkuralarning mazmun jihatidan boyishiga, bir-birini tо‘ldirishiga xizmat qiladi.

Mustaqil О‘zbekiston mafkura yakkahokimligidan voz kechdi va milliy taraqqiyoti uchun keng yо‘l ochdi. Mamlakatimizda mafkuralar va fikrlar xilma-xilligiga alohida e’tibor beriladi. G‘oya va mafkuralar xilma-xilligi ijtimoiy taraqqiyotga xizmat qiladigan yangidan-yangi g‘oyalarning paydo bо‘lishiga, turli xalqlar, elatlar, millatlar va siyosiy institutlarning manfaatlarini umumiy tarzda rо‘yobga chiqarishga imkoniyat yaratadi. Shuningdek u mamlakatimizda kо‘ppartiyaviylik tizimiga ham sharoit yaratadi. Siyosiy partiyalar esa о‘zlari mansub bо‘lgan qatlamlar, siyosiy guruhlarning manfaatlari, intilishlarini umumlashtirgan holda о‘z harakat dasturlari orqali namoyon qiladi.