Glikoliz va glikogenolizning ahamiyati. Glyukoza biosintezi. Glikoliz va glyukoneogenezning boshqarilishi

16 mavzu:Glikoliz va gliogenolizning ahamiyati. Glyukoza biosintezi. Glikoliz va glyukoneogenezning boshqarilishi.

O’ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY VA O’RTA MAXSUS TA’LIM VAZIRLIGI TOSHKENT TIBBIYOT AKADEMIYASI TIBBIY VA BIOLOGIK KIMYO KAFEDRASI Fan:BIOLOGIK KIMYO

Dars rejasi

• Glyukoza katabolizmi.
• Aerob parchalanish - odam va boshqa aerob organizmlarda glyukoza katabolizmining asosiy yo’lidir.
• Sitozoldan mitoxondriyaga vodorod o’tkazishning mokki mexanizmlari (glitserofosfat va malat mokki mexanizmi).
• Glyukoza aerob parchalanishining tarqalishi va fiziologik ahamiyati.
• Glyukozaning anaerob parchalanishi (glikoliz).
• Glikolitik oksidoreduksiya; piruvat vodorodning akseptori sifatida; substrat fosforillanish.
• Glyukoneogenez. Kori va glyukozalanin sikllari.
• Glyukozaning aerob va anaerob parchalanishi va glyukoneogenez boshqarilishining allosterik mexanizmlari; ATF va AMF allosterik effektorlar sifatida.
• Etil spirti metabolizmi.

Glyukoza to‘qimada asosan kislorod ishtirokida hamda kislorodsiz sharoitda parchalanishi mumkin. Buning uchun glyukoza avvalo geksokinaza fermenti ta’sirida, ATF sarflanishi bilan glyukoza-6­fosfatga aylanadi. Faollashgan glyukoza-6-fosfatni taxminan 65% to‘qimada parchalanadi; 30% yog‘ga, 5% esa glikogenga aylanadi.

Glyukozaning parchalanishi 3 xil yo‘l bilan yuz beradi:

• a) aerob (kislorodli) parchalanish;
• b) anaerob (kislorodsiz) parchalanish;
• d) pentozofosfat (apotomik) parchalanish

• Aerob yo‘l glyukozaning asosiy parchalanish yo‘li bo‘lib, u uch bosqichda (stadiyada) boradi:
• I bosqich – Glikolitik bosqich – glyukozaning pirouzum kislotasiga parchalanishi;
• II bosqich – Piruvatning oksidlanish yo‘li bilan dekarboksillanishi va atsetil KoA hosil bo‘lishi;
• III bosqich – Krebsning uch karbon sikli va elektronlar o‘tkazish zanjiri.

Glyukozani aerob parchalanishi

• Birinchi bosqich glyukoza katabolizmining individual parchalanish yo‘li bo‘lib, II va III parchalanish bosqichlari «modda almashuvining umumiy yo‘llari» deb yuritiladi. Modda almashuvinig umumiy yo‘llari avval mukammal o‘tilgan. I bosqich sitozolda, II va III bosqichlar mitoxondriyalarda kechadi. Aerob oksidlanish glyukozaning asosiy parchalanish yo‘li, chunki inson va hayvonlar aerob organizmlardir; hamda energetik nuqtai nazardan bu yo‘l eng samaralidir. Bir molekula glyukoza aerob oksidlanishida 38 molekula ATF hosil bo‘ladi. Buning 8 molekulasi – glikolitik (I) bosqichda; 6 molekula – piruvatning oksidlanish yo‘li bilan dekarboksillanish (II) bosqichda; 24 molekulasi esa – Krebs sikli (III) bosqichda yuzaga keladi