Gapning tuzilishiga ko‘ra turlari sodda va qo‘shma gaplar Bilib oling

• GAPNING TUZILISHIGA KO‘RA TURLARI

• Sodda va qo‘shma gaplar

Bilib oling. Bitta kesimlik belgisiga, mazmuniy va ohang tugalligiga ega bo‘lgan gap sodda, ikki yoki undan ortiq sodda gapning o‘zaro grammatik va mazmuniy munosabatidan tashkil topgan, ohang tugalligiga ega bo‘lgan butunlik qo‘shma gap sanaladi.

• Bilib oling. Bitta kesimlik belgisiga, mazmuniy va ohang tugalligiga ega bo‘lgan gap sodda, ikki yoki undan ortiq sodda gapning o‘zaro grammatik va mazmuniy munosabatidan tashkil topgan, ohang tugalligiga ega bo‘lgan butunlik qo‘shma gap sanaladi.

• Eslab qoling. Gap uchun muhim belgi kesimlikdir. Kesimning nechtaligi gaplarni sodda va qo‘shma gaplarga ajratishga asos bo‘ladi.

Men, dugonam Zeboning «Insholar ko‘rik tanlovi»da g‘olib bo‘lganini eshitdim.

• Men, dugonam Zeboning «Insholar ko‘rik tanlovi»da g‘olib bo‘lganini eshitdim.
• Izoh: Bu fikrni o‘quvchilar qo‘shma gap orqali ifodalasin.

Bilib oling. Nutqimizdagi gaplar bir yoki ikki grammatik asosdan, ba’zan esa ikkitadan ortiq grammatik asosdan tuzilishi mumkin. Shu jihatdan gaplar ikkiga bo‘linadi: 1) sodda gaplar; 2) qo‘shma gaplar. Grammatik asosi bitta bo‘lib, ma’lum bir fikrni (ba’zan unga qo‘shimcha ravishda his-hayajonni) ifodalovchi gaplar sodda gap deyiladi: Akmal o‘qidi. Akmal kitobni o‘qidi. Akmal shu kitobni o‘qidi. Akmal shu kitobni hayajon bilan o‘qidi kabi.

• Bilib oling. Nutqimizdagi gaplar bir yoki ikki grammatik asosdan, ba’zan esa ikkitadan ortiq grammatik asosdan tuzilishi mumkin. Shu jihatdan gaplar ikkiga bo‘linadi: 1) sodda gaplar; 2) qo‘shma gaplar. Grammatik asosi bitta bo‘lib, ma’lum bir fikrni (ba’zan unga qo‘shimcha ravishda his-hayajonni) ifodalovchi gaplar sodda gap deyiladi: Akmal o‘qidi. Akmal kitobni o‘qidi. Akmal shu kitobni o‘qidi. Akmal shu kitobni hayajon bilan o‘qidi kabi.

Ikki va undan ortiq grammatik asosdan tashkil topib, murakkabroq fikr anglatuvchi gap qo‘shma gap deyiladi: Shu payt eshik ochildi va hovliga harbiycha kiyingan bir yigit kirib keldi. (I.R.) Bilimli o‘zar, bilimsiz to‘zar. (Maqol) Odam borki, odamlarning naqshidir. (Navoiy)

• Ikki va undan ortiq grammatik asosdan tashkil topib, murakkabroq fikr anglatuvchi gap qo‘shma gap deyiladi: Shu payt eshik ochildi va hovliga harbiycha kiyingan bir yigit kirib keldi. (I.R.) Bilimli o‘zar, bilimsiz to‘zar. (Maqol) Odam borki, odamlarning naqshidir. (Navoiy)

Topshiriq. Rasmni kuzating. Undan foydalanib “Kech kuz tabiati” mavzusida matn tuzing. Matndagi o‘zingiz qo‘llagan sodda va qo‘shma gaplarni belgilang.

Bilib oling. Qismlarning qanday bog‘lovchi vositalar yordamida bog‘lanishiga ko‘ra qo‘shma gaplar uch guruhga bo‘linadi:

• Bilib oling. Qismlarning qanday bog‘lovchi vositalar yordamida bog‘lanishiga ko‘ra qo‘shma gaplar uch guruhga bo‘linadi:
• 1.Bog‘langan qo‘shma gaplar.
• 2. Ergashgan qo‘shma gaplar.
• 3.Bog‘lovchisiz qo‘shma gaplar.

108-mashq. Matnni o‘qing, qo‘shma gap qismlarini aniqlab, ularni izohlang.

• 108-mashq. Matnni o‘qing, qo‘shma gap qismlarini aniqlab, ularni izohlang.
• O‘qishli kitob go‘zallikdir, lekin go‘zallikda ham go‘zallik bor. Qorong‘i kechada otilgan mushak ham go‘zal, quyoshga qarab xandon tashlab turgan gul ham go‘zal. Osmonda sochilib ketgan rang-barang olov va oqish izlar go‘zalligi ko‘zni qamashtirsa ham puch go‘zalllik, shuning uchun bebahodir. Gulning go‘zalligi esa to‘q go‘zallik, chunki uning bag‘rida hayot
• bor.

O‘zbek tilida sodda gaplar ikki xil bo‘ladi: 1) Sodda yig‘iq gap; 2) Sodda yoyiq gap;

• O‘zbek tilida sodda gaplar ikki xil bo‘ladi: 1) Sodda yig‘iq gap; 2) Sodda yoyiq gap;

E’tiboringiz uchun rahmat !