Mavzu: C++ dа massiv ma‟lumotlarini tartiblash usillari va ularning
samaradorligini baxolash.
I. Kirish
Saralash haqida ma‟lumot va ularning qo‟llanishini.
II.Asosiy qism
Nazariy qism
1. Saralashxossalarivaularningsinflari
2.Saralashalgoritmlaribajarilishtezligidaxotiranieffektivishlatilishibo„yichabahola
sh.
3. Ichki va tashqi saralash.
Amaliy qism
1.Saralash bo‟yicha algaritmlar.
2. Saralashga oid misollar.
3.Sanash orqali saralash.
4.Razryadli saralash(Raqamli saralash).
III.Xulosa:
Saralashning axamiyati.
IV. Foydalangan adabiyotlar ro‟yxati.
Kirish:
Saralashdan biz kundalik hayotmizda ko‟p foydalanamiz.Masalan bazordan biror
narsa harid qilishimizda, uning ko‟piroq narxi bilan qiziqamiz yoki ularni
taqqoslaymiz.Bu narsalar bizga oddiy hodisa bo‟lib qolgan,lekin biz siz bilan bu
jarayon qanaqa miyamizda xosil bo‟layotganligini bir o‟ylab qo‟raylikchi.Demak,
oddiygina biz kunda faydalnayotgan xarakatlarimizni dasturini tuzish uchun ko‟p
narsalarni bilishimiz va aniq bir maqsadga yo‟naltirgan tartiblangan qoidalar
yig‟indisi zarur bo‟ladi.Agar ma‟lumotlar kampyuter xotirasida muayyantartibda
saqlanadigan bo‟lsa, axlorotga ishlov berish va uni izlash bilan bog‟liq ko‟p
masalalar oddiyroq, tezroq va samaraliroq xal qilinadi. Bir qator xollarda
ma‟lumotlarning tartibga solinganligidan foyda aniq bo‟lib, maxsus isbotlashlarni
talab etmaydi.Agar lug‟at yoki telefon ma‟lumotnomasida so‟zlar va familalar
alifbo tartibida joylashtirilmaganda ulardan foydalanish qanchalik qiyin bo‟lishini
tasavvur etish mumkin.lekin ma‟lumotlarni saralash zaruriyati masalasi xar safar
muoyyan vazifasiga nisbatan xal qilishi zarur. Bunda tashqi xotira qurulmalari
imkoniyatlari,opetativ xotira xajmi, ma‟lumotlarga murojaat qilish tezligi, ularni
yangilab turish tezligi va ishlov berish xarekteri kabilarni taxlil qilish zarur.
Turli
ilovalarda
tartibga
solishning
turli
mezonlaridan
foydalaniladi.Ma‟lumotlarularga murojat qilish e‟xtimolining qiymati, qancha
tez-tez murojat etib turishiga ko‟ra tartibga solishi mumkin.Odatda, tartibga
solish yozuv bo‟yicha amalga oshiriladi.
Axbotot tizimlari bilan ishlov beriladigan ma‟lumotlar birligi bir qator axborot
maydonidan iborat bo‟lgan yozuv xisoblanadi. Yozuv faqat bittagina maydondan
iborat bo‟lishi mumkin va bu xolda u kalitli hisoblanadi. Tartibliga solish
natiyjasida yozuvlar kalitlarning qiymati ortib boorishi yoki kamayib boorish
tartibida joylashadi. Bunday tartibga solish jarayoni saralash deb ataladi. Masalan
, fakultet talabalaridan to‟g‟risidagi ma‟lumotlardan iborat bo‟lgan yozuvlar
talabalarning reyting daftarchalari nomerlari bo‟yicha tartibga solingan bo‟lishi
mumkin.
Yozuvlar dastlabki ketma-ketligi turli darajada tartibga solingan bo‟lishi mumkin.
Balki yozuv elementlari belgilangan tartibda joylashgan bo‟lishi mumkin.
Boshqa bir xolatda elementlarga teskari, yani yozuvlarning dastlabki ketme-
ketligi teskari tartibda joylashgan bo‟lishi mumkin. Yozuvlarning dastlabki
ketma-ketligining qanday tartibda joylashganlik darajasiga ko‟ra, solishtirishlar
va joyini o‟zgartirishlarning u yoki bu soni talab etiladi.
Saralash usulini boxolashda solishtirishlar va o‟rnini o‟zgartirishlarning eng ko‟p
va kam sonilarini toppish juda onson. Bu operatsiyalarning o‟rtacha sonini
aniqlash uchun kombinatorikaning tegishli bo‟limlarini jalb etish zarur.
Odatda, saralash jarayonida bajariladigan solishtirish operatsiyalarining
o‟rtacha soni va elementlarining o‟rnini almashtirish yoki o‟zgartirishning
o‟rtacha soni turli usullarni baxolash mezonlari xisoblanadi. Saralash
samaradorligi solishtirishning o‟rtacha soniga bo‟linmasi sifatida aniqlanadi.
EXM larning operatsiyon tizimlari, xech bo‟lmaganda, bitta dastur – saralash
utilitasidan iborat bo‟ladi. Lekin ma‟lumotlarga ishlov berishning muoyyan
vazifalarini xal qilishda utilita taklif etilayotgan usil yoroqsiz bo‟lishi va boshqa
usilni ishlab chiqish yoki foydalanishga to‟g‟ri kelishi mumkin. Shu munasabat
bilan saralashning asasiy usillarini bilish va muayyan vazifa uchun yoroqli
bo‟lgan u yoki bu usilni baxolay olish muximdir.