Farg’ona davlat unversiteti horijiy til va adabiyot (ingliz tili) yo’nalishi 21



Download 259,36 Kb.
Sana12.01.2022
Hajmi259,36 Kb.
#335744
Bog'liq
YULDASHEVA GULIRA'NO. TILNING GRAMMATIK QURILISHI

FARG’ONA DAVLAT UNVERSITETI xORIJIY TIL VA ADABIYOT (INGLIZ TILI) YO’NALISHI 21|85 GURUH TALABASI YULDASHEVA GULIRA’NONING TILSHUNOSLIK FANIDAN TAYYORLAGAN SLAYDI

MAVZU: GRAMMATIKA

  • REJA:
  • 1.Grammatika haqida tushuncha.

    2.Grammatikaning turlari.

    3.So’zning leksik va grammatik ma’nolari.

    4.Grammatik ma’no ifoda qiluvchi vositalar.

    5.Grammatik kategoriya.

    6.Grammatik jins(rod) kategoriyasi.

    7.Son kategoriyasi.

    8.Kelishik kategoriyasi.

    9.Zamon kategoriyasi.

Grammatika haqida tushunchA

Grammatika-tilning grammatik qurilishini o’rganadigan fan.

Tilning grammatik qurilishi o’z kategoriyalari va birliklariga ega. Bular so’z formalari, so’z birikmalari va gaplardir.

Grammatika ikki qismdan iborat

Morfologiya

  • So’z turkumlari, ularning kotegoriyal va nokategoriyal formalarini o’rganadi.

Sintaksis

  • Nutqning grammatik tuzilishi haqidagi fan bo’lib, so’z birikmasi, gap va undan yirik bo’lgan birliklarni o’z ichiga oladi.

Grammatikaning turlari.


Tarixiy grammatika

Falsafiy grammatika

Umumiy grammatika

Qiyosiy grammatika



Tasviriy grammatika

Tarixiy grammatika

Tarixiy grammatika-bu biror tilning grammatik qurilishida ro’y bergan o’zgarishlar taraqqiyotini o’rganadi. Masalan, ingliz tilining tarixiy grammatikasi,o’zbek tilining tarixiy grammatikasi va hokozo.

Tarixiy grammatika

tarixiy morfologiya tarixiy sintaksis

Falsafiy grammatika

Grammatik kotegoriya logik kotegoriyalar bilan uzviy aloqadordir. Logika bilan grammatikaning ob’ektlari: fikr va til ham bir- biri bilan chambarchash bo’liq. Falsafiy grammatikaning asosiy vazifasi til va tafakkur, logik va grammatik kotegoriyalarning aloqa qonuniyatlarini o’rganadi.

M: “TIL FALSAFASI” OTTO ESPERSE

Umumiy grammatika

Umumiy grammatika-bu tillarning qaysi til oilasiga mansub ekanligidan qat’iy nazar, hamma tillarga xos bo’lgan umumiy xususiyat va qonuniyatlarni belgilaydi. Masalan, hamma tillarda so’z turkumlari bor, barcha tillarda gapning grammatik markazi ega+kesimdan tashkil topgan……

Qiyosiy grammatika

Qiyosiy grammatika-tillarning grammatik sistemasini bir-biri bilan taqqoslab, qiyoslab, ularga hos bo’lgan umumiy va xususiy belgilarini o’rganadi.

Qiyosiy grammatika

Qiyosiy-tarixiy tipologik-qiyosiy

grammatika grammatika

Qiyosiy-tarixiy grammatika

Qardosh tillarning grammatik qurilishini tarixiy-qiyosiy metod yordamida taqqoslab, o’tmishda bir necha tillar uchun umumiy bo’lgan lingvistik elementlarni, ular o’rtasidagi umumiy va noo’xshash tomonlarni aniqlaydi.

Qiyosiy-tarixiy tilshunoslikning yirik namoyondalaridan biri Rasmus Rask (1787-1832) o’zining “Qadimiy island tili va island tilining paydo bo’lishi” asarida tillarning qardoshligi tillarda so’zlarning o’xshashligi emas, balki grammatik formalarining o’xshashligiga asoslanish zarurligi isbotlab berdi.

Tipologik-qiyosiy grammatika

Turli sistemaga mansub bo’lgan tillarning grammatik kategoriyalar va grammatik ma’nolarni ifodalaydigan vositalarni taqqoslab, ularni umumiy va o’ziga xos tomonlarini o’rganadi.

Tipologik-qiyosiy grammatika ma’lumotlari tillarni klassifikatsiya qilishda muhim ahamiyat kasb etadi.

Tasviriy (deskriptiv) grammatika

Biror konkret til grammatik qurilishining hozirgi holatini o’rganadi.

Deskriptiv grammatikada tilning strukturasini analiz qilish jarayonida ma’no e’tiborga olinmaydi. Bu grammatik til birliklarini bir-biriga nisbatan joylashish tartibi va munosabatini o’rganadigan formal grammatikadir .

So’zning leksik va grammatik ma’nolari.

Leksik ma’no tashqi dunyodagi biror voqea, hodisa yoki narsa bilan bog’liq bo’ladi. Ular, odatda, individual ma’no hisoblanadi: bir ma’no bir so’z bilan bog’langan bo’ladi. Grammatik ma’no leksik ma’nodan tubdan farq qiladi. U leksik ma’noga o’xshab tashqi dunyodagi narsa va hodisalarni aks ettirmaydi va individual xususiyatga ham ega bo’lmaydi.

So’zning leksik va grammatik ma’nolari

Grammatik ma’no leksik ma’noga qo’shimcha ravishda namoyon bo’ladi va turli grammatik munosabatlarni ifodalaydi: bir so’zni ikkinchi so’zga bo’lgan munosabatini, so’zlarni shaxsga, songa, zamonga bo’lgan aloqasini ko’rsatadi.

M: uy, gul, maktab, deraza kabi.

Grammatik ma’no ifoda qiluvchi vositalar.


affiksatsiya

intonatsiya

melodika

Urg’u


takror

affiksAtsiya

Har bir til grammatik ma’no ifoda qiluvchi o’ziga xos affiksatsiyaga ega. Ularning tabiati ham o’zgacha. Masalan, o’zbek tilida tushum kelishigi –ni orqali ifodalansa, rus tilida son va rodlari ( a- окна, и-тетдради, я-коня) orqali ifodalanadi.

intonatsiya

melodika

Urg’u

Melodika deganda, ton balandligining o’zgarishi tushuniladi. U asosan xitoy-tibet tillarida katta ahamiyatga ega. Masalan, xitoy tilidagi “ma” so’zi;

Birinchi ton bilan-ona

Ikkinchi ton bilan-kanop

Uchinchi ton bilan-chumoli

degan ma’nolarni ifodalaydi.

Urg’uning grammatik ma’no anglash funksiyasi uning erkin(rus, nemis) yoki turg’un ekanligi bilan bo’liq. Urg’usi erkin bo’lgan tillar bu vositadan ko’p foydalanadi. Urg’usi turg’un bo’lgan tillarda kam foydalaniladi.

takror

Takror grammatik ma’noni ifodalash uchun bir so’zni ikki marta ifodalash bo’lib, bu lingvistikada republikatsiya deb yuritiladi. Bu vosita turli tillarda turli funksiyani bajaradi. Malay tillar oilasida u grammatik vosita sifatida ishlatiladi. Bu tillarda takror ko’plik ma’nosini ifodalaydi. M:orang-odam, orang-orang-odamlar, sin-yulduz, sin-sin-yulduzlar.

RAhMAT

E’TIBORINGIZ UCHUN


Download 259,36 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish