Faraz qilaylik, ishlab chiqarish omillaridan birining narxi oshdi deylik. Omil narxining oshishi chekli xarajat mc1 ni yuqoriga chapga mc2 ga siljitadi

1 savol.

Faraz qilaylik, ishlab chiqarish omillaridan birining narxi oshdi deylik. Omil narxining oshishi chekli xarajat MC1 ni yuqoriga chapga MC2 ga siljitadi. Nima uchun deganda, har bir ishlab chiqariladigan mahsulot xarajati oshadi. Foydani yangi chekli xarajatda maksimallashtiradigan ishlab chiqarish hajmi Q2 ni tashkil qiladi, ya′ni Q2 hajmda P1=MC2 . Shunday qilib, ishlab chiqarish omili narxining oshishi firmani mahsulot ishlab chiqarish hajmini qisqartirishga majbur qiladi. Agar firma ishlab chiqarishni Q1 hajmda davom ettirganida shtrixlangan sohaga teng bolgan zararni korgan bolar edi. Shtrixlangan soha firma foydasining yoqotilishi mumkin bolgan qismini ifodalaydi. Qisqa muddatli oraliqda firma kapitali razmeri ozgarmaydi, shuning uchun u foydani maksimallashtiradigan ozgaruvchan ishlab chiqarish omillari hajmini tanlashi lozim boladi. Ma′lumki, foydani maksimallashtirish bu umumiy daromad bilan umumiy xarajatlar ayirmasini maksimallashtirish demakdir, ya′ni:

(Q)=TR(Q)-TC(Q).

Agar abtsissa oqi boyicha ishlab chiqariladigan mahsulot hajmini, ordinata oqi boyicha - umumiy daromadni joylashtirsak, daromadning masulot hajmiga bogliqligi (TR(Q)= P*Q) koordinata boshidan chiquvchi nur bilan ifodalanadi. Umumiy xarajatlar esa ozgarmas va ozgaruvchan xarajatlar yigindisidan hosil bo`ladi .

12.3-rasmdagi grafikdan korish mumkinki, ishlab chiqarish hajmi kichik bolganda, firma foydasi manfiy boladi, firma zarar bilan ishlaydi, firmaning daromadi ozgarmas va ozgaruvchan xarajatlarni qoplash uchun yetarli emas. Ishlab chiqarish hajmi oshib borishi bilan firmaning foydasi musbat bolib oshib boradi va ishlab chiqarish hajmi Q2 ga teng bolganda daromad TR(Q) bilan umumiy xarajat TC(Q) ortasidagi farq maksimal boladi (12.3-a-rasm bu MN).

Demak, foyda ishlab chiqarish hajmi Q = Q2 bolganda maksimallashadi (12.3-b-rasm). Ishlab chiqarish hajmi Q2 dan oshganda ( Q > Q2) umumiy xarajatlarning osishi daromad osishiga nisbatan ustunroq bolgani uchun foyda kamayib boradi. Rasmdan korinib turibdiki, ishlab chiqarish hajmi Q1 gacha bolganda firma zarar bilan ishlaydi, nima uchun deganda (TC(Q) > TR(Q)) . Firma Q1 va Q2 oraliqda foyda oladi va bu foyda Q2 ga qadar oshib, ishlab chiqarish hajmi Q2 ga teng bolganda maksimal qiymatga erishadi. N nuqtada daromad chizigining burchak koeffitsiyenti (chekli daromad MR umumiy xarajat chizigining burchak koeffisiyentiga (chekli xarajatiga MC teng MC=MR.
2.savol

Shunday qilib, firmaning chekli daromadi bilan chekli xarajati bir-biriga teng bolganda foyda maksimal qiymatga erishadi.

MC = MR foydani maksimallashtirish sharti bolib, firma qaysi bozorda (raqobatlashgan, monopolistik yoki oligopolistik) faoliyat korsatmasin, u oz kuchini saqlab qoladi.

Yuqoridagi mulohazalardan shu kelib chiqadiki, MR(Q) > MC(Q) bolganda, firma mahsulot ishlab chiqarish hajmini oshirishi kerak (har bir qoshimcha ishlab chiqarilgan mahsulot umumiy foydani oshirib boradi), agar MR(Q) < MC(Q) bolsa - ishlab chiqarish hajmini qisqartirish kerak boladi. Maksimallik shartini matematik tomondan keltirib chiqarish mumkin: (Q)=TR(Q)-TC(Q).

Funksiya maksimal qiymatga erishadi, qachonki ishlab chiqarish hajmini kichik Q miqdorga oshirganimizda foyda ozgarmasa, ya′ni bundan

Bu munosabatda =MR va bolgani uchun foydani maksimallashtirish shartini quyidagicha yozamiz: MR(Q) = MC(Q)
3. savol

Bozor mukammal raqobatlashgan yoki raqobatlashgan bozor boladi, agar unda quyidagi shartlar bajarilsa:

˗ sotuvchi va xaridorlar bozorda mahsulot narxi qanday bolsa, shunday qabul qiladilar va ular narxga qila olmaydilar;

˗ bozorga yangi sotuvchilarni kirishi va sotuvchilarni bozordan chiqishi cheklanmagan;

˗ sotuvchilar birgalikda harakat qilish strategiyasini ishlab chiqolmaydi;

˗ bozor sub′ektlari bozor togrisida toliq axborot olish imkoniyatiga ega.

Bunday shartlar bajariladigan bozor mukammal raqobatlashgan bozor, sof raqobatlashgan yoki raqobatlashgan bozor deb qaraladi. Raqobatlashgan bozorda harakat qilayotgan firmaning raqobatlashuvchi firma deb qaraladi. Bundan keyin raqobatlashuvchi firma tog`risida gapirilganda, biz raqobatlashgan bozorda harakat qilayotgan firmani nazarda tutamiz.