Falsafa va boshqa sohalar

Falsafa va boshqa sohalar

Falsafaning o`ziga xos xususiyatlaridan biri “falsafa nima” degan savolni o`ziga beradi. Lekin “san`at nima? degan savol san`at savoli emas. Tarix nima va qonun nima degan savollar bilan tengdir. Har qaysisi falsafaning savoli. Har qaysi savol ham falsafaning asosi, tarix falsafasi, qonun falsafasi va boshqa qurilmalar falsafasi. Bu sohalarning har qaysisi muayyan usul yoki maydon metodlarini, asosiy kategoriyasini asosini belgilab beradi. Falsafa va inson faoliyatining boshqa sohalari o`rtasida shu sababli kuchli munosabat mavjud. Bu munosabatlarni 2ta sohani nazorat qilish orqali ko`rish mumkin.

1)Falsafa va ilm fan

2)Falsafa va din

Falsafa va ilm-fan. Fan tabiiy hodisalarni va jamiyat hodisalarini o`rganadi. Ilm-fan bir qancha savollarni o`zida aks ettiradi., bu ilm-fan falsafasi bo`ladi. Bu savollar “ilm-fan nima?” , “ilm-fan metodlari nima?”, “ ilm-fan haqiqatlari koinot va haqiqati bilan bizni ta`minlaydimi?” , “ilm-fanning qadri nimada?”

Falsafa ilm-fan bilimlarining bir talay muhim sohalari uchun paydo bo`lgan. 1700-asrgacha bilim va falsafa o`rtasida farq bo`lmagan. 1800-yil boshida falsafadan sotsiologiya va lingvistika ajralib chiqqan va fanning turli yo`nalishlari bo`ldi. Mantiq har doim falsafaning asosiy bo`limi sifatida tushunilgan. Shuningdek mantiq ilmi rivojlanyapti bu matematika bo`limi asosiy fan hisoblanadi.

Falsafa va fan ko`p jihatlarda farq qiladi. Masalan ilm-fan asosiy fan hisoblangan va ko`p masalalrda bilimni tekshirgan, nazorat qilgan va shu masalalar yuzasidan norozilikni bartaraf qilgan. Bu falsafa emas. Natijada falsafaning xusuiyatlari haaar doim munozara bo`lgan. Falsafa bir ma`no maqsadni baham ko`radi. Har ikkisi haqiqatni kashf qiladi, savollarga javob beradi, muammoni yechimini topadi. Shu jarayonda ilm-fan ham falsafa ham bir qancha savollar va muammolarni keltirib chiqaradi. Har qaysisi yechimi bilan bir qancha savol va muammolarni olib keladi.

Falsafa va din. Tarixiy falsafa diniy savollardan kelib chiqqan. Bu savollar tabiat va hayotiy maqsad, o`lim va insoniyatning aqli yetmadigan kuch yoki ilohiy kuch bilan bog`liqligiga aloqador.

Har qaysi jamiyat dinning shakliga ega, ko`p insonlar o`zining ong tiliga ega bo`lganidek jamiyatdagi dinlariga ega. Falsafa narsalarning mohiyati va dinning mohiyatini o`rganuvch falsafiy fikrlashdir.

Diniy g`oyalar hayot haqiqati va borliq haqidagi tahminlarga sababchi bo`ladi. Taxminlarga ko`ra, odatda koinotni yaratgan va o`zgaruvchan qonunlarga ko`ra boshqaradigan va biror maqsadga muvofiq bo`gan g`ayritabiy yoki super kuchli bir yaratuvchining fikriga asoslanadi. G`arb falsafiy an`analarida hudoning mavjudligini namoyish etishga katta e`tabor qaratiladi. Bazi faylasuflarning asosiy maqsadi tushunish va bilim emas. Buning o`rniga ular odamlarga, dardga va azob uqubatlarga chidashga yordam berishadi.

Bunday faylasuf hayotning mazmuni va maqsadiga falsify fikrni diniy funksiyani bajarishga urinishadi.