Etika: “Etika” fanining predmeti va jamiyat hayotidagi ahamiyati

Etika: “Etika” fanining predmeti va jamiyat hayotidagi ahamiyati

Bajardi: Absamatova M.

Reja:

• Etika (yun. Philosof “axloq falsafasi” yun.etos “odat”) shaxs yoki jamiyat odatlarini, axloq normalarini organuvchi hamda belgilovchi falsafiy tadqiqotdir. U “togri-notogri”, “yaxshi-yomon” tushunchalarini tahlil qiladi. Etika meta-etika, normativ etika va amaliy etika bolimlaridan iborat.
• Etikaga doir dastlabki tushunchalar shumerliklarning “me” qonunlar majmuida uchraydi. Undagi “namlul” tushunchasi insonparvarlik, ezgulik manolarini anglatgan. Bobil podshosi Xammurapi qonunlarida, “Pxatoten ogitlari”, “Misr mayyitlar kitobi” Avesto kabi yodgorliklarda axloqiy tamoyillar va meyorlar qonunlar, etiqodiy davatlar shaklida berilgan.

Sokrat

Aristotel

Sitseron

Sharq

Fazilat

Fazilat

Etikaning

Ular

Ular

Etika

Hozirgi

Axloqshunoslik

Odob

Xulq

Axloq

• Axloq falsafasi falsafiy fan sifatida uch yonalishda ish olib boradi, yani axloqiy tafakkur taraqqiyotini tadqiq etar ekan, u axloqni: 1) bayon qiladi; 2) tushuntiradi; 3) orgatadi. Shunga kora, u tajribaviy-bayoniy, falsafiy-nazariy va rasmona-meyoriy tabiatga ega. Qadimgilar uni amaliy falsafa deb ataganlar.
• Etika barcha fanlar bilan aloqador. Ayniqsa, uning manaviyat tizimidagi fanlarga tasiri katta. Etikaning estetika bilan bogliqligi sanat sohasida roy beradi; har bir sanat asarida axloqning dolzarb muammolari kotariladi. Demak, estetika organayotgan har bir badiiy asar ayni paytda etika nuqtai nazaridan ham tadqiq etilayotgan boladi.

• Arastu barcha fanlarni 3 guruhga boladi: nazariy, amaliy va ijodiy. Birinchi guruhga falsafa, matematika va fizika; ikkinchi guruhga etika va siyosat; uchinchi guruhga esa sanat, hunarmandchilik va amaliy fanlarni kiritadi. Osha davrdan boshlab axloq, odob, xulq haqidagi talimotlar “Etika” deb ataladi va darajasiga kotarilgan.

• Etika dinshunoslik bilan munosabati har ikkala fanning axloqiy mezonlar muammosini hal etishga qaratilgani bilan bogliq. Bunda din- vosita, axloq- maqsad tarzida namoyon boladi. Har bir dinning muqaddas kitobi xudoning bandalarini ham etiqodiy, ham axloqiy insonlar qilib tarbiyalashga yonaltirilgan. Farq shundaki, etika bu muammoga zamonaviy tarbiya nuqtai nazaridan yondoshadi.
• Etika huquqshunoslik bilan chambarchas bogliq; kop hollarda axloqiy va huquqiy meyorlar mohiyatan bir xil boladi, ular faqat yondashuvda sanksiyalarning joriy etilishidagi usul orqali farqlanadi. Etika ozining nazariy va amaliy jihatlari bilan pedagogika fanining asosi hisoblanadi; talim tizimidagi tarbiya ozini har qadamda axloqiy tarbiya sifatida namoyon qiladi.

• Estetika fanining zamonaviy muammolari;
• Texnogen sivilizatsiya – estetik faoliyat va estetik didni shakllantirishning muhim omili. Ilmiy-texnikaviy taraqqiyotni insoniylashtirish va gozallashtirishning estetik muammolari.
• Voqeilikka estetik munosabatning milliy va umumbashariy ahamiyati. Estetik qadriyatlar- barqarorlikni taminlovchi omil. “dunyoni gozallik qutqaradi” shiorining global ahamiyati. “gozal muhitda yashash oliy nemat” – estetikaning bosh tamoyili. Olamni estetik anglashda axborot va jamiyat axborotlashuvining roli. Axborot estetikasining oziga xos xususiyatlari va uning siyosiy, badiiy, ijtimoiy, axloqiy, manaviy jarayonlar bilan bogliqligi. Reklama estetik malumot olish vositasi. Reklamalarning turlari va shakllari. Reklama estetikasida milliylik va umumbashariylikning namoyon bolishi.

• Aslini olganda, axloq manaviyatning ozagi. Inson axloqi shunchaki salom-alik, xushmuomalalikdan iborat emas. Axlo- bu avvalo inson va adolat tuygusi, iymon, halollik degani.



I. A. Karimov

Gozallikni har tomonlar mosligi (simmetriya)da deb bildi va uni meyor tushunshasi bilan bogladi.

Demokrit

• Axloqiy qarashlar tarixi

P. A. Golbax

“Axloq odamlararo mavjud bolgan munosabatlar va shu munosabatlardan kelib chiqadigan masuliyatlar

Abu Ali Ibn Sino

Axloq har bir kishi uchun oz-ozini idora qilish ilmidir.

Alisher Navoiy

“Vafosizda xayo yoq, xayosizda vafo yoq, agar kimda bu ikki sifat bolmasa, unda iymon yoq”

Abdulla Avloniy

Insonlarni yaxshilikka chaqiruvchi, yomonlikdan qaytaruvchi bu ilmdir. Yaxshi xulqlarning yaxshiligini, yomon xulqlarning yomonligini dadil va misol bilan bayon qiladurgon kitobni axloq deyilur.

Mamlakatimiz

Etiboringiz

uchun

katta

rahmat!!!